Οι πρόσφατες δηλώσεις Φιντάν με την Τουρκία να βάζει για άλλη μια φορά στο στόχαστρό της τον υπουργό Άμυνας Νίκο Δένδια, προκάλεσαν άλλον ένα γύρο ηττοπαθών αναλύσεων για την «πολυποίκιλη» θέση της Τουρκίας στο γεωπολιτικό στερέωμα. Διέφυγε, όμως, της προσοχής κάποιων αναλυτών ότι οι δηλώσεις αυτές έγιναν την ημέρα που στην Κοπεγχάγη διεξαγόταν η Άτυπη Σύνοδος των Υπουργών Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ήδη από την προηγούμενη συνάντηση των Ευρωπαίων υπουργών Άμυνας, τον περασμένο Μάιο, ο κ. Δένδιας είχε ξεκαθαρίσει ότι τρίτες χώρες που θα λάβουν μέρος στην ευρωπαϊκή άμυνα, πρέπει να ενστερνίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες. Υπογράμμισε επίσης πως είναι αδιανόητο να μετέχουν σ’ αυτό το ευρωπαϊκό εγχείρημα χώρες που απειλούν κράτη-μέλη της ΕΕ (σ.σ. casus belli), που δεν αναγνωρίζουν κράτη-μέλη της ΕΕ (σ.σ. Κύπρος), που δεν διαπνέονται από τις ίδιες δημοκρατικές αρχές και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καταλήγοντας ότι «δεν μπορούμε να υπερασπιστούμε την Ευρώπη όταν ο εχθρός είναι εντός των πυλών».
Είχε προηγηθεί, λίγες μέρες νωρίτερα το «Ε5», ένα από εκείνα τα Format που σκοπό έχουν να «προετοιμάζουν» και να προκαταλαμβάνουν τις συζητήσεις που ακολουθούν με τους Ευρωπαίους υπουργούς Άμυνας, χωρίς βεβαίως την συμμετοχή χωρών που δεν είναι μέλη της ΕΕ.
Ο λόγος για την συνάντηση της Ρώμης όπου συμμετείχαν οι υπουργοί Άμυνας της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και εκπρόσωποι της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον περασμένο Ιούλιο ανακοινώθηκε αμυντική συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου - Τουρκίας και προβλέπει μεταξύ άλλων τη πώληση 40 μαχητικών Eurofighter Typhoon.
Όπως είχε τότε συνοψίσει ο Ιταλός υπουργός Γκουίντο Κροσέττο «είναι σημαντικό να αντιληφθούμε την ευρωπαϊκή άμυνα ως ένα πρόγραμμα που ξεπερνά τα σύνορα της Ένωσης, συμπεριλαμβάνοντας όλη την ήπειρο».
Ασφαλώς το παζλ είναι δύσκολο. Υπάρχουν χώρες υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ (Αλβανία, Τουρκία), χώρες μέλη του ΝΑΤΟ που δεν επιδιώκουν την ένταξη, όπως η Βρετανία και η Νορβηγία και χώρες που επιδιώκουν να ενταχθούν και στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ, όπως η Ουκρανία και η Γεωργία (στην τελευταία ανάλογα με το ποιος κερδίζει τις εκλογές).
Και βέβαια υπάρχουν χώρες που ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις ευρωπαϊκές αρχές, πλην όμως η Τουρκία δεν είναι μία από αυτές. Αλλά η σχέση της με την ΕΕ είναι παλιά – ήδη από το 1992 μέσω της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία όμως διαλύθηκε το 1999. Από τότε η Τουρκία αναζητούσε τρόπους για να εισχωρήσει στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, ενώ έπαιρνε μέρος σε αποστολές του ΝΑΤΟ.
Με την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ, η Τουρκία έβαλε βέτο στην είσοδο της μαρτυρικής μεγαλονήσου στο ΝΑΤΟ και στην χρήση μέσων της Συμμαχίας.
Θέλουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο
Στο μεταξύ η Τουρκία, ενώ για αρκετά χρόνια ευθυγραμμιζόταν και συνυπέγραφε τις αποφάσεις της ΕΕ ως υπό ένταξη χώρα, μετά το 2011 ακολούθησε δική της πορεία – στη Συρία, στην Ανατολική Μεσόγειο, στις σχέσεις με τη Ρωσία. Άλλωστε δεν έχει στηρίξει τις κυρώσεις που η ΕΕ έχει επιβάλει στην Ρωσία, ενώ μόλις πριν λίγες μέρες, στη Σύνοδο της Σαγκάης, ο κ. Ερντογάν συναντήθηκε με τον Πούτιν.
Παρ’ όλα αυτά, εδώ και μήνες η Άγκυρα επιμένει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί από την ευρωπαϊκή άμυνα, με την Ελλάδα να εξασφαλίζει ότι οι αντιρρήσεις της θα συζητηθούν στις διμερείς συζητήσεις με τους εκτός ΕΕ επίδοξους εταίρους.
Τον περασμένο Μάιο ο εκπρόσωπος της Επιτροπής αρμόδιος για θέματα άμυνας Τομά Ρενιέ δήλωσε: «Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη, όταν προτείναμε το SAFE. Το Άρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ ή σε ολόκληρη την ΕΕ».
Ο ίδιος αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το SAFE: Μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της ΕΕ, της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος.
Στο μεταξύ, η Τουρκία αναζητά την «πίσω πόρτα», γνωρίζοντας ότι εκεί θα βρεθεί αντιμέτωπη με την Ελλάδα και την Κύπρο. Ωστόσο δεν είναι λίγοι οι Ευρωπαίοι που καλοβλέπουν την προοπτική της τουρκικής συμμετοχής.
Αυτό δεν είναι γεωπολιτικό αποτύπωμα, είναι επεκτατισμός
Όταν, όμως, εδώ στην Ελλάδα κάποιοι εκθειάζουν την Τουρκία επειδή απλώνει τα πλοκάμια της παντού, προφανώς δεν θέλουν να καταλάβουν ότι με κανέναν τρόπο η Ελλάδα δεν θα ήταν δυνατόν να συμπεριφερθεί όπως η Τουρκία. Γιατί δεν πρόκειται για για γεωπολιτικό αποτύπωμα, αλλά για επεκτατισμό.
Αν κάποιοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα έπρεπε να στέλνει στρατό και όπλα υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς σε κάθε πόλεμο ή εμφύλιο πόλεμο που ξεσπά στην ευρύτερη περιοχή, όχι δεν ανήκει η Ελλάδα σ’ αυτήν την κατηγορία των αναθεωρητικών και επεκτατικών δυνάμεων.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ελλάδας υπάρχουν και εκπαιδεύονται για να υπερασπιστούν τα πάτρια εδάφη. Όχι για να κυνηγούν «Γαλάζιες Πατρίδες» και «σύνορα της καρδιάς». Η Ελλάδα εξοπλίζεται για την δική της άμυνα και θα λάβει μέρος στην ευρωπαϊκή άμυνα, αλλά όχι για να εξοπλίζει τον κάθε φύλαρχο.
Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να ανακατευτεί στην Αφρική, την οποία έχουν εγκαταλείψει τρέχοντας οι Ευρωπαίοι. Αντίθετα, η Τουρκία το κάνει. Στις χώρες του Σαχέλ (Σενεγάλη, Μαυριτανία, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Τσαντ, Σουδάν) όπου μαίνονται οι εμφύλιοι και ο τζιχαντισμός και όπου το ένα πραξικόπημα διαδέχεται το άλλο και η μία χούντα την άλλη. Στη Λιβύη όπου επικεφαλής 18.000 Σύρων μισθοφόρων τέθηκαν Τούρκοι αξιωματικοί. Με πωλήσεις drones σε Μάλι, Νίγηρα, Μπουρκίνα Φάσο και Τσαντ.
Στη χούντα του Νίγηρα η Τουρκία δεν παρέχει μόνο drones αλλά και στρατιωτική εκπαίδευση. Πιστεύεται ότι γίνονται συζητήσεις για παροχή ουρανίου εκ μέρους του Νίγηρα με αντάλλαγμα όπλα, μισθοφόρους και υψηλόβαθμο στρατιωτικό προσωπικό για την εκπαίδευση του στρατού. Στην πραγματικότητα ανταγωνίζεται την Ρωσία και τον ρωσικό μισθοφορικό στρατό Βάγκνερ.
Και μισθοφορικός στρατός
Έχει μάλιστα αναπτύξει την SADAT, την τουρκική εκδοχή της Βάγκνερ, που έκανε το ντεμπούτο της το 2013, με παρέμβαση στον εμφύλιο της Λιβύης. Έκτοτε, κλείνει συμβόλαια από τη Σομαλία ως τη Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα, ενώ επικοινωνιακά παρουσιάζεται ως το στρατιωτικό σκέλος του Πολιτικού Ισλάμ.
Το 2017, η Τουρκία ίδρυσε στρατιωτική βάση στο Μογκαντίσου, πρωτεύουσα της Σομαλίας. Τον Φεβρουάριο του 2025 υπέγραψε συμφωνία με την οποία της παραχωρήθηκε η στρατιωτική βάση του Αμπέχε στο Τσαντ. Υπολογίζεται ότι πέραν των μισθοφόρων, στην Αφρική έχουν αναπτυχθεί χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες.
Επίσης, η Τουρκία επιχειρεί στη Συρία από το 2011, με την έναρξη του πολέμου - γνωστές οι στρατιωτικές επιχειρήσεις – επιδρομές «Γαμψό Ξίφος» και «Πηγή Ειρήνης». Επιχειρεί στο Ιράκ – τον Μάρτιο του 2018 οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις κατέλαβαν το Αφρίν στην επαρχία του Χαλεπιού. Έστειλε τους πιλότους της να βομβαρδίσουν το Κομπάνι και όλη τη Βόρεια Συρία.
Τούρκοι στρατιώτες κατέλαβαν την πόλη Τζαραμπλούς στον Ευφράτη και λίγο μετά, τον Φεβρουάριο του 2017, εισέβαλαν στο συριακό έδαφος και κατέλαβαν την πόλη Αλ Μπαμπ.
Το περίφημο, λοιπόν, γεωπολιτικό αποτύπωμα της Τουρκίας δεν έχει ως εφαλτήριο την διπλωματία, αλλά την στρατιωτική παρουσία. Η διπλωματία αποτελεί παρακολούθημα της στρατιωτικής δράσης, καθώς οι χούντες της Αφρικής ανοίγουν η μία μετά την άλλη πρεσβείες στην Άγκυρα.
Και τα ερωτήματα προκύπτουν αυθόρμητα: Μπορεί να υπάρξει σύγκριση με την Ελλάδα, μια χώρα που σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και δεν ανακατεύεται στους πολέμους των άλλων; Αυτοί που εκστασιάζονται με την εξάπλωση και τις γεωπολιτικές επιτυχίες της Τουρκίας, πώς το εννοούν; Να στέλνει η Ελλάδα αξιωματικούς και στρατιώτες στη φωτιά των αφρικανικών πολέμων, για παράδειγμα; Να δημιουργεί μισθοφορικά σώματα; Να εκπαιδεύει τους στρατούς αυτών που πολεμούν μεταξύ τους σε λυσσαλέους εμφυλίους; Να βοηθάει στρατιωτικά διάφορες χούντες; Να υποδέχεται φέρετρα; Αυτά ζηλεύουμε;
Για τις αρχές και τις αξίες της Ελλάδας (και της Δύσης που σφυρίζει αδιάφορα) όλα αυτά είναι αδιανόητα. Οπότε καλύτερα να αφήσουμε τις συγκρίσεις!
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών Ν.Δ., δημοσιογράφος
