Η Δήλος, ένα νησί όπου κάθε βήμα οδηγεί σε ίχνη χιλιετιών, ένα νησί ιερό για τους αρχαίους προγόνους μας. Ένα νησί, όπου η σύγχρονη πραγματικότητα εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ακόμα και εκεί, το φαινόμενο της ραγδαία εξελισσόμενης Κλιματικής Αλλαγής, αφήνει ήδη τα σημάδια του. Σημάδια τα οποία δημιουργούν ένα σκηνικό, που καθιστά την ανάγκη για επιστημονική παρακολούθηση πιο επείγουσα από ποτέ. Σε αυτό το πλαίσιο, αναπτύχθηκε το ερευνητικό έργο για την εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής.
Την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου 2025, πραγματοποιήθηκε από το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, η εκδήλωση για το έργο «Ανάπτυξη και εγκατάσταση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής στα Μνημεία της Δήλου», η οποία έλαβε χώρα στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών.
Συγκεντρώθηκαν ερευνητές, αρχαιολόγοι και συμμετέχοντες στην διαχείριση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, οι οποίοι παρακολούθησαν ή συμμετείχαν στις παρουσιάσεις, αλλά και σε μια ευρύτερη συζήτηση γύρω από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το πανάρχαιο νησί.
Την εκδήλωση άνοιξαν οι Χρήστος Ζερεφός, Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, Ιωάννης Μάνος, Σύμβουλος στην Εθνική Τράπεζα και συντονιστής της «Πρωτοβουλίας 21’», η οποία στηρίζει το έργο, Πέτρος Βαρελίδης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεοδώρα Αντωνακάκη, Διευθύντρια του Κέντρου Κλιματικής Αλλαγής και Βιωσιμότητας της Τράπεζας της Ελλάδος και Δημήτριος Μελάς, αφυπηρετήσας Καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της διοικούσας επιτροπής του προγράμματος CLIMPACT.
Οι ομιλητές, στις εισαγωγικές τους τοποθετήσεις, στάθηκαν στο γεγονός ότι η Δήλος, ως ένας από τους πιο εκτεταμένους υπαίθριους αρχαιολογικούς χώρους στο Αιγαίο, αποτελεί πεδίο που επιτρέπει τη συστηματική παρατήρηση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης σε βάθος χρόνου. Αυτή ακριβώς η μοναδική φυσιογνωμία του νησιού, αποτέλεσε την αφετηρία για τον σχεδιασμό μιας ολοκληρωμένης επιστημονικής υποδομής.
Τονίστηκε, ότι λόγω αυτής της αρχαιολογικής και γεωγραφικής ιδιαιτερότητάς του, λειτουργεί ως «δείκτης» για τις επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας, της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα, των ακραίων καιρικών φαινομένων, της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των ρύπων.
Μέσα από την παρουσίαση, στη συνέχεια, των τεχνικών αξόνων του έργου και των κύριων τεχνολογικών μέσων που πρωταγωνιστούν στην ακριβή καταγραφή των αλλαγών που σημειώνονται στο νησί, κατέστη σαφές ότι το έργο αυτό είναι κάτι πρωτοποριακό και θέτει τις βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον στο πεδίο της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.
Στο σύστημα που έχει εγκατασταθεί, περιλαμβάνονται αισθητήρες θερμοκρασίας και υγρασίας και ένας παλιρροιογράφος, για την παρακολούθηση της σχετικής και της απόλυτης στάθμης της θάλασσας. Η ανάλυση των δεδομένων οδηγεί στη δημιουργία μοντέλων πρόβλεψης, επιτρέποντας στην ερευνητική ομάδα να προσεγγίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια το πώς θα διαμορφωθούν οι συνθήκες στη Δήλο τα επόμενα χρόνια. Αυτή η δυνατότητα είναι κρίσιμη για τη λήψη μέτρων πριν οι επιπτώσεις καταστούν μη αναστρέψιμες.
Ο κύριος Χρήστος Ζερεφός σε δήλωσή του αναφέρει «Είναι η πρώτη φορά που γίνεται η συνεργασία μετεωρολόγων, κλιματολόγων, σεισμολόγων, ωκεανογράφων και αρχαιολόγων για την προστασία σπουδαίων μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Δήλος επελέγη, γιατί απ’ όλα τα μνημεία της UNESCO στη Μεσόγειο, είναι το πιο ευάλωτο, όπως δείξαμε σε πρόσφατη εργασία. Και είναι ευάλωτο, γιατί είναι στο σταυροδρόμι ρύπων από τον αέρα, από το νερό, την θάλασσα και από τα τερτίπια του φλοιού της Γης, τους σεισμούς. Επιπλέον, το πείραμα αυτό θα συγκρίνει ακόμα και τις παλίρροιες και την μεταφορά ρύπων και οξειδωτικών ουσιών στη θάλασσα και τον αέρα, τα οποία αλλοιώνουν τα μνημεία.»
Τέλος, αναφέρθηκαν τα επόμενα βήματα του έργου και υπογραμμίστηκε ότι η τεχνογνωσία που αναπτύσσεται στην Δήλο δεν προορίζεται να μείνει «εγκλωβισμένη» στο νησί, αλλά φιλοδοξεί να αποτελέσει οδηγό και παράδειγμα για την προστασία μνημείων και σε άλλες περιοχές που απειλούνται από τις ίδιες κλιματικές προκλήσεις.
Η παρακολούθηση της Κλιματικής Αλλαγής, δεν είναι πλέον επιλογή. Είναι μια αναγκαιότητα για τη διατήρηση ενός πολιτιστικού αποθέματος που δεν μπορεί να περιμένει.
