Ο Εντ Φούλνερ (Ed Feulner), που πέθανε στις 18 Ιουλίου σε ηλικία 83 ετών, δεν υπήρξε ποτέ γνωστός στο ευρύ κοινό της Ελλάδας. Δεν ήταν πολιτικός, ούτε σταρ των μέσων ενημέρωσης. Ήταν, όμως, ο άνθρωπος που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο η συντηρητική σκέψη και πολιτική εκφράζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, επηρεάζοντας τελικά ολόκληρο τον κόσμο. Ως συνιδρυτής και ηγέτης του Heritage Foundation, του σημαντικότερου συντηρητικού think tank της Αμερικής για 38 χρόνια, κατάφερε να φέρει τις ιδέες στο επίκεντρο της πολιτικής πράξης και να δείξει πως η πολιτική δεν είναι απλώς διαχείριση, αλλά μάχη αρχών και αξιών. Στη σημερινή Ελλάδα, όπου ακόμα αναζητούμε τρόπους να αναπτύξουμε ανεξάρτητα κέντρα σκέψης, το παράδειγμά του αποκτά ξεχωριστή σημασία.
Ο Φούλνερ ήταν από τους ανθρώπους που δεν αναζητούσαν τα φώτα της δημοσιότητας. Προτιμούσε να συγκεντρώνει γύρω του σπουδαία μυαλά και να δημιουργεί θεσμούς και σχέσεις που αντέχουν στον χρόνο. Όταν ανέλαβε το Heritage το 1977, τα περισσότερα think tanks περιορίζονταν σε ακαδημαϊκές ασκήσεις επί χάρτου. Εκείνος τα μετέτρεψε σε ζωντανά κέντρα ιδεών με άμεση επιρροή σε πολιτικούς, δημοσιογράφους και πολίτες, χτίζοντας πρότυπα που ακολούθησαν δεκάδες οργανισμοί εντός και εκτός Ηνωμένων Πολιτειών και από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα.
Είχα την τύχη να τον γνωρίσω προσωπικά σε αρκετές περιστάσεις στην Ουάσινγκτον, από το 2013 έως το 2017. Θυμάμαι ιδιαίτερα τη συζήτησή μας για το "Mandate for Leadership", ίσως το επιδραστικότερο πρόγραμμα που έχει εφαρμόσει κάποια δεξαμενή σκέψης παγκοσμίως. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν ένα εγχειρίδιο εφαρμοσμένης πολιτικής γραμμένο και σχεδιασμένο ώστε να αποτελέσει την πολιτική ατζέντα, ανά υπουργείο και θεματική, μιας εισερχόμενης μεταρρυθμιστικής - συντηρητικής κυβέρνησης. Ο πρώτος που το έλαβε ήταν ο Ρίγκαν και ο τελευταίος ο Τραμπ (αν και ο νυν πρόεδρος ισχυρίστηκε ότι δεν το διάβασε ποτέ) με την ονομασία Project 2025. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα το 2017, είχα έναν σκοπό: να δημιουργήσω κάτι αντίστοιχο για τη χώρα μας, κι έτσι γεννήθηκε η Ατζέντα για την Ελευθερία και την Ευημερία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών - μία ολοκληρωμένη, κοστολογημένη, και φιλελεύθερη πολιτική ατζέντα που έγινε διαθέσιμη σε κάθε πολιτικό που είχε διάθεση να ακούσει.
Σαν προσωπικότητα, Φούλνερ δεν εντυπωσίαζε με στόμφους ή εξυπνακισμούς· εντυπωσίαζε με την πνευματική του καθαρότητα και την αφοσίωσή του στη στρατηγική μάχη. Οραματιστής ενός «big tent conservatism», πίστευε σ' ένα κίνημα που χωρά παραδοσιακούς συντηρητικούς, φιλελεύθερους, θρησκευόμενους, οικονομολόγους της ελεύθερης αγοράς και υπερασπιστές των ατομικών ελευθεριών. Κατανοούσε ότι η πολιτική δύναμη δεν βρίσκεται στη δογματική καθαρότητα, αλλά στη συμμαχία διαφορετικών ρευμάτων που μοιράζονται έναν κοινό πυρήνα αξιών.
Το Heritage Foundation υπό την ηγεσία του στηρίχθηκε σε πέντε θεμελιώδεις αρχές που καθόρισαν την αποστολή και το έργο του: Ελεύθερη επιχειρηματικότητα – η πίστη στις ελεύθερες αγορές, τον ανταγωνισμό και τον περιορισμένο κρατικό παρεμβατισμό ως μοχλούς ευημερίας και καινοτομίας. Περιορισμός του ρόλου του κράτους – η πεποίθηση ότι η εξουσία πρέπει να περιορίζεται από το Σύνταγμα και να επικεντρώνεται στην προστασία της ατομικής ελευθερίας, όχι στη διαχείριση της οικονομίας ή της προσωπικής ζωής. Ατομική ελευθερία – η ιδέα ότι το άτομο, όχι το κράτος, είναι ο καλύτερος διαχειριστής της ζωής του. Παραδοσιακές αμερικανικές αξίες – η προσήλωση στην οικογένεια, την πίστη, την προσωπική ευθύνη και τις πολιτισμικές αρχές της Δύσης. Τέλος, ισχυρή εθνική άμυνα – η πίστη σε μια στιβαρή στρατιωτική ισχύ και ενεργή εξωτερική πολιτική για την υπεράσπιση της ελευθερίας και τη διατήρηση της ειρήνης. Αυτές οι αρχές δεν ήταν αφηρημένες· καθοδηγούσαν την έρευνα, τις προτάσεις πολιτικής και τη στρατηγική επιρροής του Heritage, μετατρέποντάς το στο πιο επιδραστικό συντηρητικό think tank παγκοσμίως.
Ο Φούλνερ γνώριζε ότι οι ιδέες από μόνες τους δεν αρκούν· χρειάζονται θεσμούς, υπομονή και στρατηγική για να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη. Χάρη στο όραμά του, το συντηρητικό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες απέκτησε δομή, φωνή και λαϊκό έρεισμα, γινόμενο κάτι πολύ περισσότερο από έναν κλειστό κύκλο διανοουμένων. Το Heritage Foundation ξεκίνησε με μια χούφτα χορηγούς - υποστηρικτές, μεταξύ των οποίων και ο Adolph Coors της γνωστής ζυθοποιίας, και κατέληξε το 2013 με μισθό ενός εκατομμυρίου δολαρίων το χρόνο και περισσότερα από 500 χιλιάδες μέλη. Η θέση του προέδρου του εν λόγω ινστιτούτου έγινε τόσο επιδραστική και αξιοσέβαστη που το 2013 ο διάδοχος του Φούλνερ, Τζιμ ντε Μιντ, παραιτήθηκε από το αξίωμα του γερουσιαστή για να αναλάβει τα ηνία του Heritage.
Σκέφτομαι σήμερα πως άνθρωποι σαν τον Ed, αν και σπάνια βρίσκονται στο προσκήνιο, έχουν ίσως τη μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή μας. Εμπνέουν, εκπαιδεύουν, κινητοποιούν. Κι όταν πετυχαίνουν, όπως εκείνος, το αποτύπωμα που αφήνουν μετριέται σε εκατομμύρια ανθρώπους, σε δεκάδες χώρες, σε αμέτρητες μικρές και μεγάλες αλλαγές.
