Οι καταπιάνοντες με την τέχνη της Ποίησης έχουμε γνώση της ομορφιάς και της ίασής της, τρόπον τινά μύστες ενός κώδικα επικοινωνίας που άπτεται στις λέξεις που απορρέουν από την ψυχή. Το φως σε αυτή, η ηρεμία της, επιζητείται από τον άνθρωπο που αναζητεί την ομορφιά, το ποιητικό βλέμμα μπορεί να τη διακρίνει ακόμη και στα πιο απόκρυφα σημεία.
«Μέσω της ποίησης η ψυχή εκφράζεται και ταξιδεύει» αναφέρει στο Liberal.gr ο Κωνσταντίνος Στρατάκης, ποιητής και ιατρός (παιδίατρος, ενδοκρινολόγος και κλινικός γενετιστής), διευθυντής γενετικής και ιατρικής ακριβείας στο Ιδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο Κρήτης και ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ.
Τον αναζητήσαμε με αφορμή την ποιητική του συλλογή «Psyche: Poems and Pictures» (Ψυχή, ποιήματα και εικόνες, εκδ. «Ευρασία») που αποτελεί ένα ποιητικό και συνάμα φωτογραφικό οδοιπορικό δίνοντας στο αναγνωστικό κοινό «τροφή» ώστε να συνεχίσει την εκάστοτε ιστορία που απαθανατίζει μία φωτογραφία, όπως και την κατάσταση που ξεδιπλώνεται μέσω των λέξεων.
Τα ποιήματα της συλλογής αποτελούν απαύγασμα σκέψεων, συναισθημάτων και εμπειριών του κ. Στρατάκη, οι δε φωτογραφίες φέρουν τη «μητρότητα» της Brenda R. Hanning. Ενώ, το ασπρόμαυρο των φωτογραφιών εγείρει τον ποιητικό τόνο επιτρέποντας νοητά στην ψυχή να περιηγηθεί στα φωτογραφικά τοπία. Θα μπορούσε επίσης να λεχθεί ότι κι η ίδια η ψυχή είναι ένα τρόπον τινά τοπίο, και επιθυμία εκείνου που δημιουργεί –που ποιεί, δημιουργεί από την αρχή– είναι η επικοινωνία. Με την ανάγνωση το κάθε είδους δημιούργημα
«Αναφερόμαστε στην ψυχή του ανθρώπου, γιατί αυτή είναι που έχει την ανάγκη να εκφραστεί, να ξεφύγει, να προσφέρει», αναφέρει σε άλλο σημείο ο κ. Στρατάκης, που καταπιάνεται με οπτικές όπως η ιαματική επίδραση της τέχνης, δίνει έμφαση στην ψυχή, κάνοντας αναφορά στη δική του, πρώτη περιήγηση στα μονοπάτια της ποίησης και το έναυσμα για τη συγγραφή.
Ιαματική επίδραση της τέχνης
«Ο άνθρωπος ασχολείται με την τέχνη, γιατί η πραγματικότητα δεν αντέχεται. Ο άνθρωπος πρέπει να ξεφεύγει από εκείνη, να έχει μια εναλλακτική λύση. Γι’ αυτό μου αρέσει η ρήση του Νίτσε, πως ''έχουμε την τέχνη για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια''. Είναι μία ανάγκη του μυαλού και της ψυχής, ''ένα έργο τέχνης είναι πάνω από όλα μια περιπέτεια του μυαλού'' όπως είπε και ο Ιονέσκο. Επιπλέον, η ζωή συνεπάγεται εναλλαγή και η τέχνη δίνει αυτή τη δυνατότητα, χωρίς να χρειαστεί να ταξιδέψεις ή να επισκεφθείς ένα μουσείο. Αυτή είναι η ιαματική επίδραση της τέχνης», αναφέρει ο κ. Στρατάκης και συνεχίζει, ξετυλίγοντας το σκεπτικό του αναφορικά με το δημιουργό και την επικοινωνία του με το κοινό:
«Ο δημιουργός απελευθερώνεται μέσω της τέχνης. Μια πολύ σημαντική πλευρά της τέχνης που προσθέτει στην ιαματική της δράση είναι η επικοινωνία με το κοινό. Ο δημιουργός ενός έργου τέχνης επικοινωνεί το ταξίδι του στο κοινό και το κοινό βλέπει στο έργο τις δικές του εμπειρίες.
Ο Τ.Σ. Έλιοτ λέει ότι η ποίηση είναι διαφυγή: Η τέχνη είναι ένας τρόπος ολοκλήρωσης του εαυτού, αφού μεταφέρεις τα συναισθήματά σου κάπου αλλού για να δεις ποιος είσαι. Η δημιουργία, λέει ο Έλιοτ, είναι μία διαρκής θυσία του εαυτού και η επικοινωνία με το κοινό είναι εξαιρετικά σημαντική για τον δημιουργό. Από τη δική του πλευρά, το κοινό γίνεται συμμέτοχος σε αυτή τη διαδικασία. Το κοινό βλέπει ένα κομμάτι του εαυτού του στην εναλλακτική πραγματικότητα του έργου».
Όπως ο κ. Στρατάκης προσθέτει, «η συμμετοχή του αναγνώστη σε αυτό που νιώθω, στη διαφυγή, στην ερμηνεία της δημιουργίας, είναι τόσο σημαντική για μένα που έχει επηρεάσει μέχρι και τον τρόπο της γραφής μου. Όταν γράφω χρησιμοποιώ ελάχιστα ρήματα στις τρεις γλώσσες που γράφω (ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά).
Στα ελληνικά που είναι πλούσια γλώσσα είναι πιο εύκολο αυτό. Γράφω στακάτα, λέξεις που περιγράφουν μια πραγματικότητα, μια εικόνα που μπορεί να είναι για παράδειγμα ένας βράχος, ο ήλιος, η θάλασσα, ένα βουνό. Ο αναγνώστης βλέπει μαζί μου την εικόνα, αλλά δεν καθοδηγείται από μια πράξη (όπως ενδεχόμενα να σηματοδοτούσε ένα ρήμα). Βλέποντας αυτό που βλέπω και εγώ, θέλω ο αναγνώστης να κάνει τη δική του διαφυγή, αν μπορέσει να νιώσει τα συναισθήματα τού δημιουργού, αλλά πιο σημαντικό να ελευθερωθεί ο ίδιος, να κάνει το μυαλό του τη δικιά του περιπέτεια!».
Από τα παραπάνω διαφαίνεται και το σκεπτικό της ποιητικής του συλλογής «Psyche». Γι' αυτήν, ο κ. Στρατάκης είχε εξαρχής κατά νου «ότι η παρουσίασή της με μία άλλη μορφή τέχνης θα ήταν πραγματικά ιδανική. Το κοινό θα έβλεπε κάτι παράλληλα, διαβάζοντας τον μικρό, στακάτο στίχο. Η εικόνα και οι λέξεις θα μετέφεραν τον αναγνώστη κάπου, το μυαλό θα ζούσε μια περιπέτεια κοντινή σε αυτό που λέει ο στίχος».
Διευκρινίζει το σκεπτικό του: «όταν, λοιπόν, είδα την ασπρόμαυρη φωτογραφία της φίλης μου, Brenda R. Hanning, με ελάχιστα πρόσωπα, κυρίως τοπία και αντικείμενα, όμορφη φύση αλλά με μια αφαιρετική διάθεση βασισμένη στο παιχνίδι του γκρίζου φάσματος μεταξύ άσπρου και μαύρου και των σκιών, κατάλαβα πως αυτός ήταν ο καλύτερος συνδυασμός για τα ποιήματα μου: η φωτογραφία, επιλεγμένη σωστά για το αντίστοιχο ποίημα θα μπορούσε να δώσει στον αναγνώστη τη μεγαλύτερη δυνατή διαφυγή, αλλά συνάμα όσο πιο κοντά γίνεται σε αυτό που προσπαθεί να επικοινωνήσει ο στίχος. Ακόμα και αν ο αναγνώστης δεν έφτασε σε σημείο κοντινό σε αυτό που προσπαθεί να πει ο δημιουργός του στίχου, σίγουρα θα έκανε το δικό του ταξίδι υποβοηθούμενος από την εικόνα. Και πιστεύω, ένα όμορφο ταξίδι...».
Ο Κωνσταντίνος Στρατάκης και η Brenda Hanning
Έναυσμα για τη συγγραφή
Ταξίδι αποτελεί και η δημιουργική διαδικασία, ένα ταξίδι στα μύχια της ψυχής κατά την αναζήτηση των λέξεων που ευρισκόμενες στη σωστή θέση θα αποδώσουν ακόμη κι εκείνο που δεν ηδύνατο ή δύσκολα επικοινωνείται. Κι όταν επικοινωνείται, «αγγίζει» το κοινό. Γι' αυτό κι ο κ. Στρατάκης τόνισε παραπάνω τη συμμετοχή του κοινού, για να συμπληρώσει, στην προκειμένη: «Δεν βρίσκω κανένα νόημα στην τέχνη για την τέχνη. Δημιουργείς για να επικοινωνήσεις. Όπως λέει και ο Πωλ Βαλερύ: ''Εξαρτάται από αυτόν που περνά εάν είμαι τάφος ή θησαυρός. Αν μιλάω ή αν σιωπώ''.
Επιπλέον, από τότε που ήμουν 16 χρόνων και άρχισα να γράφω μέχρι σήμερα, δύο χαρακτηριστικά υπάρχουν στην ποίησή μου. Από τη μία είναι ο θαυμασμός, το δέος για τη φύση, το φως, τα χρώματα. Και η Ελλάδα είναι τόσο όμορφη που βοηθάει πολύ στη συγγραφή. Γι’ αυτό έγραψα· για να μεταφέρω το δέος μου για την ομορφιά γύρω μου.
Και από αυτό το στοιχείο απορρέει το δεύτερο χαρακτηριστικό της ποίησής μου, η θλίψη. Γιατί, όταν πραγματικά θαυμάζεις αυτό που βλέπεις, θλίβεσαι που ούτε εσύ θα το ζεις για πάντα, αλλά και ούτε αυτό θα είναι εκεί για πάντα. Από τον Ηράκλειτο μέχρι τον Σέλλεϋ, όλοι τονίζουν την περατότητα της ύπαρξης. Οπότε τι μένει; Η εμπειρία του τώρα. Γι’ αυτό πρέπει να ζούμε το τώρα όσο πιο ευγενικά και όμορφα γίνεται.
Psyche
Διαβάζουμε τη λέξη «ψυχή» στον τλιτλο της συλλογής, κι η ψυχή είναι εκείνη που ανέρχεται σε σφαίρες ιδεαλιστικές σαν συνδιαλέγεται με την ποίηση.
«Αναφερόμαστε στην ψυχή του ανθρώπου, γιατί αυτή είναι που έχει την ανάγκη να εκφραστεί, να ξεφύγει, να προσφέρει», απαντά ο κ. Στρατάκης και διευκρινίζει: «Η έννοια της ψυχής είναι κάτι πολύ ελληνικό, από τον Πλάτωνα ως την Ορθοδοξία, το τι είναι ψυχή είναι αντικείμενο πολλών κειμένων. Αλλά η λέξη έχει τη δική της σημασία και για τον απλό άνθρωπο, για κάθε Έλληνα. Γι' αυτό άλλωστε και στα αγγλικά ο όρος χρησιμοποιείται αυτούσιος (psyche)».
Εστιάζοντας εκ νέου στον τίτλο της συλλογής («Ψυχή, ποιήματα και εικόνες»), ο κ. Στρατάκης τονίζει ότι «μέσω της ποίησης και των εικόνων η ψυχή εκφράζεται και ταξιδεύει. Επιλέξαμε την άυλη ''ψυχή'' γιατί φέρνει τον αναγνώστη πιο κοντά στην ουσία της ποίησής μας, αυτή της διαφυγής αλλά και της κάθαρσης. Η ψυχή πρέπει να δώσει για να μπορέσει να χαρεί και οι δύο δημιουργοί εδώ δίνουν το έργο τους, την ψυχή τους. Ο αναγνώστης θα νιώσει ότι η ψυχή των δύο δημιουργών είναι αυτή η οποία θα οδηγήσει τον νου του σε ένα ταξίδι που μέσα από τα ποιήματα και τις εικόνες, ενδεχόμενα να απαλύνει, να καθάρει και τη δικιά του ψυχή...».
