Στα πλαίσια της πίεσης που ασκεί ο δυτικός κόσμος στην Ρωσία λόγω της εισβολής της στην Ουκρανία και του πολέμου που συνεχίζεται, εξελίσσεται και ένας καθαρός οικονομικός πόλεμος. Η Ρωσία αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην αποπληρωμή των υποχρεώσεών της προς τους δυτικούς επενδυτές, δυσκολίες που οφείλονται στους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί και στην ουσιαστική απαγόρευση πίστωσης των οφειλόμενων ποσών στους τραπεζικούς λογαριασμούς των επενδυτών.
Η δυτική πλευρά, και ιδίως η αμερικανική, δεν κρύβει την πρόθεσή της να οδηγήσει την Ρωσία, και τις εταιρείες της χώρας που οφείλουν χρηματικά ποσά σε ομολογιούχους δανειστές που έχουν την έδρα τους σε δυτικές χώρες, σε ένα είδος τεχνικής πτώχευσης, με σκοπό το ακόμα μεγαλύτερο «στρίμωγμα» της Ρωσίας.
Το πρώτο βήμα έχει ήδη γίνει, με αφορμή την καθυστέρηση περίπου ενός μηνός στην καταβολή τόκων και τοκοχρεολυσίων για δύο ομόλογα του ρωσικού δημοσίου. Η καθυστέρηση είχε βέβαια σχέση με το πλέγμα απαγορεύσεων που έχουν επιβληθεί στην Ρωσία. Παρά το γεγονός πως τελικά οι επενδυτές εισέπραξαν τα ποσά που περίμεναν, λόγω της καθυστέρησης δημιουργήθηκε ένα επιπλέον χρέος ύψους 1,9 εκατομμυρίων δολαρίων, που αντιστοιχεί στους τόκους υπερημερίας ενός μηνός.
Οι πληρωμές στα δύο ομόλογα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι την 4η Απριλίου αλλά τελικά έγιναν με καθυστέρηση σχεδόν ενός μηνός, την 2α Μαΐου. Οι ομολογιούχοι στους οποίους οφείλεται αυτό το ποσό απαίτησαν από την Ρωσία την ικανοποίηση αυτής της απαίτησης, αλλά αυτό δεν έχει γίνει.
Την 1η Ιουνίου, ύστερα από τρεις συνεδριάσεις, η επιτροπή EMEA Credit Derivatives Determinations Committee (EMEA CDDC) αποφάσισε πως αυτή η καθυστέρηση όντως συνιστά αθέτηση των ρωσικών υποχρεώσεων προς τους δανειστές, έκρινε δηλαδή πως έχει λάβει χώρα ένα «failure to pay credit event».
Μέλη της επιτροπής είναι εκπρόσωποι μεγάλων διεθνών επενδυτικών επιχειρήσεων και τραπεζών, όπως η Bank of America, η Elliott Management, η Goldman Sachs, η PIMCO, η Deutsche Bank, η Citigroup και άλλες. Το ουσιαστικό νόημα της απόφασης αυτής είναι η ενεργοποίηση των περίφημων Credit Default Swaps.
Τα CDS, πολυσυζητημένα κάποτε και στην χώρα μας, προστατεύουν όσους τα έχουν αγοράσει από τις συνέπειες της αδυναμίας κάποιων οφειλετών να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις προς τους δανειστές τους. Στην περίπτωση που εξετάζουμε, μπορεί η οφειλή που αποτέλεσε την αφορμή για την πυροδότηση του πιστωτικού γεγονότος να είναι σχετικά μικρή, μόνο 1,9 εκατομμύρια δολάρια, αλλά το πιστωτικό γεγονός αφορά σε όλα τα ρωσικά κρατικά ομόλογα για τα οποία έχουν εκδοθεί CDS.
Πριν προχωρήσουμε, πρέπει να υπενθυμίσουμε πως το σύνολο των κρατικών ρωσικών ομολόγων που υπάρχουν αυτή την στιγμή στις διεθνείς αγορές έχει ονομαστική αξία μεγαλύτερη από 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με ό,τι διαβάζουμε στο Reuters και στο Bloomberg, έχουν εκδοθεί CDS ονομαστικής αξίας τουλάχιστον 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, πράγμα που σημαίνει πως αν ακολουθηθεί η συνηθισμένη διαδικασία, οι κάτοχοι αυτών των CDS θα εισπράξουν ένα σημαντικότατο ποσό, που στην πιο ακραία περίπτωση θα μπορεί να ανέλθει μέχρι το σύνολο της ονομαστικής αξίας τους, δηλαδή τα 2,5 δις δολάρια.
Ποια είναι όμως η συνηθισμένη διαδικασία; Προσπαθώντας να απλοποιήσουμε κάπως τα πράγματα, μπορούμε να πούμε πως η διαδικασία αυτή ξεκινά από ένα είδος δημοπρασίας. Στην δημοπρασία αυτή πωλούνται τα ομόλογα για τα οποία έχει αποφασιστεί πως έλαβε χώρα ένα πιστωτικό γεγονός («failure to pay credit event» στην περίπτωση της Ρωσίας).
Στην δημοπρασία εμφανίζονται αγοραστές και τελικά προκύπτει η τιμή στην οποία θα τα αγοράσουν. Με βάση αυτή την τιμή θα καθοριστεί η αποζημίωση που θα εισπράξουν οι κάτοχοι των CDS, οι οποίοι τα είχαν αγοράσει για να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους σε αυτά τα ομόλογα ή για καθαρή κερδοσκοπία. Αν, για παράδειγμα, ένα ομόλογο έχει ονομαστική αξία 100.000 δολαρίων και στην δημοπρασία που προαναφέραμε η τιμή πώλησης είναι 45.000 δολάρια, αυτό σημαίνει πως οι κάτοχοι των CDS θα πρέπει να λάβουν σαν αποζημίωση 55.000 δολάρια για κάθε ομόλογο.
Στην ουσία δηλαδή, θα εισπράξουν ένα ποσό που αντιστοιχεί στην ζημιά που θα είχαν από το κάθε ομόλογο αν το είχαν αγοράσει στην ονομαστική του αξία. Πρακτικά, όσο πιο χαμηλή είναι η τιμή στην δημοπρασία τόσο πιο μεγάλη είναι και η αποζημίωση που λαμβάνουν οι κάτοχοι των CDS.
Όπως είπαμε, αυτή είναι η συνηθισμένη διαδικασία. Το πρόβλημα όμως είναι πως αυτή η διαδικασία δεν μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Ρωσίας. Ο λόγος είναι απλός: σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες των αμερικανικών αρχών, απαγορεύονται οι αγοραπωλησίες ρωσικών ομολόγων σε όλους τους αμερικανούς επενδυτές.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η διαδικασία των δημοπρασιών θα είναι εξαιρετικά προβληματική, αφού θα απουσιάζει το μεγαλύτερο μέρος των δυνητικών αγοραστών και θα είναι πολύ δύσκολη η διενέργεια μίας αξιόπιστης δημοπρασίας.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reuters, ορισμένοι επενδυτές που έχουν έκθεση σε ρωσικά ομόλογα και ενδιαφέρονται για την διαδικασία αποζημίωσης των κατόχων CDS, περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μιλώντας με τους δικηγόρους τους, οι οποίοι φυσικά δεν μπορούν να βγάλουν ακόμα άκρη. Δεν είναι όμως οι μόνοι που δεν μπορούν ακόμα να βγάλουν άκρη.
Αυτό ισχύει και για την επιτροπή EMEA CDDC, η οποία αποφάσισε πως έχει λάβει χώρα το πιστωτικό γεγονός αλλά δεν έχει ακόμα καταφέρει να καταλήξει στον τρόπο με τον οποίον θα καθοριστεί το ύψος της αποζημίωσης των κατόχων CDS.
Η επιτροπή συνεδρίασε τρεις φορές την εβδομάδα που μας πέρασε, χωρίς τελικό αποτέλεσμα. Από τις πληροφορίες στην κεντρική της ιστοσελίδα μαθαίνουμε πως η τελευταία σχετική συνεδρίαση έλαβε χώρα την Παρασκευή 10η Ιουνίου και οι συζητήσεις θα συνεχιστούν εν ευθέτω χρόνω.
Είναι προφανές πως δυσκολεύονται πάρα πολύ, πιθανότατα δεν τους έχει ξανατύχει κάτι παρόμοιο. Αν αποφασίσουν τελικά πως δεν είναι δυνατόν να διεξαχθεί η δημοπρασία, τότε η εκκαθάριση των CDS θα πρέπει να γίνει σε διμερές επίπεδο, πράγμα που σημαίνει πως μπορεί να υπάρχει διαφορετικό ύψος αποζημίωσης, ανάλογα με την κάθε περίπτωση και τις διαθέσεις των αντισυμβαλλομένων, αυτών που κατέχουν τα CDS και αυτών που έχουν τη συμβατική υποχρέωση να τους αποζημιώσουν στην περίπτωση πιστωτικού γεγονότος.
Δεν θα θέλαμε να είμαστε στην θέση των μελών της επιτροπής. Καλούνται να αποφασίσουν για τη διαδικασία αποζημίωσης ομολογιούχων, όπου ο οφειλέτης (δηλαδή η Ρωσία) δηλώνει πως έχει κάθε πρόθεση και δυνατότητα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της απέναντί τους. Πρακτικά όμως, οι πολύ αυστηρές κυρώσεις καθιστούν βέβαιη τη μελλοντική αθέτηση υποχρεώσεων πολύ μεγαλύτερου ύψους από τα 1,9 εκατομμύρια δολάρια τα οποία στάθηκαν αφορμή για την εκκίνηση των διαδικασιών αποζημίωσης των κατόχων CDS.
Η απαγόρευση αγορών και πωλήσεων στους Aμερικανούς επενδυτές μπερδεύει πάρα πολύ την κατάσταση. Μπορούμε να φανταστούμε έναν επενδυτή (όχι αμερικανό) που θα αποζημιωθεί μέσω της διαδικασίας εκκαθάρισης των CDS και την ίδια ώρα θα αγοράζει στην διεθνή αγορά το ίδιο ομόλογο σε πολύ χαμηλή τιμή. Αν κάποια στιγμή τελειώσει ο πόλεμος και μαλακώσουν οι κυρώσεις, αυτός θα μπορεί να περιμένει την πλήρη αποπληρωμή του ομολόγου από το ρωσικό δημόσιο, θα έχει δηλαδή αποζημιωθεί για ένα ομόλογο που στην πράξη δεν πτώχευσε.
Όπως και να δούμε την κατάσταση, είναι πολύ ενδιαφέρουσα και θα απασχολήσει για αρκετό καιρό πολλούς μεγάλους επενδυτές, κάποιοι από τους οποίους θα κερδίσουν πολλά και κάποιοι άλλοι είναι πιθανόν να χάσουν ακόμα περισσότερα. Πιθανότατα θα απασχολήσει και πάλι εμάς κάποια στιγμή, όχι όμως τόσο όσο οι καθημερινές συνέπειες του πολέμου και η τεράστια αναστάτωση που έχει φέρει στην ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και στην παγκόσμια οικονομία.
