Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εισέρχεται σε μια κρίσιμη φάση αναφορικά με το μέλλον του ψηφιακού ευρώ, καθώς οι τεχνικές και θεσμικές προετοιμασίες έχουν προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο ακόμα δεν είναι έτοιμη η λειτουργία του.
Η ΕΚΤ αναμένει μέσα στο φθινόπωρο να αποφασίσει αν θα περάσει στην επόμενη φάση προετοιμασίας. Έτσι, εφόσον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εγκρίνουν την απαιτούμενη νομοθεσία έως το 2026, τότε θα χρειαστούν περίπου τρία χρόνια τεχνικής ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να δει το φως της ημέρας μεταξύ 2028 και 2030, με μια πιθανή πιλοτική εφαρμογή γύρω στο 2027.
Η χρονική καθυστέρηση δεν είναι αμελητέα, καθώς η διεθνής σκηνή αλλάζει ραγδαία, καθώς οι ΗΠΑ προωθούν νομοθεσία που διευκολύνει την κυκλοφορία stablecoins, η Κίνα έχει ήδη κάνει άλματα με το ψηφιακό γιουάν, ενώ οι ιδιωτικές τεχνολογικές εταιρείες διεκδικούν ολοένα μεγαλύτερο μερίδιο στον χώρο των πληρωμών. Σε αυτό το περιβάλλον, η ΕΚΤ θεωρεί το εγχείρημα όχι απλώς τεχνολογική καινοτομία, αλλά στρατηγική αναγκαιότητα.
Όπως επισημαίνουν διεθνείς οίκοι, η Φρανκφούρτη εμφανίζεται πιο φιλόδοξη από κάθε άλλη μεγάλη δυτική κεντρική τράπεζα στην προώθηση ενός ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας (CBDC). Το εγχείρημα έχει διττό στόχο, αφενός να διασφαλίσει ότι το ευρώ θα παραμείνει το θεμέλιο της οικονομικής ζωής και στην ψηφιακή εποχή και αφετέρου να ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης απέναντι σε διεθνείς πιέσεις και γεωπολιτικές προκλήσεις.
Προστασία του τραπεζικού συστήματος
Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που συνοδεύουν το σχέδιο αφορά τις επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα. Για να αποφευχθούν μαζικές εκροές καταθέσεων, προβλέπεται η επιβολή ανώτατων ορίων στο ποσό που θα μπορεί να κατέχει κάθε πολίτης σε ψηφιακό ευρώ, με τις πρώτες εκτιμήσεις να κινούνται μεταξύ 3.000 και 4.000 ευρώ. Παράλληλα, το ψηφιακό ευρώ θα έχει μηδενικό επιτόκιο, ώστε να μην αποτελεί επενδυτικό καταφύγιο σε βάρος των τραπεζικών λογαριασμών.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι οι ρυθμίσεις αυτές περιορίζουν τους κινδύνους για τις τράπεζες, χωρίς όμως να απαντούν στο μεγαλύτερο ζητούμενο, ήτοι πώς θα πειστεί το κοινό να αγκαλιάσει το νέο μέσο.
Αναμφισβήτητα πάντως, με την έλευση του ψηφιακού ευρώ οι τράπεζες θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους στο οικοσύστημα πληρωμών, να αναπτύξουν νέα προϊόντα και να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον όπου η ΕΚΤ θα προσφέρει άμεση εναλλακτική λύση στους πολίτες. Για τις επιχειρήσεις, ανοίγει η δυνατότητα πρόσβασης σε χαμηλού κόστους, ασφαλείς και πανευρωπαϊκά αποδεκτές πληρωμές, ενώ για τους πολίτες, η αλλαγή θα είναι ιστορική, καθώς θα αποκτήσουν ένα νέο εργαλείο συναλλαγών που ενώνει την αξιοπιστία του κοινού νομίσματος με την ψηφιακή ευκολία.
Πολιτική και στρατηγική διάσταση
Η πρωτοβουλία δεν περιορίζεται σε τεχνικό επίπεδο. Όπως τόνισε πρόσφατα ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, η συζήτηση για το ψηφιακό ευρώ είναι πρωτίστως στρατηγική. Ο ίδιος εντόπισε πέντε βασικές ευκαιρίες όπως την περαιτέρω ψηφιοποίηση των πληρωμών, την ενίσχυση της νομισματικής κυριαρχίας, τη χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση, την ενδυνάμωση της προστασίας ιδιωτικότητας και τη δημιουργία κινήτρων για καινοτομία.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο θέμα της ταχύτητας, καθώς κατά τον υπουργό, η μεγαλύτερη απειλή δεν είναι οι τεχνολογικές δυσκολίες, αλλά το ενδεχόμενο καθυστέρησης. «Η ψηφιοποίηση των πληρωμών θα συμβεί, το ζήτημα είναι αν η Ευρώπη θα βρίσκεται στην πρωτοπορία ή θα ακολουθεί», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ένα νόμισμα χωρίς αποκλεισμούς
Από την πλευρά της ΕΚΤ, η πρόκληση της κοινωνικής αποδοχής συνδέεται και με την αρχή της καθολικής πρόσβασης. Όπως τόνισε το μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου Πιέρο Τσιπολόνε, το ψηφιακό ευρώ πρέπει να σχεδιαστεί ως «δημόσιο αγαθό», διαθέσιμο σε όλους ανεξαιρέτως. Αυτό σημαίνει ειδικές πρόνοιες για πολίτες με περιορισμένες ψηφιακές δεξιότητες, για ηλικιωμένους ή για άτομα με αναπηρίες. Ήδη εξετάζονται διεπαφές που θα αξιοποιούν φωνητικές εντολές, μεγαλύτερες γραμματοσειρές ή απλοποιημένες διαδικασίες, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει εκτός της νέας εποχής πληρωμών.
Μια νέα εποχή για το ευρώ
Ανεξαρτήτως χρονοδιαγραμμάτων, το ψηφιακό ευρώ αντιπροσωπεύει τη σημαντικότερη νομισματική πρωτοβουλία της τελευταίας δεκαετίας. Δεν πρόκειται απλώς για ένα νέο τεχνολογικό εργαλείο, αλλά για μια προσπάθεια να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος του χρήματος σε μια εποχή ταχύτατων μεταβολών.
Να σημειώσουμε ότι η ιδιαιτερότητα του σχεδιασμού είναι ότι το νέο μέσο πληρωμής δεν φιλοδοξεί να αντικαταστήσει τα μετρητά, αλλά να τα συμπληρώσει προσφέροντας στους πολίτες μια επιπλέον επιλογή που θα συνδυάζει την ασφάλεια του επίσημου νομίσματος με την ευκολία των σύγχρονων ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Η Ευρώπη επιδιώκει να προστατεύσει την κυριαρχία του νομίσματός της, να απεξαρτηθεί από ξένα συστήματα πληρωμών και να διασφαλίσει ότι οι πολίτες της θα έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς, χωρίς αποκλεισμούς συναλλαγές.
Η απόφαση που θα λάβει η ΕΚΤ τους επόμενους μήνες θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο το μέλλον των πληρωμών στην Ευρώπη, αλλά και την ίδια τη θέση της Ένωσης στον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό.
