Ιστορικής σημασίας χρονολογίες, συνήθως εθνικοί επέτειοι, επαναφέρουν στη συλλογική μνήμη γεγονότα, και γίνονται το έναυσμα μίας κάθε φορά διαφορετικής απόδοσής τους μέσω της τέχνης αναλόγως του πώς «μιλούν» τα γεγονότα στους δημιουργούς του εκάστοτε σήμερα. Συμβαίνει επίσης, με την ανάσυρση των γεγονότων από τη συλλογική, μακρόχρονη μνήμη, να επανέρχονται στο «φώς» ορισμένα λιγότερο γνωστά που αποτελούν επίσης κομμάτι του κάθε φορά σημαντικού γεγονότος, και ξετυλίγονται προς γνώση των επόμενων γενεών.
Το αφήγημα της Μικρασιατικής Καταστροφής –επ ευκαιρία της εκατονταετηρίδας από την τραγική απώλεια– περιλαμβάνει και την Ανεξάρτητη Μεραρχία, τον σχηματισμό του Ελληνικού Στρατού που συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 1921 με σκοπό την ανάληψη υψηλής σημασίας επιχειρήσεων και συγκεκριμένα της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης. Η Μεραρχία έδρασε κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922, και αποτελείτο από μια ομάδα επίλεκτων Ελλήνων στρατιωτών που, παρόλο που βρέθηκε πλήρως αποκομμένη από τη διοίκησή της εν μέσω εχθρικών στρατευμάτων και σε απολύτως αφιλόξενα εδάφη, κατόρθωσε να μην αφανιστεί όπως και να περισυλλέξει άμαχο ελληνικό πληθυσμό από την Κιουτάχεια έως το Δεκελί. Από εκεί, το εκστρατευτικό σώμα λειτούργησε ως γέφυρα σωτηρίας, σώζοντας στη Λέσβο περισσότερους από 3.000 αμάχους.
Μαρία Γιαννακάκη, «Τοπίο» (2021)
Την ιστορία της Μοναρχίας «φωτίζουν» τα έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων που περιλαμβάνονται στην έκθεση «Η Ανεξάρτητος Μεραρχία»· εγκαινιάζεται σήμερα, 26 Οκτωβρίου (8.00 μ.μ.), στο φουαγιέ του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, και θα διαρκέσει έως τις 10 Νοεμβρίου, καλώντας το κοινό να εστιάσει σε γεγονότα υψίστης ανδρείας και αξιοζήλευτου θάρρους, παράλληλα με τη Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή. Γι’ αυτό και στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται πορτραίτα των αγωνιστών της Ανεξάρτητης Μεραρχίας όπως και αλληγορικές αναπαραστάσεις σημαντικών γεγονότων της Μικρασιατικής Εκστρατείας –κατ’ αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται μια συνομιλία που μας δείχνει ότι γεγονότα και ομάδες σαν της Ανεξάρτητης Μοναρχίας εξακολουθούν να συνεπαίρνουν τους νέους καλλιτέχνες, οι οποίοι τα αποδίδουν με τις προσωπικές τους πινελιές.
Και γενικότερα, ότι ανάμεσα στις μαύρες σελίδες της Ιστορίας –εν προκειμένω της Μικρασιατικής Καταστροφής– υπάρχουν ακτίνες φωτός, φλόγες κεριών, γεγονότα που υπενθυμίζουν ότι η ζωή προχωρά.
Μεταξύ άλλων, ξεχωρίζουμε το έργο «Έφιππος» (2022) του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου. Διακρίνουμε την αριστερή παλάμη της μορφής να στηρίζεται στο κεφάλι του αλόγου το οποίο ομοιάζει με κεφαλή μοτοσυκλέτας, ενώ τα δύο του πόδια, από το μηρό έως το γόνατο παραπέμπουν σε εκείνα του μηχανοκίνητου, και από το γόνατο έως τα άκρα στα πόδια του αλόγου. Διακρίνουμε, επίσης, μια φαρέτρα με βέλη – στο σύνολό τους, στοιχεία από διάφορες χρονολογικά περιόδους σαν επαγρύπνηση αλλά και κάποιου είδους απειλή κήρυξης εκστρατειών και πολεμικών εφοδίων σε κάθε περίοδο.
Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, «Έφιππος» (2022)
Ο «Άγνωστος Ναύτης» του Ξενή Σαχίνη αποτυπώνει μία ακόμη πτυχή των συγκρούσεων, καθότι έχει αποδοθεί δεμένος, σαν μόλις να τον έριξαν στη θάλασσα αποτελώντας πλέον έρμαιο των ταραχών της. Μία θάλασσα έχει αποδώσει και η Μαρία Γιαννακάκη στο έργο της «Τοπίο» (2021) –μία υπόνοια για όσους χάθηκαν στα κύματά της, η σκέψη μας πηγαίνει και στην πρόσκαιρη θανάτωση των τοπίων καθότι κι αυτά «τραυματίζονται» από την όποια πολεμική σύρραξη.
Ξενής Σαχίνης, «Άγνωστος Ναύτης» (1984)
Αν τι άλλο, σκέψεις και συνειρμοί που δημιουργήθηκαν εξ αφορμής του ιστορικού πλαισίου για τα τρία ανωτέρω έργα. Όλα όσα παρουσιάζονται στην έκθεση, μας υπενθυμίζουν ότι ο ηρωισμός και η αυτοθυσία δεν μετριέται στις κάννες των όπλων.
Εκτός από τους Κωνσταντίνο Παπαμιχαλόπουλο, Ξενή Σαχίνη, Μαρία Γιαννακάκη, εκτίθενται έργα των Χρήστου Αθανασιάδη, Σπύρου Βερύκιου, Αλέκου Κυραρίνη, Τάσου Μαντζαβίνου, Νίκου Μόσχου, Λίλας Μπελιβανάκη, Ξενοφώντα Μπήτσικα, Αχιλλέα Ραζή, Ματίνας Τασατζή και Γιώργου Χαδούλη.
Την έκθεση επιμελούνται ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος και ο Γιώργος Μυλωνάς. Τελεί υπό την αιγίδα του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών και διοργανώνεται από την «ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΑΜΚΕ».
«Ανεξάρτητη Μεραρχία» με ελεύθερη είσοδο για το κοινό στο φουαγιέ του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών (Βασ. Σοφίας και Ριζάρη 2). Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή 09:00 - 19:00. Πληροφορίες στο warmuseum.gr
*Κεντρική φωτογραφία: Σπύρος Βερύκιος, «Φλεγόμενος σκύλος» (2022)
