Η αναπαλαίωση του ΠΑΣΟΚ, η παγίδα του Σόιμπλε και η μυρωδιά εκλογών, οι φυγόκεντρες δυνάμεις στην Ευρωζώνη, είναι τα θέματα του νέου δελτίου πολιτικής ανάλυσης του ΔΙΚΤΥΟΥ.
Των Γιάννη Μαστρογεωργίου και Γιώργου Παπούλια*
Η αναπαλαίωση
«Το ΠΑΣΟΚ από την άλλη ασμένως θα δεχόταν επαναπατρισθέντες και μεταμεληθέντες πρώην ψηφοφόρους του και για να ανεβάσει τα ποσοστά του, αλλά και για να στερήσει τυχόν αυτοδυναμία από τη ΝΔ, κρατώντας για τον εαυτό του το ρόλο του απαραίτητου συνεργάτη. Στην υπό διαμόρφωση αυτή πιθανή συμμαχία μπορεί κάλλιστα να προσχωρήσει και το ΚΙΔΗΣΟ, καθώς μία συνολική ρήξη ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και Γ. Παπανδρέου με τη Δεξιά, θα αποτελούσε ένα εύληπτο αφήγημα για την αριστερόστροφή μερίδα των πολιτών.»
Με αυτές τις λέξεις στις 11 Νοεμβρίου 2016 το Δελτίο ανάλυσης του ΔΙΚΤΥΟΥ είχε προβλέψει την αλλαγή συσχετισμών που κυοφορούνταν στο πολιτικό σκηνικό και την επικείμενη τότε προσχώρηση του ΚΙΔΗΣΟ στο ΠΑΣΟΚ.
Στην ίδια παράγραφο σημειώναμε: «Όπως και να χει, αυτές οι διεργασίες σχηματοποιούν τα εκατέρωθεν αναγκαία αφηγήματα των κομμάτων προς τις κομματικές τους βάσεις και την κοινή γνώμη και υπ' αυτή την έννοια κρίνονται ως κινήσεις που βάζουν σε εγρήγορση τη δυναμική της πολιτικής, χωρίς βέβαια να επιλύνονται ταυτόχρονα οι παράπλευροι κραδασμοί που θα έχει για το μεν ΣΥΡΙΖΑ η εξέλιξη της συνεργασίας με τους ΑΝΕΛ, για το δε ΠΑΣΟΚ η πιθανή επιστροφή του Γ. Παπανδρέου.»
Η Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Φ. Γεννηματά μπορεί να υπερηφανεύεται ότι επί των ημερών της έγιναν αν μη τι άλλο προσπάθειες συνένωσης. Αυτό είναι μία προσωπική της επιτυχία που θα της πιστωθεί. Λείπει όμως, η ανανέωση.
Η αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος θα κριθεί εν καιρώ.
Είναι προφανές από τη σημειολογία και μόνο των συνθημάτων (Δυνατό ΠΑΣΟΚ) στο πάνελ των κομματικών συνευρέσεων του ΠΑΣΟΚ το Σαββατοκύριακο, ότι η επιστροφή στην εικόνα και την ανάμνηση του ΠΑΣΟΚ θα κυριαρχήσει. Γνωστές φιγούρες, που βασίζονται στα ισχυρά και ιστορικά επώνυμα τους, αλλά φθαρμένες σε μία μπακάλικου τύπου συνένωση, με αμιγώς επικοινωνιακό στόχο, χωρίς πλαίσιο και καθαρό ορίζοντα.
Πάνω που είχε αρχίσει να καλλιεργείται η αναφορά στη Δημοκρατική Συμπαράταξη, η επιστροφή του Γ. Παπανδρέου, τορπιλίζει την προσπάθεια και ειδικά με τον τρόπο που αυτή έγινε. Η ΔΗΜΑΡ θα βρεθεί σε ακόμα πιο περιορισμένο ρόλο κομπάρσου εφεξής.
Αυτό που επιθυμεί το ΠΑΣΟΚ και που θα το προσπαθήσει το επόμενο διάστημα με τις επικείμενες νέες προσχωρήσεις στελεχών και βουλευτών από το ΠΟΤΑΜΙ, την Ένωση Κεντρώων και το ΣΥΡΙΖΑ, είναι να γίνει ο χώρος υποδοχής όσων δυσαρεστημένων ψηφοφόρων φεύγουν από τον ΣΥΡΙΖΑ.
ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ
Στο ίδιο προηγούμενο Δελτίο πολιτικής ανάλυσης πριν από 2 μήνες σημειώναμε: «Ένας υπό πίεση ΣΥΡΙΖΑ αν τελικώς συνεχίσει την πορεία αποσύνθεσης έχει κάθε λόγο να διατηρεί σχετικά καλές σχέσεις με το ΠΑΣΟΚ, ως κοίτη υποδοχής των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του παρά να προτιμήσουν τον άμεσο αντίπαλο που είναι η ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ από την άλλη ασμένως θα δεχόταν επαναπατρισθέντες και μεταμεληθέντες πρώην ψηφοφόρους του και για να ανεβάσει τα ποσοστά του, αλλά και για να στερήσει τυχόν αυτοδυναμία από τη ΝΔ, κρατώντας για τον εαυτό του το ρόλο του απαραίτητου συνεργάτη. Στην υπό διαμόρφωση αυτή πιθανή συμμαχία μπορεί κάλλιστα να προσχωρήσει και το ΚΙΔΗΣΟ, καθώς μία συνολική ρήξη ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και Γ. Παπανδρέου με τη Δεξιά, θα αποτελούσε ένα εύληπτο αφήγημα για την αριστερόστροφή μερίδα των πολιτών.» Προς επίρρωση των παραπάνω προσετέθη και η δήλωση του Υπουργού Ν. Ξυδάκη: «μπαίνει ένα κλίμα συμφιλίωσης στον κεντρώο χώρο. Όλοι οι σχηματισμοί και το παλαιό ΠΑΣΟΚ και το επανερχόμενο είναι τραυματισμένα και πολιτικά και ιστορικά. Ωστόσο είναι μία κίνηση η οποία μάλλον με συμπάθεια μπορεί να τη δει ο ελληνικός λαός και με κάθε επιφύλαξη.
Αυτό νομίζω ότι μπορεί να δώσει μία άλλου είδους ομοιογένεια και να προλάβουν και εξελίξεις»
Είναι πρόδηλο ότι μετά τις πρόσφατες εξελίξεις το μετεκλογικό σενάριο συμπόρευσης του ΣΥΡΙΖΑ με ένα αναπαλαιωμένο αριστερόστροφο ΠΑΣΟΚ επανέρχεται ξανά με στόχο εκ μέρους του μεν ΠΑΣΟΚ την άλωση του ΣΥΡΙΖΑ του δε ΣΥΡΙΖΑ την «υποστυλωματική» χρήση του ΠΑΣΟΚ απέναντι στην κυβερνητική φθορά του.
Η επίδραση στη ΝΔ
Εάν η πρωτοβουλία του ΠΑΣΟΚ εντάσσονταν στην ειλικρινή προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου φορέα τότε θα υπήρχε μεγάλη πιθανότητα ψηφοφόροι του κεντρώου χώρου ή πολιτικά άστεγοι να προτιμούσαν το νέο φορέα προκειμένου να μην υπάρξει αυτοδυναμία της ΝΔ ή να μην παραμείνουν στην αποχή. Η αναστήλωση όμως του brand ΠΑΣΟΚ γεννά και αρνητικές φυγόκεντρες μνήμες.
Από την άλλη η δυνατότητα ύπαρξης ενός κεντρώου αντίβαρου σε μία πιθανή συνεργασία με τη ΝΔ, με δεδομένη την πρωτιά της, με την αναστύλωση του ΠΑΣΟΚ καθίσταται δύσκολή και εξαιτίας της αντιδεξιάς - ρητορικής καταρχάς - παλιννόστησης, αλλά και γιατί η πλειοψηφία της ΝΔ το μόνο που δεν επιθυμεί είναι η επανάληψη της εικόνας της συγκυβέρνησης Σαμαρά με το ΠΑΣΟΚ που πλέον έχει μαζί του και τον Γ. Παπανδρέου.
Η επικοινωνιακή αναστήλωση του ΠΑΣΟΚ από μόνη της δεν λέει κάτι. Αφορά το 6,29% που έλαβε το κόμμα στις εκλογές. Το υπόλοιπο 90% όμως;
Μπορεί να δημιουργεί ελπίδες για καλύτερη τύχη σε βουλευτές, πολιτευτές και κομματικά στελέχη, όμως, δεν αρκεί για να δημιουργηθεί ρεύμα υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Κυρίως δυσκολεύει την ανανέωση του κόμματος, καθώς ενισχυμένοι θα είναι πρωτίστως όσοι ήδη έχουν ισχυρές κομματικές θέσεις, ενώ όσοι νέοι ελπίζουν να αναδειχθούν, μάλλον θα πρέπει να δοκιμάσουν αλλού την τύχη τους, καθώς η επετηρίδα του ΠΑΣΟΚ επιστρέφει. Είναι αξιοσημείωτο ότι από το 2012 το ΠΑΣΟΚ δεν έχει «παράξει» ούτε ένα νέο ηγετικό στέλεχος που να σπάει την κοκαλωμένη ιεραρχία.
Το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να παίξει όλους σχεδόν τους άσους που είχε στο μανίκι του την περασμένη εβδομάδα. ΚΙΔΗΣΟ, επιστροφές βουλευτών – ειδικά η περίπτωση βουλευτή που έχει αλλάξει 5 κόμματα τα τελευταία 10 χρόνια, ακουμπά τα όρια της αποστασίας για την οποία άλλωστε το ΠΑΣΟΚ ως τακτική μεταξύ των κομμάτων, έχει ασκήσει έντονη κριτική και αποτελεί στοιχείο της ηθικής βάσης ιστορικά της παράταξης - τεχνητή 3η θέση στο Κοινοβούλιο. Σε επίπεδο συμβολισμών δεν μένουν πολλά ακόμα. Τώρα είναι η δύσκολη ώρα της αποτίμησης.
Η διαδικασία της αναπαλαίωσης έως τώρα γίνεται μόνο εις ανάμνηση του παλαιού κλέους του κόμματος. Αν δεν συνοδευθεί με ριζική ανανέωση σε πρόσωπα, θα ξεφουσκώσει σύντομα.
Η κίνηση των 3
Η νέα κίνηση στο χώρο, «ώρα αποφάσεων» των 3 προσωπικοτήτων (Ραγκούσης, Διαμαντοπούλου, Φλωρίδης) παρουσιάζεται ως ένας ακόμα άγνωστος Χ. Αρκετή εμπειρία, αυτογνωσία και διάθεση, συνθέτουν καταρχάς την πρωτοβουλία αυτή. Το πλεονέκτημα αυτής της προσπάθειας είναι η αταλάντευτη υποστήριξη στην ανάγκη της αναγέννησης με ενότητα ενός νέου κόμματος με ριζοσπαστικά λαϊκό μεταρρυθμιστικό λόγο. Είναι ακόμα νωρίς να γίνουν ασφαλείς εκτιμήσεις. Θα πρέπει να ολοκληρωθεί ο κύκλος των προγραμματισμένων εκδηλώσεων σε Ηράκλειο, Πάτρα, Λάρισα και Αθήνα και μετά να γίνει η αποτίμηση. Πάντως η κίνηση απέκτησε εξ αντανακλάσεως επικοινωνιακή ώθηση μέσω των κινήσεων του ΠΑΣΟΚ που εν πολλοίς έγιναν ως αντιπερισπασμός στην κίνηση των 3 και κατέστησαν με αυτό τον τρόπο την κίνηση αυτή εμβρυουλκό πολιτικών εξελίξεων.
Σε κάθε περίπτωση και σε αυτή την προσπάθεια πολλά θα κριθούν στο μέτωπο της ουσιαστικής ανανέωσης σε πρόσωπα και δομές.
Αξιολόγηση και εκλογές;
Οι δανειστές ζητούν επιπρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα για να επιτευχθούν υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα στο μέλλον, ώστε να εξυπηρετούνται κανονικά οι τόκοι των δανείων που μας έχουν δώσει.
Από την σκοπιά της, η κυβέρνηση φέρεται διατεθειμένη να δεχθεί νέα μείωση του αφορολόγητου και επέκταση του «κόφτη» μετά το 2018 για να ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση και να γίνει η είσοδος στην ποσοτική χαλάρωση.
Πάλι όμως, η χώρα δίνει τις λάθος μάχες. Η ποσοτική χαλάρωση δεν είναι πανάκεια. Η Κύπρος αποδεικνύει πως μπορεί μια χώρα να δανείζεται φθηνά χωρίς να συμμετέχει στο QE και παρόλαυτά, η Κύπρος έχει να παρουσιάσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα δυο τελευταία χρόνια, σχεδόν ισορροπημένο προϋπολογισμό και πρωτογενή πλεονάσματα ενώ ο τραπεζικός τομέας έχει σταθεροποιηθεί.
Από την άλλη πλευρά, η Πορτογαλία που έχει επίσης βγει από το μνημόνιο συμμετέχει στο QE αλλά το 10ετές επιτόκιο δανεισμού της είναι στο 4%.
Δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν είναι θετικό να μπει η Ελλάδα στην ποσοτική χαλάρωση. Αλλά αυτό δεν είναι αυτοσκοπός, όταν η χώρα έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει στα βασικά ζητούμενα του οικονομικού ορθολογισμού.
Η Κυβέρνηση συνεχίζει να σαμποτάρει το σήμερα για να κερδίσει ένα αβέβαιο αύριο.
Η εικόνα θυμίζει τους τελευταίους μήνες της Κυβέρνησης Σαμαρά. Συνεχή μπρος πίσω με τους Θεσμούς, κωλυσιεργία στη συμφωνία, παζάρι μέτρων και η άμμος να κυλά στην κλεψύδρα. Για πρώτη φορά το Δελτίο εκτιμά ότι κυοφορείται κλίμα εκλογών.
Η παγίδα του Σόιμπλε
Τα πολλά λόγια είναι περιττά. Απολύτως σύμφωνη με τα γερμανικά συμφέροντα θα ήταν μια ενδεχόμενη αποχώρηση του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα δεδομένου ότι θα απάλλασσε τη Γερμανία από το να προσδιορίσει προεκλογικά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους.
Αν έφευγε τώρα το ΔΝΤ το αποτέλεσμα θα ήταν να σταματήσουν και οι δημόσιες παραινέσεις του για υιοθέτηση μικρότερων πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξης του 1,5% του ΑΕΠ κάτι που λειτουργεί ως διαρκής μοχλός πίεσης προς την ευρωζώνη για μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους.
Αν όσα υποστήριξε στη συνέντευξη του ο Σόιμπλε για το τι θα ακολουθήσει σε περίπτωση που το Ταμείο αποχωρήσει γίνουν πράξη, τότε ενδεχομένως να αλλάξουν οι αποφάσεις του Eurogroup του Μάιου 2016 για το ελληνικό χρέος, όσο και ο στόχος ένταξης στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και η έξοδος στις αγορές.
Εάν αποχωρήσει το ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα να αποκρούσει τη βούληση της Γερμανίας για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ τουλάχιστον έως το 2028. Την ίδια στιγμή η δημοσιοποίηση ανάλυσης βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους από το ΔΝΤ που θα χαρακτηρίζει μη βιώσιμο το χρέος πιθανότατα δεν θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να συμπεριλάβει τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής της χαλάρωσης.
Πιθανή αποχώρηση του ΔΝΤ θα σημαίνει πως η ελληνική κυβέρνηση θα μείνει χωρίς υποστηρικτή στο θέμα της ελάφρυνσης του χρέους, αλλά κυρίως ότι θα βρεθεί στη θέση να πιέζεται να αποδεχτεί πολυετείς δημοσιονομικούς στόχους που δεν θα ανταποκρίνονται στις αντοχές της ελληνικής οικονομίας.
Οι φυγόκεντρες δυνάμεις της Ευρωζώνης
Τόσο στη Γερμανία όσο και στη Γαλλία διατυπώνονται πλέον ανοικτά απόψεις και σκέψεις για μία Ευρώπη χωρίς κοινό νόμισμα.
Πρόσφατα δύο από τους υποψήφιους Προέδρους της Γαλλίας εξέφρασαν τέτοιες σκέψεις.
Θα σταθούμε κυρίως στις θέσεις του κ. Μακρόν. Ο Εμμανουέλ Μακρόν είναι ίσως η πιο φιλο-ευρωπαϊκή προσωπικότητα μεταξύ των υποψηφίων για την γαλλική Προεδρία, αλλά είναι ακόμα αμφίβολο αν και κατά πόσο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τους Γερμανούς και να αλλάξει την πορεία της ευρωζώνης. Έχουμε τις αμφιβολίες μας, αλλά αυτός είναι ο μόνος υποψήφιος έως τώρα που έχει παρουσιάσει μία ατζέντα επί της ευρωζώνης. Στην ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου υποσχέθηκε ότι, αν εκλεγεί, θα προτείνει έναν κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης για επενδύσεις και οικονομική βοήθεια σε περίπτωση οικονομικών σοκ. Στο Συμβούλιο της ΕΕ το Δεκέμβριο 2017 θα προτείνει την εκκίνηση μεγάλων συνελεύσεων σε όλες τις χώρες της ΕΕ για 6-10 μήνες. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να κάνουν «μια συζήτηση σχετικά με το περιεχόμενο των δράσεων της ΕΕ, τις πολιτικές και τις προτεραιότητες που θα πρέπει να έχει η Ένωση,» και το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι « ένας οδικός χάρτης για την Ευρώπη» με μια λίστα των ενεργειών που τα κράτη θέλουν να εφαρμόσουν στους τομείς της άμυνας, της ασφάλειας και της δημοσιονομικής σύγκλισης. Χρειαζόμαστε περισσότερη κυριαρχία, πιο ευρωπαϊκή κυριαρχία, είπε.
Έθεσε, επίσης, στόχο την αύξηση του αριθμού των νεαρών Γάλλων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus σε 200.000 ετησίως μέχρι το 2022, και την ενίσχυση των δίγλωσσων τάξεων στη Γαλλία. Υποστήριξε κοινές πολιτικές για την κυβερνο-άμυνα και τη διαχείριση των προσφύγων και των μεταναστών. Υποστήριξε μια ενισχυμένη Σένγκεν, ξεκινώντας με 5.000 επιπλέον προσωπικό της Frontex.
Όλα τα σημεία που έθιξε ο Μακρόν αξίζει κανείς να τα προσέξει, αλλά δεν είναι μια πρόταση big-bang για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Σε κάθε περίπτωση είναι η πρώτη φορά που η Γαλλία εκφράζει μία συνεκτική πρόταση για την Ένωση και την ΟΝΕ.
* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής του Δικτύου. Ο κ. Γιώργος Παπούλιας είναι Πολιτικός Επιστήμονας, συνεργάτης του Δικτύου.
