Για το πολυδαίδαλο και ευρύ θέμα των εμπορικών δασμών των ΗΠΑ, τις επιπτώσεις τους στην οικονομία της Ελλάδας καθώς και τα «απόνερα» που δημιουργεί για την παγκόσμια οικονομία μιλά -μεταξύ άλλων- στο Liberal η Φοίβη Κουντούρη, Καθηγήτρια του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) και του Πανεπιστημίου Cambridge.
Η ίδια μιλά για το ποιες περιοχές και κλάδοι της ελληνικής οικονομίας μπορούν να επηρεαστούν περισσότερο από τις πολιτικές του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, ενώ εξηγεί και τον κίνδυνο ύφεσης στην Ευρωζώνη λόγω των δασμών.
Για την ευρωπαϊκή οικονομία, η κ. Κουντούρη μιλά για το κατά πόσο ο εμπορικός πόλεμος μπορεί να επηρεάσει τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σημειώνοντας ακόμα την ανάγκη για στρατηγική στόχευση από την ΕΕ προς την αύξηση των αμυντικών δαπανών της.
Αναφορικά με τις ΗΠΑ, στέκεται στις επιπτώσεις των δασμών προς την ίδια την αμερικανική οικονομία και υπογραμμίζει τους κινδύνους για τις πολιτικές παρεμβάσεις στο έργο της ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed).
Ακόμα, η κ. Κουντούρη αναλύει το πόσο σύνθετη είναι η κόντρα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία και τον ρόλο που έχει η Τεχνητή Νοημοσύνη σε αυτό το οικονομικό δίπολο.
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Βέλμαχο
Ποιος μπορεί να είναι ο αντίκτυπος -άμεσος και έμμεσος- των δασμών του Ντόναλντ Τραμπ στην ελληνική οικονομία;
Η επιβολή υψηλών δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ αφορά ένα ευρύ φάσμα εισαγωγών από διάφορες χώρες, μεταξύ αυτών και την ΕΕ, γεγονός που επηρεάζει άμεσα και την Ελλάδα. Η πολιτική αυτή μπορεί να μειώσει άμεσα τις εξαγωγές συγκεκριμένων προϊόντων (χημικά, φαρμακευτικά, αγροτικά, κ.ά.) και, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της UBS, να επιφέρει μείωση του ΑΕΠ κατά περίπου 0.1 μονάδες το 2025 και 0.3 μονάδες το 2026.
Ένα τέτοιο σενάριο θα έπληττε άμεσα κυρίως τις παραγωγικές περιοχές της χώρας που εξαρτώνται από τις εξαγωγές, όπως η Στερεά Ελλάδα, η Πελοπόννησος και η Δυτική Ελλάδα, καθώς και μεγάλο μέρος της νησιωτικής Ελλάδας, όπως τα νησιά του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, τα οποία έχουν καταβάλει τα τελευταία χρόνια συστηματικές προσπάθειες για να διαφοροποιήσουν την οικονομία τους, αναπτύσσοντας περισσότερο τον πρωτογενή τομέα.
Μπορούν οι δασμοί να προκαλέσουν ύφεση στην οικονομία της Ευρωζώνης; Ποια χώρα κινδυνεύει περισσότερο και γιατί;
Λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τα αγαθά όσο και τις υπηρεσίες και επενδύσεις, ΕΕ και ΗΠΑ είναι μακράν οι μεγαλύτεροι εταίροι η μια της άλλης. Συνεπώς, η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ και ενδεχόμενη ανταπόδοση από την ΕΕ αποτελούν σημαντική οικονομική απειλή για την Ευρωζώνη. Η ΕΚΤ προβλέπει ήπια ανάπτυξη στο ενδεχόμενο δασμών της τάξης του 10%, ενώ σε περίπτωση δασμών 20% η ανάπτυξη αναμένεται να μειωθεί κατά 1 ποσοστιαία μονάδα.
Η χώρα με τη μεγαλύτερη έκθεση είναι η Γερμανία, καθώς οι εξαγωγές της, κυρίως αυτοκινητοβιομηχανία, φάρμακα, μηχανήματα, αντιμετωπίζουν ορατό κίνδυνο. Μια πιθανή ύφεση στην Ευρωζώνη θα μπορούσε να ξεκινήσει από τη Γερμανία και να διαχυθεί μέσω των αλληλεξαρτήσεων στην ευρύτερη περιοχή.
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν οι δασμοί σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο προς την ΕΚΤ; Είναι πιθανή αλλαγή του στόχου του 2% από την Φρανκφούρτη;
Όπως είναι γνωστό, η επιβολή υψηλών δασμών αναμένεται να οδηγήσει σε χαμηλότερη ανάπτυξη και περιορισμένη ζήτηση στην Ευρωζώνη, με αποτέλεσμα και χαμηλότερο πληθωρισμό. Αυτό αναπόφευκτα ασκεί πιέσεις για διατήρηση χαμηλών επιτοκίων.
Οι πιο πρόσφατες μακροοικονομικές προβλέψεις της ΕΚΤ αφορούν δασμούς της τάξεως του 10% και 20%, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται γύρω από το 2% και 1.8%, αντίστοιχα. Προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει διάθεση η ΕΚΤ να αλλάξει επισήμως τον στόχο του 2%. Ωστόσο, στο ενδεχόμενο επιβολής υψηλότερων δασμών, δεν αποκλείεται η ΕΚΤ να αναγκαστεί να αναθεωρήσει αυτόν τον στόχο.
Η ενίσχυση των αμυντικών δαπανών από την ΕΕ μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην ελληνική και στην ευρωπαϊκή οικονομία;
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών αναμένεται να οδηγήσει σε περιορισμένα οφέλη αν δεν υπάρξει στρατηγική στόχευση. Σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις, ο οικονομικός πολλαπλασιαστής των στρατιωτικών δαπανών παραμένει κάτω από τη μονάδα, για την ακρίβεια γύρω στο 0.5 στην Ευρώπη.
Ωστόσο, εάν οι επενδύσεις κατευθυνθούν σε τομείς όπως η έρευνα, τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη, τότε τα οφέλη αυξάνονται, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και ενισχύοντας την εγχώρια παραγωγή. Παράλληλα, τόσο η ΕΕ όσο και η Ελλάδα είναι σημαντικό να επιδιώξουν τη διαφοροποίηση των εξαγωγικών τους αγορών προς τρίτες χώρες (π.χ. BRICS), πέρα από τους παραδοσιακούς της εταίρους, όπως οι ΗΠΑ. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί βασικό πυλώνα για τη μείωση της εξάρτησης και το μετριασμό των αρνητικών συνεπειών της επιβολής δασμών από τις ΗΠΑ.
Στις ΗΠΑ, πως μπορούν οι δασμοί να αναζωπυρώσουν τον πληθωρισμό, δεδομένης της επιρροής που έχουν οι καταναλωτικές δαπάνες στο αμερικανικό ΑΕΠ;
Οι δασμοί μπορούν να αναζωπυρώσουν τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ μέσω αύξησης του κόστους των εισαγόμενων αγαθών που μετακυλίεται στους καταναλωτές.
Ήδη τον Ιούνιο, οι τιμές καταναλωτή στις ΗΠΑ σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων πέντε μηνών, ενώ αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω το επόμενο τρίμηνο ενόψει νέων δασμών καθώς και του γεγονότος ότι πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να βασίζονται σε εμπορεύματα που είχαν συσσωρεύσει πριν την επιβολή δασμών από την κυβέρνηση Τράμπ.
Από την άλλη πλευρά, η μείωση της ζήτησης λόγω της συγκράτησης των καταναλωτών θα μπορούσε να μετριάσει τις ανησυχίες για μια γενικευμένη αύξηση των τιμών. Ταυτόχρονα, η Fed κρατά στάση αναμονής.
Στο φόντο των επιθέσεων του Ντόναλντ Τραμπ στον Τζερόμ Πάουελ, θεωρείτε πως υπάρχει πραγματικός κίνδυνος για την ανεξαρτησία της Fed;
Ο κίνδυνος χειραγώγησης της Fed είναι ορατός καθώς ο Τραμπ εντείνει τις επιθέσεις του. Αν και τα νομικά εμπόδια παραμένουν σημαντικά, η πίεση επιχειρεί να αποσταθεροποιήσει την αυτονομία της Fed. Οι αναλύσεις της Deutsche Bank και η συμπεριφορά των αγορών καταδεικνύουν ότι ο κίνδυνος αποπομπής του Πάουελ αξιολογείται από πολλούς ως υποτιμημένος, με δυνητικά σοβαρές συνέπειες για την αξία του δολαρίου και το κόστος δανεισμού.
Η μεταβλητότητα που ήδη παρατηρείται δείχνει ότι η αβεβαιότητα για την ανεξαρτησία της Fed έχει αρχίσει να ενσωματώνεται σε επενδυτικές αποφάσεις και αποτιμήσεις κινδύνου.
Κρίνετε πως οι δασμοί μπορούν να οδηγήσουν τις μεγάλες πολυεθνικές στη μεταφορά της παραγωγής τους επί αμερικανικού εδάφους;
Είναι γεγονός πως οι δασμοί αυξάνουν το κόστος εισαγωγής προϊόντων και πρώτων υλών, ωθώντας τις πολυεθνικές να επανεξετάσουν την εφοδιαστική τους αλυσίδα. Ωστόσο, η μεταφορά της παραγωγής απαιτεί χρόνο και υψηλές επενδύσεις, ενώ πολλοί κλάδοι παραμένουν εξαρτημένοι από διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες.
Συνεπώς, είναι πιθανό να δούμε περισσότερες επενδύσεις σε αμερικανικές μονάδες, αλλά όχι πλήρη επαναπατρισμό της παραγωγής. Επιπλέον, η αβεβαιότητα για το μέγεθος και τη διάρκεια των δασμών κάνει τις εταιρείες επιφυλακτικές καθώς αναμένουν να ξεκαθαρίσει το τοπίο έτσι ώστε να αποφύγουν μεγάλα και μη αναστρέψιμα κόστη.
Τι πιστεύετε για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα και τη «μάχη» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας;
Η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας για την παγκόσμια οικονομική πρωτοκαθεδρία είναι πολύπλευρη και αφορά τόσο το εμπόριο όσο και τη τεχνολογική και γεωπολιτική ισχύ. Η «μάχη» αυτή είναι καθοριστική για τη μελλοντική δομή της παγκόσμιας οικονομίας καθώς οι εμπορικές και τεχνολογικές εντάσεις οδηγούν σε αλληλεξαρτήσεις αλλά και σε νέα ρήγματα στο παγκόσμιο σύστημα.
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν πλεονέκτημα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και στο δολάριο, όμως η Κίνα διευρύνει συνεχώς την επιρροή της, επενδύοντας σε αναδυόμενες αγορές. Σ
Συνολικά, με βάση το υπάρχον κλίμα αυξημένης αβεβαιότητας, οποιαδήποτε πρόβλεψη σχετικά με την οικονομική και γεωπολιτική κυριαρχία σε παγκόσμιο επίπεδο τα επόμενα χρόνια είναι αρκετά επισφαλής.
Είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη η νέα «σκακιέρα» για τις κινήσεις στην παγκόσμια οικονομία;
Σίγουρα η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη εξελιχθεί σε βασικό πεδίο ανταγωνισμού για την παγκόσμια οικονομική και τεχνολογική πρωτοκαθεδρία. Τόσο οι ΗΠΑ και η Κίνα όσο και άλλες χώρες επενδύουν σημαντικά κεφάλαια σε υποδομές, έρευνα και στρατηγικές συνεργασίες, προσδοκώντας ότι η υπεροχή στην AI θα καθορίσει την παραγωγικότητα, την ασφάλεια, την καινοτομία και τις γεωπολιτικές ισορροπίες του μέλλοντος.
Συνεπώς, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πράγματι η νέα «σκακιέρα» στην παγκόσμια οικονομία, με τις μεγάλες δυνάμεις να διεκδικούν κυριαρχία σε ένα κρίσιμο, αναδυόμενο αλλά και αβέβαιο πεδίο.
*Η Φοίβη Κουντούρη είναι Καθηγήτρια του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενώσεων Οικονομολόγων Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, Πρόεδρος του Παγκόσμιου Κόμβου Κλίματος του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και Συμπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κόμβου, Διευθύντρια του Δικτύου AE4RIA.
