Ο Paul Samouelson από τους σημαντικότερους οικονομολόγους του 20ού αιώνα έλεγε ότι η οικονομική πολιτική θα πρέπει να έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά: α) να μην βασίζεται σε δόγματα και β) να μην προκαλεί στρεβλώσεις στην οικονομία προσπαθώντας να λύσει ένα πρόβλημα.
Ο ίδιος έφερε αρκετά ενδιαφέροντα παραδείγματα πώς ο δογματισμός στην οικονομική πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε άσχημα αποτέλεσμα (π.χ. η κρίση του 1929) ή πώς η εφαρμογή μιας πολιτικής για την επίλυση ενός προβλήματος μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη στρέβλωση και το τελικό αποτέλεσμα να είναι αρνητικό. Ας εξετάσουμε όμως δύο τωρινά παραδείγματα δογματισμού και στρέβλωσης
Πρώτο παράδειγμα. Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ, στο πλαίσιο των πολιτικής της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση και εφαρμογή ορισμένων μέτρων οικονομικής πολιτικής. Η πλέον εμβληματική είναι αυτή που αναφέρεται στην πλήρη κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης μέχρι το 2035 και την πλήρη κάλυψη της ζήτησης με ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα.
Ας δούμε τις επιπτώσεις που έχει σήμερα η εφαρμογή αυτής της πολιτικής με την ταχύτητα με την οποία προωθείται. Όπως γνωρίζουμε από τα στοιχεία, η τιμή αγοράς ενός ηλεκτροκίνητου αυτοκινήτου είναι αρκετά υψηλότερη από ένα αντίστοιχο με κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Επομένως, ένα μέρος του καταναλωτικού κοινού που θα ήθελε να αγοράσει αυτοκίνητο, λόγω της υψηλής τιμής αδυνατεί να αγοράσει ηλεκτροκίνητο ακόμη και αυτά με χαμηλότερη τιμή. Η στροφή προς τα μεταχειρισμένα είναι μονόδρομος. Κατά συνέπεια, η ζήτηση για μεταχειρισμένα αυξάνει και επειδή η προσφορά των μεταχειρισμένων είναι δεδομένη παρατηρείται η αύξηση της τιμής των μεταχειρισμένων σχεδόν σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Προσφορά και ζήτηση.
Αποτέλεσμα, ένα μέρος του πληθυσμού που θα μπορούσε να αγοράσει αυτοκίνητο δεν δύναται πλέον. Ας θυμηθούμε οι παλαιότεροι την περίοδο 1973-1978, όταν αυξήθηκε ραγδαία η τιμή του πετρελαίου και κατά συνέπεια των καυσίμων, οι αυτοκινητοβιομηχανίες χωρίς κανένα νόμο προχώρησαν στον εκσυγχρονισμό των κινητήρων των αυτοκινήτων που παρήγαγαν προκειμένου να καταναλώνουν λιγότερο καύσιμο.
Δεύτερο παράδειγμα. Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται σημαντική αύξηση της τιμής του μοσχαρίσιου και βοδινού κρέατος, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη την ΕΕ. Αυτή η αύξηση είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής της ΕΕ η οποία, προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές που επηρεάζουν το κλίμα, θεωρώντας ότι τα βοοειδή επιβαρύνουν το περιβάλλον εφαρμόζει πολιτική μείωσης της εκτροφής των βοοειδών.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η παραγωγή των βοοειδών στην ΕΕ έχει μειωθεί κατά περίπου 30% ως αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής. Προσφορά και ζήτηση. Οι τιμές αυξάνουν. Η ΕΕ, μετά το πρόβλημα που δημιούργησε (στρέβλωση) η πολιτική της, για να καλύψει το κενό της ζήτησης, συζητά με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής που είναι μεγάλοι παραγωγοί βοοειδών να αυξήσει τις εισαγωγές και να πέσουν οι τιμές. Όμως για να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση οι παραγωγές χώρες θα αυξήσουν την εκτροφή βοοειδών, τουλάχιστον κατά 30%.
Επομένως, σε παγκόσμια κλίμακα οι εκπομπές από τα βοοειδή θα παραμείνουν ίδιες και η ΕΕ θα έχει μεταφέρει μέρος της ευρωπαϊκής παραγωγής στη Λατινική Αμερική! Και όχι μόνο, αλλά στέλεχος της ΕΕ δήλωσε ότι οι καταναλωτές μπορούν να στραφούν σε άλλες μορφές κρέατος όπως χοιρινό, κοτόπουλο Η αυξημένη ζήτηση θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής και αυτών των αγαθών!
Αυτά τα δυο παραδείγματα δείχνουν ξεκάθαρα ότι όταν η οικονομική πολιτική ασκείται με δογματισμούς και δεν λαμβάνει υπόψη τους κανόνες λειτουργίας μιας οικονομίας προκαλεί περισσότερες στρεβλώσεις από τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει.
*Ο Νίκος Χ. Βαρσακέλης είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
