Υπέρ της δημιουργίας ενός πανεποπτικού οργάνου, τύπου Ανεξάρτητης Αρχής, τάσσεται ο Καθηγητής Τεχνικής Υδρολογίας, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων στο ΑΠΘ, Αθανάσιος Λουκάς, μιλώντας σε συνέντευξη του στο Liberal, αναφορικά με την αντιμετώπιση του ζητήματος της λειψυδρίας στην Ελλάδα.
Με αφορμή τις πρόσφατες εξαγγελίες του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη και της κυβέρνησης για το θέμα, ο κ. Λουκάς καταθέτει τις απόψεις του για τα προβλήματα με τους υδάτινους πόρους στη χώρα μας, τονίζοντας τα προβλήματα στο δίκτυο και τις υποδομές του νερού.
Ο ίδιος εστιάζει στη μεγάλη «χασούρα» που προκαλείται από το παλιό δίκτυο υποδομών, εστιάζει στα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος και αναφέρεται παράλληλα στη σημασία που έχουν οι υδάτινοι πόροι σε γεωπολιτικό επίπεδο.
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Βέλμαχο
Στο επίκεντρο της επικαιρότητας έχει βρεθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα το θέμα με την έλλειψη νερού στην Αττική, ειδικότερα λόγω της κατάστασης στον Μόρνο. Τι πιστεύετε για το θέμα;
Η χωρητικότητα των νερών που υπάρχει στον Μόρνο έχει μειωθεί πάρα πολύ, σε σχέση με κάποιες χρονιές πίσω έχει φτάσει το 40 με 45%. Η χειρότερη χρονιά ήταν - αν θυμάμαι καλά - ήταν το 2011-2012. Δεν ήμαστε ακόμα εκεί, αλλά είμαστε πάρα πολύ κοντά. Είχα πει το καλοκαίρι ότι όντως είμαστε στο «κόκκινο», γιατί είναι ιδιαίτερα μεγάλοι οι όγκοι του νερού που λείπουν.
Πρέπει οπωσδήποτε να δράσουμε. Το χρονοδιάγραμμα της κυβέρνησης και τα έργα δεν πρόκειται να λειτουργήσουν μέχρι το 2029-2030. Το θέμα είναι ενδιάμεσα τι κάνουμε.
Εάν φέτος δεν υπάρξουν βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, το πρόβλημα θα γίνει ακόμα πιο έντονο σε ένα ορίζοντα 4 με 5 ετών. Για αυτό χρειαζόμαστε και σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο μια σειρά μέτρων.
Για να το κάνω λίγο πιο κατανοητό: Όταν διαχειριζόμαστε το νερό,έχουμε από τη μια μεριά την προσφορά του νερού. Τους ταμιευτήρες του επιφανειακού νερού, τις γεωτρήσεις, τις αφαλατώσεις και όλο αυτό τον όγκο του νερού που μπορούμε να καταναλώσουμε.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η διατήρηση της ζήτησης του νερού. Στα μέτρα αυτά θα πρέπει να γίνει μια σοβαρή δουλειά, σε θέματα όπως ο περιορισμός της κατανάλωσης.
Θα πρέπει όλοι μας περιορίσουμε την κατανάλωση νερού όσο αυτό είναι εφικτό, γιατί καταλαβαίνετε πως δεν πρέπει να φτάσουν σε σημείο να κλείνουν οι αντλίες και να υπάρχον εκτεταμένες διακοπές νερού.
Έχετε υπόψιν το κατά πόσο η αλόγιστη χρήση νερού από τα νοικοκυριά μπορεί να συμβάλει στην υπερβάλλουσα κατανάλωση;
Θα εκτιμούσα πως μια εύλογη χρήση νερού μπορεί να οδηγήσει σε μια μείωσης της κατανάλωσης κατά 10% έως 15%, για να χρησιμοποιηθούν στους ταμιευτήρες για να χρησιμοποιηθεί αργότερα.
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες δράσεις. Δεν είναι μόνο το πόσο νερό καταναλώνουμε αλλά και το πόσο νερό χάνουμε.
Αυτό έχει να κάνει με τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής του νερού. Τα παλιότερα δίκτυα έχουν μεγάλες διαρροές, μπορούν να φτάσουν το 40% και το 45%. Δηλαδή, παίρνεις 100 μονάδες νερού και χάνεις έως και τις 45.
Δηλαδή, έως και το 45% χάνεται από τις διαρροές στις υποδομές δικτύου;
Ακριβώς. Δεν είναι παντού το ίδιο, αλλά για αυτό το νερό έχουμε δαπανήσει νερό και χρήματα και μπαίνει στο δίκτυο και χάνεται.
Θα έλεγα ότι πρέπει να υπάρχει ένα γενναίο πρόγραμμα αντικατάστασης παλιών αγωγών και επέκτασης δικτύων, ώστε αυτό το "χαμένο νερό" να μην χάνεται.
Δεν είναι μόνο το νερό που χάνεται, είναι και χρήματα που χάνονται από το "αστικό νερό", που είναι περίπου το 10% ενώ στη γεωργία είναι το περίπου στο 85% και είναι ο μεγάλος καταναλωτής των υδάτινων πόρων στην Ελλάδα.
Θέλετε να επεκταθείτε πάνω στην «κακή χρήση» του νερού;
Ξεκινάει από τις απώλειες που έχουμε στους αγωγούς, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες στα ανοιχτά κανάλια.
Το δεύτερο στα δίκτυα και το τρίτο σε αυτή καθαυτή την κατανάλωση του νερού. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τους πολίτες, έχει να κάνει και με τους Δήμους, με τη χρήση των πόρων κτλ.
Πώς κρίνετε την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα της διαχείρισης της νερού;
Η ΕΕ θέτει ντιρεκτίβες και τα κράτη της Ένωσης οφείλουν να συμμορφωθούν, όπως με τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής. Υπάρχουν ακόμα και τα σχέδια διαχείρισης κινδύνου πλημμυρών, που είναι μια χαρά.
Αυτά τα σχέδια θα πρέπει να ακολουθούνται και να δίνονται και οι πόροι, τα χρήματα για να υλοποιηθούν.
Πώς τα κρίνετε αυτά; Πώς θα μπορούσε να «τρέξει» περισσότερο η Ελλάδα πάνω σε αυτά τα σχέδια;
Για εμένα θα έπρεπε να υπάρχει ένας φορέας κρατικός, κεντρικός που θα επιβλέπει αυτά τα συστήματα του νερού. Βέβαια, αυτός ο φορέας για όλα την Ελλάδα θα έπαιζε κυρίως συντονιστικό ρόλο.
Αλλά για κάθε μεγάλη Περιφέρεια ή μεγάλη λεκάνη απορροής θα έπρεπε να υπάρχει ένας φορέας, μια υπηρεσία να το πω, για να επιβλέπει την κάθε περιοχή που έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη χρήση του νερού, αλλού υπάρχουν αγροτικές περιοχές, αλλού αστικές περιοχές όπως η Αττική.
Έχετε ακούσει και στις πρόσφατες εξαγγελίες της κυβέρνησης πως η ΕΥΔΑΠ θα διαχειρίζεται στο χώρο ευθύνης της όχι μόνο το αστικό νερό αλλά και το αγροτικό νερό, όπως η ΕΥΑΘ στο δικό της χώρο ευθύνης.
Για εμένα είναι σημαντικό αλλά θα έπρεπε να υπάρχει και κάτι παραπάνω, ώστε να υπάρχει ένας τέτοιος οργανισμός για όλες τις μεγάλες λεκάνες απορροής. Όπως έγινε στη Θεσσαλία, με τον εκεί οργανισμό να έχει αυτή τη στιγμή κυρίως τη γεωργική χρήση και όχι την αστική.
Είναι σημαντικό το ότι γίνεται μια αναδιαμόρφωση των δημοτικών εταιρειών ύδρευσης, αλλά θεωρώ πως θα έπρεπε να υπάρξει μια ολοκλήρωση σε άλλο επίπεδο.
Θεωρείτε πως θα μπορούσε να υπάρξει ένα πανεποπτικό σχήμα, τύπου Ανεξάρτητης Αρχής, στη διαχείριση του νερού;
Ναι, ένας τέτοιος οργανισμός θα πρέπει να υπάρχει. Εγώ θα έλεγα πως θα έπρεπε να είναι ένα όργανο, μια υπηρεσία, με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων, με ανθρώπους που γνωρίζουν το αντικείμενο, θα έπρεπε να συμμετέχουν τα πανεπιστήμια και άλλοι φορείς που διαχειρίζονται το νερό σε κεντρικό επίπεδο.
Και κάτι αντίστοιχο, σε μικρότερο επίπεδο, να είναι και οι υπηρεσίες, οι οργανισμοί, οι εταιρείες και οι υπηρεσίες σε κάθε Περιφέρεια και κάθε λεκάνη απορροής.
Εξαρτάται από το πως θα δομηθεί αυτό το σχήμα που λέτε, αυτό είναι πολύ σημαντικό. Χρειάζεται μια νέα ματιά σε ό,τι αφορά την πολιτική, την οργάνωση και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Είναι πολύ σημαντικό αυτοί οι οργανισμοί που σας είπα να έχουν αποφασιστικό ρόλο και πόρους. Στη δική μου τη σκέψη, αυτό το κεντρικό όργανο θα ήταν υπεύθυνο για μια χάραξη πολιτικής από τα πάνω προς τα κάτω αλλά και από τα κάτω προς τα πάνω, στη λογική της ανάδρασης.
Με αφορμή τον εμπορικό πόλεμο με τον οποίο έχουμε εξοικειωθεί από την έναρξη της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, το νερό μπορεί να καταστεί «όπλο», weaponized όπως χρησιμοποιείται στα αγγλικά;
Σας πηγαίνω στη γενικότερη πολιτική. Έχουν πει πολλοί άνθρωποι πως οι επόμενοι πόλεμοι θα γίνονται για το νερό. Υπάρχουν πολλές χώρες και περιοχές του πλανήτη που θα αντιμετωπίσουν και ήδη αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα με το νερό.
Υπάρχουν επιφανειακοί και υπόγειοι υδάτινοι πόροι που είναι διασυνοριακοί, όπως στην Ελλάδα που τα περισσότερα μεγάλα ποτάμια, στα βόρεια της χώρας οι πηγές των νερών πριν φτάσουν στη θάλασσα βρίσκονται σε άλλες χώρες. Άρα το νερό είναι πάρα πολύ σημαντικός πόρος. Για εμένα, θα πρέπει να το διαφυλάξουμε για να μην γίνει οικονομικό αγαθό.
* Ο Δρ. Αθανάσιος Λουκάς είναι Καθηγητής Τεχνικής Υδρολογίας, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων στο Τμήμα Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
