Το 2025 αποτελεί έτος ορόσημο για την Εθνική Άμυνα της Ελλάδας, καθώς από τον Ιανουάριο άρχισαν να υλοποιούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ). Μία από αυτές ήταν και η αποστρατεία μεγάλου αριθμού ανώτατων αξιωματικών όλων των Κλάδων (Στρατός Ξηράς, Πολεμική Αεροπορία, Πολεμικό Ναυτικό) των ΕΔ, έπειτα από τις έκτακτες κρίσεις που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο του εξορθολογισμού που έχει εξαγγελθεί με την περίφημη Ατζέντα 2030. Ερωτηθείς για το λόγο που οδήγησε σε αυτή την ενέργεια, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας (Νίκος Δένδιας) είχε απαντήσει μεταξύ άλλων ότι:
«[…] δεν μπορεί ο Ελληνικός Στρατός να έχει περισσότερους Ανώτατους Αξιωματικούς από τον αμερικανικό στρατό που είναι είκοσι φορές μεγαλύτερος, […]».
Τι σχέση έχουν όμως οι μαζικές αποστρατείες του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας και με τον αριθμό των Βουλευτών;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αφενός μεν ότι και οι δύο κατηγορίες προσωπικού αποτελούν δημόσιους λειτουργούς οι οποίοι εκτελούν τα καθήκοντα που τους ανατίθενται με απώτερο σκοπό την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων, αφετέρου δε –εφόσον οι ΗΠΑ χρησιμοποιούνται (παρά τις εγγενείς διαφορές που τις χαρακτηρίζουν σε σχέση με την Ελλάδα) ως μέτρο σύγκρισης για την εξαγωγή συμπερασμάτων και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων– ότι και ο αριθμός των μελών της Βουλής των Ελλήνων θα πρέπει κατ’ αντιστοιχία να προσαρμοστεί ανάλογα με βάση τον πληθυσμό της Ελλάδας, ώστε η αναλογία «Βουλευτές/Πληθυσμός» να είναι ανάλογη με αυτή που επικρατεί στις ΗΠΑ.
Υπό το πρίσμα αυτό και λαμβάνοντας υπόψιν τις πρόσφατες δηλώσεις του Έλληνα Πρωθυπουργού περί αναθεώρησης του Συντάγματος, το παρόν άρθρο εξετάζει τη δυνατότητα υλοποίησης μεταρρυθμίσεων στο πολιτικό σύστημα της Ελλάδας ως προς τον αριθμό των μελών του νομοθετικού σώματος επιδιώκοντας να συμβάλλει στη διενέργεια ενός γόνιμου διαλόγου. Για το σκοπό αυτό αρχικά πραγματοποιείται μία συγκριτική ανάλυση του αριθμού των μελών του Νομοθετικού Σώματος Ελλάδας-ΗΠΑ, ακολούθως παρουσιάζονται τα εδάφια εκείνα του Συντάγματος της Ελλάδας που σχετίζονται με τον αριθμό των Βουλευτών, και τέλος εκθέτονται ορισμένοι προβληματισμοί σχετικά με το ρόλο και τη νοοτροπία των δημόσιων λειτουργών, τη διενέργεια αλλαγών και την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων.
Η ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ & ΗΠΑ
Αν και τα πολιτεύματα της Ελλάδας και των ΗΠΑ συγκαταλέγονται από κοινού στην κατηγορία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, εν τούτοις διέπονται από σημαντικές διαφορές καθώς το πρώτο αποτελεί «Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία» έχοντας ως αρχηγό του κράτους τον/την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και επικεφαλής της Κυβέρνησης τον/την Πρωθυπουργό, ενώ το δεύτερο «Προεδρική Δημοκρατία» έχοντας ως αρχηγό του κράτους και επικεφαλής της Κυβέρνησης τον/την Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Όσον αφορά τη νομοθετική εξουσία (legislative power) –οι άλλες δύο εξουσίες είναι η εκτελεστική (executive power) και η δικαστική (judicial power)– αυτή ασκείται στις ΗΠΑ από τη Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives) η οποία αποτελείται από 435 άτομα, και τη Γερουσία (Senate) η οποία αποτελείται από 100 άτομα, οι οποίες συνθέτουν το Κογκρέσο (Congress) συνολικής δύναμης 535 ατόμων. Ο δε πληθυσμός των ΗΠΑ σύμφωνα με την CIA ήταν 341.963.408 άτομα.
Στην Ελλάδα αντίστοιχα –στην οποία αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το παρελθόν είχε επίσης συσταθεί και λειτουργούσε Γερουσία– η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή των Ελλήνων η οποία ως γνωστόν αποτελείται από 300 άτομα, ενώ ο νόμιμος πληθυσμός (δημότες) της σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής που διενεργήθηκε το 2021 και δημοσιεύτηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2022 στο ΦΕΚ Β΄6951 είναι 9.716.889 άτομα.
Από τη σύγκριση επομένως του αριθμού του συνολικού πληθυσμού και των μελών του νομοθετικού σώματος των ΗΠΑ με τα αντίστοιχα μεγέθη της Ελλάδας (βλ. Εικόνα 1), προκύπτει ότι η αναλογία του πληθυσμού της Ελλάδας σε σχέση με αυτή των ΗΠΑ είναι κατά πολύ μικρότερη (2,84%) από αυτή (56,07%) του αριθμού των μελών του Νομοθετικού Σώματος της Ελλάδας (Βουλή των Ελλήνων) σε σχέση με αυτόν των ΗΠΑ (Κογκρέσο). Εάν επιχειρήσει δε κάποιος να αναπροσαρμόσει τον αριθμό των μελών του Νομοθετικού Σώματος της Ελλάδας ώστε να είναι ανάλογος με αυτόν των ΗΠΑ (δηλαδή 2,84%), τότε ο αριθμός των Ελλήνων Βουλευτών που προκύπτει είναι μόλις 15 άτομα (αναλογία 2,80%).
Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ & Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
O αριθμός των μελών της Βουλής των Ελλήνων σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα αυτής έχει καθοριστεί στους 300 από το 1952, από τους οποίους οι Βουλευτές Επικρατείας δεν μπορούν να ξεπερνάν τους 15 (5%). Για την ακρίβεια, το άρθρο 51 (Εκλογή βουλευτών, εκλογικό δικαίωμα) του Συντάγματος της Ελλάδας καθορίζει στην πρώτη του παράγραφο ότι:
«O αριθμός των βoυλευτών oρίζεται με νόμo, δεν μπoρεί όμως να είναι μικρότερoς από διακόσιoυς oύτε μεγαλύτερoς από τριακόσιoυς».
Το δε άρθρο 2 (Αριθμός βουλευτών − βουλευτικές έδρες) του Προεδρικού Διατάγματος 26/2012 –το οποίο κωδικοποιεί σε ένα ενιαίο κείμενο όλες τις διατάξεις της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών– που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α΄57 στις 15 Μαρτίου 2012 καθορίζει στην πρώτη του παράγραφο ότι:
«Ο αριθμός των βουλευτών για όλη την επικράτεια ορίζεται σε τριακόσιους […]».
Σύμφωνα επομένως με τα όσα προβλέπει το Σύνταγμα, ο αριθμός των μελών της Βουλής των Ελλήνων μπορεί να μειωθεί στους 200 με την ψήφιση νέου Νόμου. Το εν λόγω εγχείρημα ωστόσο δεν είναι τόσο απλό όσο μπορεί να νομίζει κάποιος, καθώς πρέπει αφενός μεν να τηρηθεί συγκεκριμένη διαδικασία, αφετέρου δε ο νέος Νόμος να ρυθμίζει λεπτομερώς κάθε εκλογικό ζήτημα.
Επιπλέον, θα πρέπει να ρυθμιστεί ανάλογα οποιοδήποτε άλλο ζήτημα επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από τη μείωση του αριθμού των Βουλευτών. Σε περίπτωση δε που κάποια Κυβέρνηση θελήσει να μειώσει τον αριθμό των Ελλήνων Βουλευτών κάτω από 200, θα πρέπει να αναθεωρήσει το Σύνταγμα της Ελλάδας ως προς το προαναφερθέν άρθρο 51 σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 110 αυτού και το άρθρο 119 του Κανονισμού της Βουλής των Ελλήνων.
ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ
Ολοκληρώνοντας, κρίνεται σκόπιμη η επισήμανση ορισμένων σημείων τα οποία οφείλουν να έχουν κατά νου όσοι κατέχουν δημόσιο αξίωμα σε τοπικό, περιφερειακό ή κρατικό επίπεδο, καθώς μέσα από τις ενέργειές τους (ή τις παραλείψεις τους) συμβάλουν στη διαμόρφωση της εκάστοτε πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων, επηρεάζοντας με τον τρόπο αυτό τις ζωές των Ελλήνων πολιτών.
Το πρώτο από αυτά είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με το άρθρο 1 (Μορφή του πολιτεύματος) του Συντάγματος της Ελλάδας, το πολίτευμα της Ελλάδας έχει ως θεμέλιο τη λαϊκή κυριαρχία και ως εκ τούτο:
«Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα».
Για τον ίδιο λόγο, το άρθρο 51 (Εκλογή βουλευτών, εκλογικό δικαίωμα) του Συντάγματος αναφέρει ότι «Oι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το Έθνος», οφείλουν επομένως να πράττουν αναλόγως ώστε να προωθούν τα εθνικά συμφέροντα (και όχι τα ατομικά ή κομματικά). Για το λόγο αυτό στην επίσημη ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων τονίζεται ότι οι Βουλευτές:
«[…] δεν οφείλουν να ενεργούν σύμφωνα με τις υποδείξεις των εκλογέων τους ούτε εκπροσωπούν την περιφέρεια στην οποία εκλέγονται».
Για να συμβεί ωστόσο αυτό, τα εθνικά συμφέροντα θα πρέπει να έχουν καθοριστεί σαφώς σε κάποιο επίσημο κρατικό έγγραφο όπως η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.
Το ίδιο βέβαια ισχύει –όσον αφορά τα καθήκοντα που ασκούν– και για τους δημόσιους υπάλληλους, για τους οποίους το άρθρο 103 (Δημόσιοι υπάλληλοι) του Συντάγματος αναφέρει μεταξύ άλλων ότι:
«[…] είναι εκτελεστές της θέλησης του Kράτους και υπηρετούν το Λαό οφείλουν πίστη στο Σύνταγμα και αφοσίωση στην Πατρίδα».
Το δεύτερο που θα πρέπει να έχει κατά νου κάθε δημόσιος λειτουργός –όντας και αυτός ένας μικρός «άρχων» (ηγήτορας)– είναι η νοοτροπία που θα πρέπει να τον διακατέχει κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Αυτή, σύμφωνα με τον αρχαίο τραγικό ποιητή και μουσικό Αγάθωνα, θα πρέπει να διέπεται από τη συνεχή ενθύμηση ότι:
«Πρώτον ότι διοικεί ανθρώπους, δεύτερον ότι διοικεί σύμφωνα με τους νόμους και τρίτον ότι δεν θα διοικεί για πάντα».
Εκτός δηλαδή από την προαναφερθείσα τήρηση των νόμων (η οποία μάλιστα αποτελεί τη δεύτερη προτεραιότητα), κάθε δημόσιος λειτουργός θα πρέπει να διαμορφώνει ανθρωποκεντρικές πολιτικές και να έχει συνείδηση της εφήμερης φύσης των καθηκόντων του. Ως εκ τούτου, κάθε αλλαγή θα πρέπει να σχεδιάζεται με προσοχή και να εφαρμόζεται σταδιακά ώστε να καταστεί δυνατή η αφομοίωσή της, καθώς ο άνθρωπος έχει μία φυσική τάση να αντιστέκεται στις αλλαγές.
Το γεγονός επίσης ότι η θητεία των Ελλήνων Βουλευτών έχει «ημερομηνία λήξης» θα πρέπει να αποτελεί αφορμή για τη χάραξη ρεαλιστικών και βιώσιμων πολιτικών (policies) και τη χρηστή διαχείριση των ανάλογων κονδυλίων και ΟΧΙ τη διαμόρφωση μίας νοοτροπίας «ωχαδερφισμού», τυχοδιωκτισμού και ανευθυνότητας με την ελπίδα ότι «θα τα φτιάξει ο επόμενος» και τη δικαιολογία ότι «παρέλαβα καμένη γη».
Τέλος, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οι εκάστοτε αλλαγές θα πρέπει να βασίζονται στις (γεωγραφικές, οικονομικές, πολιτιστικές, πληθυσμιακές, κ.λπ.) συνθήκες που επικρατούν στο κράτος ή οργανισμό στον οποίο θα εφαρμοστούν, και όχι απλώς να αντιγράφονται «αυτούσια» τα συστήματα που εφαρμόζονται στο εξωτερικό, καθώς κάτι που λειτουργεί αποτελεσματικά σε ένα κράτος ή οργανισμό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο και σε κάποιο άλλο.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ…
Ολοκληρώνοντας, αξίζει να επισημανθεί ότι για να μπορέσουν να υλοποιηθούν οι οποιεσδήποτε μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό (και όχι μόνο) σύστημα της Ελλάδας ώστε να αντιμετωπιστούν οι μακροχρόνιες παθογένειες που την χαρακτηρίζουν, θα πρέπει –εκτός από το πολιτικό σθένος της εκάστοτε Κυβέρνησης– να υπάρχει και η σχετική σύμπνοια εκ μέρους όλων των πολιτικών κομμάτων. Πρέπει δηλαδή να δείξουν όλοι οι εκπρόσωποι του λαού ότι βάζουν το συλλογικό/εθνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό/κομματικό, αυτό δηλαδή που ο Στρατηγός Μακρυγιάννης εννοούσε λέγοντας ότι (πρέπει να):
«Είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ».
*Ο Κουκάκης Γεώργιος είναι Αντισυνταγματάρχης ε.α.
