Κινδυνεύει και το αρχαίο Ιράν από τις απειλές του Ντ. Τραμπ;

Κινδυνεύει και το αρχαίο Ιράν από τις απειλές του Ντ. Τραμπ;

Της Αγγελικής Κώττη

Η καταστροφή μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς θεωρείται έγκλημα πολέμου από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και από την UNESCO, αν και όχι σε νομοθετικό πλαίσιο. Οι απειλές που εκτοξεύονται από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για καταστροφή μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ιράν, φέρνουν ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη οι διεθνείς οργανισμοί να δράσουν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Δεν είναι δυστυχώς η πρώτη φορά που ένας σπουδαίος πολιτισμός της αρχαιότητας κινδυνεύει εξαιτίας πολεμικών συρράξεων. Μετά το Ιράκ, όπου λεηλατήθηκε ακόμα και το αρχαιολογικό μουσείο της Βαγδάτης και καταστράφηκαν σπουδαίες αρχαίες πόλεις, ακολούθησε η Συρία και στη συνέχεια η Λιβύη. Οι χειρότεροι καταστροφείς ήταν τα στρατεύματα του ISIS, τα οποία προσπαθούσαν να εξαλείψουν όλα τα ίχνη από τους προ-ισλαμικούς πολιτισμούς των λαών.

Το Ιράν, όπου και η αρχαία Μεσοποταμία,ΒΒΒ  το λίκνο του σύγχρονου πολιτισμού, έχει υπέροχους αρχαιολογικούς χώρους και θαυμάσια αγάλματα τόσο σε αυτούς όσο και σε μουσεία. Πολλά δεν υπάρχουν πια, καταστράφηκαν με βαριοπούλες και άλλα μέσα. Η ελληνιστική και ρωμαϊκή κληρονομιά της Συρίας, με πόλεις όπως η Παλμύρα, αλλά και η μεσαιωνική με τη Δαμασκό, υπέφεραν ιδιαίτερα. Και τώρα, ο «τόνος» δίνεται από τον Αμερικανό πρόεδρο εναντίον της κληρονομιάς του Ιράν. «Αν κάνουν οτιδήποτε, θα υποστούν μεγάλα αντίποινα», διεμήνυσε ο Τραμπ,, απειλώντας να διατάξει βομβαρδισμούς μνημείων του περσικού πολιτισμού σε αυτήν την περίπτωση. «Αυτοί έχουν δικαίωμα να σκοτώνουν υπηκόους μας (…) κι εμείς δεν έχουμε δικαίωμα να αγγίξουμε τους πολιτιστικούς τους χώρους; Δεν πάει έτσι», είπε.

Το Ιράν βρίθει αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Ανάμεσα στις πρώτες είναι τοΒΒΒ  Ισφαχάν, οι Παραργάδες, η Περσέπολη και τα Σούσα. Εκεί όπου άνθισε ο μεγάλος πολιτισμός των Μήδων και των Περσών αλλά και κατοπινοί, μετά την έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την ήττα του Δαρείου.ΒΒΒ  Σπουδαία κτίσματα, αρχιτεκτονήματα μοναδικά, που έχτισαν οι Αχαιμενίδες, και ανάμεσά τους παλάτια και μαυσωλεία, άλλες πόλεις των Ελαμιτών, των Περσών και των Πάρθων, αλλά και μνημεία όπως το Μοναστήρι του Αγίου Θαδαίου, ανήκουν στον κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αλλά αυτό δεν αρκεί για την προστασία τους. Αυτή τη στιγμή, μονάχα οι διεθνείς πιέσεις ίσως πετύχουν κάτι. Σε αντίθετη περίπτωση, πάντοτε θα υπάρχει ο κίνδυνος να σβηστούν από προσώπου γης οι αρχαίες πόλεις, χωρίς καμιά δυνατότητα να ξαναφτιαχτούν. Μόνο την Παλμύρα να κοιτάξουμε σήμερα, και πόσο αδύναμη είναι η ανθρωπότητα να αναστηλώσει τους περίφημους αρχαίους ναούς τους οποίους ανατίναξαν οι τρομοκράτες, θα καταλάβουμε. Διότι αναστήλωση δεν σημαίνει ανακατασκευή. Σημαίνει επαναχρησιμοποίηση του αυθεντικού αρχαίου υλικού, αλλά αν αυτό έχει μετατραπεί σε κομματάκια, δεν είναι δυνατόν.

Η UNESCO έκανε αμέσως παρέμβαση, σε μια προληπτικά πυροσβεστική προσπάθεια. Η γενική διεύθυντριά της, Οντρέ Αζουλέ, υπενθύμισε ότι τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και το Ιράν έχουν υπογράψει τις συνθήκες με τις οποίες δεσμεύονται να μην βλάψουν την πολιτιστική κληρονομιά άλλων χωρών στην περίπτωση ένοπλης σύρραξης. Αυτά αναφέρθηκαν κατά τη συνάντηση της κας Αζουλέ με τον πρεσβευτή Ιράν Αχμάντ Τζαλαλί, οπότε υπήρξε αναφορά σε δύο σημαντικές συνθήκες της UNESCO, τις οποίες έχουν υπογράψει και οι ΗΠΑ και το Ιράν. Πρόκειται για τις Συνθήκες του 1954, για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης και του 1972, για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και της Φυσικής Κληρονομιάς. Οι χώρες που έχουν υπογράψει τις ανωτέρω συμβάσεις, ανάμεσα στις οποίες και η δική μας, έχουν δεσμευτεί να μη λάβουν σκοπίμως μέτρα που μπορεί να βλάψουν την πολιτιστική και τη φυσική κληρονομιά στο έδαφος των άλλων μερών που μετέχουν σε αυτές τις συμφωνίες.


Το επόμενο καμπανάκι κινδύνου έκρουσε το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας, το οποίο ελάχιστες ώρες μετά τις δηλώσεις Τραμπ, «καταδικάζει κάθε εκ προθέσεως στόχευσης των ιρανικών τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς.ΒΒΒ Η Σύμβαση της Χάγης του 1954 για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάςΒΒΒ  σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης και το Εγχειρίδιο του Αμερικανικού Στρατού απαγορεύουν την εκ προθέσεως καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων, εκτός από περιπτώσεις όπου η στόχευση είναι επιτακτική για ένα νόμιμο στρατιωτικό στόχο. Το Ινστιτούτο καλεί τον Πρόεδρο Τραμπ και το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ να προστατεύσουν τους πολίτες και την πολιτιστική κληρονομιά στο Ιράν και να επιβεβαιώσουν ότι οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις θα συμμορφώνονται μόνο με νόμιμες στρατιωτικές διαταγές».

Ούτε και ο Βρετανός σύμμαχος του Τραμπ εμφανίζεται πρόθυμος να συμμετάσχει σε ένα παγκόσμιο έγκλημα. Την αντίθεση της βρετανικής κυβέρνησης στην πιθανότητα να καταστραφούν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράν, όπως προειδοποίησε ο Αμερικανός Πρόεδρος, εξέφρασε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Ντάουνινγκ Στριτ μιλώντας για τις ίδιες διεθνείς συμβάσεις.ΒΒΒ 

Ο εκπρόσωπος του Μπόρις Τζόνσον απέφυγε να επικρίνει ευθέως τον Τραμπ αλλά κατέστησε σαφές πως η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα υποστηρίξει μια τέτοια δράση.

Το ζητούμενο νούμερο ένα είναι να πειστεί ο Αμερικανός πρόεδρος. Αλλά το ζητούμενο νούμερο δύο είναι να περιληφθεί επίσημα στα εγκλήματα πολέμου η καταστροφή πολιτιστικού ή φυσικού περιβάλλοντος σε περίπτωση σύρραξης. Κάποια πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει τα προηγούμενα χρόνια. Η τέως διευθύντρια της UNESCO Ιρίνα Μπόκοβα και ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Φάτου Μπενσούντα, έχουν υπογράψει ένα προσύμφωνο περαιτέρω συνεργασίας που αναφέρεταιΒΒΒ  στην περίπτωση την οποία εξετάζουμε και στην περίπτωση εξτρεμιστικών ενεργειών. «Η σκόπιμη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς επηρεάζει όχι μόνο την ιστορική ταυτότητα των λαών αλλά και πυροδοτεί τη θρησκευτική βία και φέρνει εμπόδια στην ανάκαμψη και στην οικοδόμηση της ειρήνης μετά το πέρας των συγκρούσεων» λέει η Ιρίνα Μπόκοβα. Και ο Φάτου Μπενσούντα: « η πολιτιστική κληρονομιά είναι η ενσάρκωση της ανθρώπινης ιστορίας, μια γιορτής της κοινής μας ταυτότητας και του πλούτου της διαφορετικότητας μας.ΒΒΒ Όλοι έχουμε καθήκον να την προστατεύουμε».

Η σημασία της δίωξης των υπευθύνων για εγκλήματα πολέμου κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς εμφανίστηκε σεΒΒΒ  πρωτοποριακόΒΒΒ  ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το οποίο εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2017, και είναι τοΒΒΒ  πρώτο που καταδικάζει την παράνομη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς.ΒΒΒ Όμως, δεν αρκεί. Η συνέχεια πρέπει να δοθεί γρήγορα και με αποφασιστικότητα.