Στη βαθιά συναισθηματική χώρα μας, όπου το θυμικό συχνά υπερισχύει της λογικής, η έννοια του ακτιβισμού αντιμετωπίζεται με κατανόηση – και, συχνά, με θαυμασμό.
Είμαστε πρόθυμοι να αποδεχθούμε κάθε παραβατική συμπεριφορά, αρκεί να συνοδεύεται από μια ηθική επίφαση· να παρουσιάζεται ως αγώνας για ένα ανώτερο ιδανικό, ως μια ρομαντική προσπάθεια να «αλλάξουν τα πράγματα».
Μόνο που, όπως αποδεικνύεται, ο ελληνικός ακτιβισμός πάσχει από ένα βασικό πρόβλημα: την απουσία ευθύνης.
Ο ακτιβισμός, παγκοσμίως, υπήρξε μοχλός κοινωνικών αλλαγών. Με μια ουσιώδη διαφορά όμως: όχι ο ανέξοδος, επιπόλαιος και χωρίς συνέπειες ακτιβισμός. Όχι, δηλαδή, ο ακτιβισμός της «τσάμπα μαγκιάς».
Ο ακτιβισμός που οδηγεί σε πραγματική κοινωνική αλλαγή δεν είναι ξέφρενο γιουρούσι ούτε παιχνίδι εντυπώσεων. Είναι οργανωμένος, με συνέπεια και αποδοχή του κόστους.
Οι πραγματικοί ακτιβιστές αγωνίζονται εντός του συστήματος που θέλουν να αλλάξουν, αναλαμβάνοντας τις συνέπειες του αγώνα τους. Ο αγώνας των πολιτικών ακτιβιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Οι μαχητές του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δέχονταν φυλακίσεις, πρόστιμα, ακόμη και ξυλοδαρμούς, χωρίς να ζητούν εξαίρεση ή ατιμωρησία. Από τα κελιά τους συνέχιζαν να αγωνίζονται, να μιλούν, να κινητοποιούν κοινωνία και θεσμούς.
Η υπόθεση του Μοντγκόμερι, όπου οι Αφροαμερικανοί μποϊκόταραν τα λεωφορεία επί έναν ολόκληρο χρόνο, μετά τη σύλληψη της Ρόζα Παρκς, δείχνει τι σημαίνει ακτιβισμός με συνέπεια.
Η νίκη τους, με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν ήρθε επειδή φώναζαν δυνατότερα – αλλά επειδή στάθηκαν όρθιοι μέσα στην ήττα και στην τιμωρία.
Αν θέλεις να προκαλέσεις κοινωνικές αλλαγές, το κάνεις μέσα από τον αγώνα και όχι από την ασυλία. Δεν απαιτείς την ατιμωρησία σου ως προϋπόθεση του ακτιβισμού σου· την αποδέχεσαι ως τίμημα. Η ευθύνη είναι η σφραγίδα κάθε ουσιαστικής πράξης.
Κάθε μορφή «μαγκιάς» χωρίς ευθύνη είναι απλώς θόρυβος. Κάντε, λοιπόν, τις συγκρίσεις με τους «ακτιβιστές» της χώρας μας:
Ο Ρουβίκωνας πετά τρικάκια, απειλεί, παρανομεί — κι όταν γίνονται συλλήψεις, ζητούν αποφυλακίσεις στο όνομα της ελευθερίας.
Αναρχικοί καταλαμβάνουν δημόσιους χώρους και, όταν το κράτος αντιδρά, οργανώνονται διαδηλώσεις όχι υπέρ των ιδεών, αλλά υπέρ της μη ευθύνης. Και πιο πρόσφατα, οι «γενναίοι της Γάζας» – εκείνοι που επιβιβάστηκαν με τυμπανοκρουσίες στο καράβι της «αντίστασης» – λύγισαν όταν βρέθηκαν απέναντι στην πραγματικότητα. Μπροστά στον ισραηλινό στρατό, η ρητορική του ηρωισμού μετατράπηκε σε εκκλήσεις για βοήθεια και επαναπατρισμό. Η αντίσταση έμεινε στα πανό και στα δελτία τύπου.
Αντί να σταθούν στο ύψος των ίδιων τους των συνθημάτων, επέλεξαν την ασφάλεια της εξόδου κινδύνου. Η τραγωδία της Γάζας δεν χρειάζεται θεατές· χρειάζεται συνέπεια, πράξη και επίγνωση του κινδύνου που συνεπάγεται ο αγώνας.
Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η επιλεκτική ευαισθησία των ίδιων «ακτιβιστών». Όταν πρόκειται για τη Γάζα, ξεσηκώνονται· όταν πρόκειται για την Κύπρο, σιωπούν. Κανένα πανό, καμία διαμαρτυρία, καμία αποστολή «αντίστασης» απέναντι στην τουρκική κατοχή. Η αλληλεγγύη, φαίνεται, έχει γεωγραφικά όρια και πολιτικά φίλτρα. Αυτό δεν είναι ακτιβισμός· είναι θέαμα με επιλεγμένο κοινό.
Η αποφυγή ευθύνης είναι πράξη δειλίας και δεν συνάδει με το επαναστατικό προφίλ που κάποιοι επιχειρούν να οικοδομήσουν.
Η «τσάμπα μαγκιά» έχει γίνει σχεδόν εθνικό μας σπορ.
