«Είτε το έθνος θα εξαφανίσει το χρέος, είτε το χρέος θα αφανίσει το έθνος» είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου τη δεκαετία του 80. «Το δημόσιο χρέος είναι η μεγαλύτερη απειλή για την εθνική ασφάλεια» δήλωσε ο ναύαρχος Μάικ Μάλλεν, επικεφαλής των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, το 2011. «Το δημόσιο χρέος είναι δημόσια κατάρα... ειδικά για τις αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες» είχε προειδοποιήσει ο Τζέιμς Μάντισον, αρχιτέκτονας του αμερικανικού Συντάγματος, το 1790.
Τρεις άνδρες από διαφορετικές εποχές, ιδεολογίες και ηπείρους, λένε ακριβώς το ίδιο: το δημόσιο χρέος δεν είναι αριθμός. Είναι απειλή. Και η ελληνική περίπτωση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Το 2015, μια χρεοκοπημένη Ελλάδα έγινε έρμαιο των αυταρχικών καθεστώτων. Ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας -ανήμπορος να εξασφαλίσει στήριξη από τη Δύση με τους δικούς του όρους - στράφηκε προς τη Ρωσία. Στο νέο του βιβλίο, περιγράφει με λεπτομέρεια την κρίσιμη συνάντηση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος, ωμά και ειλικρινά, αρνήθηκε να αγοράσει ελληνικά έντοκα γραμμάτια ακόμα και για 300 εκατομμύρια ευρώ. «Θα προτιμούσα να τα δώσω σε ένα ορφανοτροφείο», του είπε. «Η Ελλάδα είναι χρεοκοπημένη. Δεν σώζεται με ψιλά. Χρειάζεται 300 δισεκατομμύρια». Και όταν ο Τσίπρας ζήτησε γεωπολιτική στήριξη, πήρε μια γεωπολιτική διάλεξη: «Η Ελλάδα ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Γερμανίας. Ανήκει στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Κάποιοι σοκαρίστηκαν από τη σκληρότητα των δηλώσεων Πούτιν. Αλλά η ωμότητα δεν ήταν προσβολή. Ήταν υπενθύμιση της πραγματικότητας. Οι χώρες που είναι υπερχρεωμένες, δεν έχουν φωνή. Δεν έχουν διαπραγματευτικό χώρο. Δεν έχουν κυριαρχία.
Ακόμη χειρότερα: οι χώρες που ζητούν βοήθεια από αυταρχικά καθεστώτα, σπάνια παίρνουν βοήθεια. Συνήθως παίρνουν εξάρτηση. Η Ρωσία δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα. Η Κίνα δεν είναι αναπτυξιακή τράπεζα. Τα δάνειά τους συνοδεύονται από δεσμεύσεις, επιρροή, πολλές φορές και πολιτική παρέμβαση. Από το Μαυροβούνιο μέχρι τη Ζάμπια, οι «επενδύσεις» του Πεκίνου κατέληξαν σε ελέγχους υποδομών, λιμανιών και φυσικών πόρων. Τα χρήματά τους δεν είναι βοήθεια. Είναι μοχλός.
Η Ελλάδα ευτυχώς απέφυγε τα χειρότερα. Αλλά το γεγονός ότι έφτασε να παρακαλάει τον Πούτιν για 300 εκατομμύρια, λέει πολλά. Όχι μόνο για τις ιδεοληψίες μιας κυβέρνησης, αλλά για τη στρατηγική γύμνια ενός χρεωμένου κράτους.
Και εδώ έρχεται η πιο αθόρυβη αλλά κρίσιμη επιτυχία της κυβέρνησης Μητσοτάκη: η δραστική μείωση του χρέους. Από 210% του ΑΕΠ το 2020, το ελληνικό χρέος έπεσε στο 154% το 2024 – η μεγαλύτερη μείωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι τεχνική λεπτομέρεια. Είναι στρατηγικό επίτευγμα. Γιατί όσο μειώνεται το χρέος, τόσο αυξάνεται ο βαθμός ελευθερίας της χώρας.
Η εξωτερική πολιτική δεν γίνεται με συνθήματα. Γίνεται με ισχύ. Και ισχύς δεν είναι μόνο τα όπλα - είναι και οι ισολογισμοί. Όποιος έχει γεμάτα τα ταμεία, μπορεί να λέει «όχι». Όποιος είναι χρεοκοπημένος, λέει πάντα «ναι» - ή σέρνεται από κρίση σε κρίση, από χορηγό σε χορηγό, από αυταπάτη σε εξευτελισμό.
Το χρέος δεν είναι αριστερό ή δεξιό. Είναι υπαρξιακό. Και αν ένα πράγμα πρέπει να συνειδητοποιήσει η ελληνική κοινωνία από τη δεκαετία της κρίσης, είναι αυτό: η ανεξαρτησία δεν κερδίζεται με συνθήματα. Κερδίζεται με πλεονάσματα.
