Μπορεί η πρώτη εμπορική συμφωνία από την «Ημέρα Απελευθέρωσης» να είναι γεγονός, με τον Ντόναλντ Τραμπ να κάνει λόγο για ένα συνολικό deal ΗΠΑ-Μ. Βρετανίας, ωστόσο ο δρόμος για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στο διεθνές εμπόριο είναι ακόμη πολύ μακρύς. Στο μεταξύ, η αμερικανική οικονομία αρχίζει να βιώνει τις επιπτώσεις των δασμών και οι πολίτες καλούνται να «συμβιβαστούν με λιγότερα» λόγω των μέτρων λιτότητας του Τραμπ.
Πώς όμως φτάσαμε στο σημείο η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου να εφαρμόζει λιτότητα και πόσο επικίνδυνη είναι σε συνδυασμό με τους δασμούς;
Από τις βαρύγδουπες προεκλογικές δηλώσεις για «νέα χρυσή εποχή» και τις υποσχέσεις για ευημερία, ο Τραμπ έχει περάσει το τελευταίο διάστημα στην αντίπερα όχθη, ζητώντας από τους Αμερικανούς να μάθουν να ζουν με λιγότερα, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος. Μόνο που οι πολιτικές του αποφάσεις κινδυνεύουν να εγκλωβίσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μία παγίδα στην οποία η ανάπτυξη θα είναι αναιμική, τα χρηματιστήρια θα δίνουν μικρά κέρδη και η λιτότητα θα διαρκέσει πολύ περισσότερο. Διευκρινίζεται πως όταν γίνεται λόγος για μικρά κέρδη εννοούμε σε σύγκριση με τη μέση απόδοση του S&P 500, η οποία υπολογίζεται στο 10,5% ετησίως από το 1957 που ξεκίνησε ο δείκτης.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η δασμολογική πολιτική του Τραμπ, εκτός από τις αναταράξεις που προκαλεί, οδηγεί και σε συρρίκνωση την αμερικανική οικονομία. Αυτό είναι πλέον ξεκάθαρο και τα πρώτα σημάδια έχουν ήδη φανεί στα επίσημα στοιχεία, αν και η συρρίκνωση του αμερικανικού ΑΕΠ στο α’ τρίμηνο αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη μεγάλη αύξηση των παραγγελιών για να προλάβουν οι αμερικανικές επιχειρήσεις τους δασμούς.
Μένει να δούμε αν οι αρνητικές επιδόσεις της οικονομίας και οι προβλέψεις για συρρικνωμένα εταιρικά κέρδη φέτος, θα πιέσουν τον Τραμπ να συμφωνήσει με την Ευρώπη και την Κίνα με πολύ πιο «δύσκολους» πολιτικά όρους, απ’ ότι η συμφωνία με τη Μ. Βρετανία.
Για να περιορίσει τις επιπτώσεις στα επίσημα στοιχεία, ο Τραμπ καταφεύγει σε μέτρα λιτότητας, τα οποία υπόσχεται ότι θα είναι προσωρινού χαρακτήρα. Ο Αμερικανός πρόεδρος πλέον δεν κρύβει ότι επιδιώκει τη λιτότητα και ζητάει από τους πολίτες να κάνουν τις… σχετικές θυσίες, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι τα μικρά κορίτσια δεν χρειάζονται 30 κούκλες ότι οι πολίτες δεν είναι ανάγκη να αγοράζουν 250 μολύβια γιατί μπορούν και με πέντε.
Από κει, λοιπόν, που ο Τραμπ διαβεβαίωνε τους Αμερικανούς ότι υπό την προεδρία του θα ζήσουν χρόνια μεγάλης ευημερίας, τώρα του ζητεί να σφίξουν το ζωνάρι και να προσαρμοστούν σε μία μεταβατική περίοδο, η οποία μέσω των δασμών θα οδηγήσει στη… γη της επαγγελίας. Ο ίδιος, μάλιστα, πιστεύει ότι μία σύντομη ύφεση ίσως αποτελεί ένα αποδεκτό κόστος για την ευημερία που θα ακολουθήσει.
Είναι αλήθεια ότι οι Αμερικανοί ζουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια με υπερκαταναλωτισμό, ο οποίος μεταφράζεται σε εμπορικό έλλειμμα και υποστηρίζεται από την κυριαρχία του δολαρίου, καθώς το αμερικανικό δημόσιο μπορεί και τυπώνει χρήμα σαν να μην υπάρχει αύριο. Μέχρι την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφωνόταν κοντά στο 60%, επίπεδο που θεωρείται εξαιρετικά υγιές. Σήμερα, ωστόσο, ξεπερνάει το 120%, επίπεδο που σύμφωνα με το ΔΝΤ κρίνεται μη βιώσιμο, ειδικά στην περίπτωση που δεν προβλέπεται να ακολουθήσει πτωτική πορεία στο μέλλον.
Το πρόβλημα είναι ότι φέτος το αμερικανικό δημόσιο καλείται να αναχρηματοδοτήσει χρέος (να εκδώσει δηλαδή νέους χρεωστικούς τίτλους για να αποπληρώσει ομόλογα που λήγουν) ύψους 9,2 τρισ. δολαρίων. Ποσό που αντιστοιχεί στο 25,4% του συνολικού δημοσίου χρέους των ΗΠΑ που υπολογίζεται στα 36,2 τρισ. δολάρια. Περίπου 6,5 τρισ. δολάρια πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν στο α’ εξάμηνο του 2025 και είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι μεγάλο μέρος του χρέους αυτού εκδόθηκε όταν τα επιτόκια ήταν σχεδόν μηδενικά.
Γι’ αυτό και ο Τραμπ πιέζει με κάθε τρόπο τη Fed να μειώσει δραστικά τα επιτόκια, γι’ αυτό και βλέπουμε τις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων να εκτινάσσονται σε κάθε αφορμή, όπως συνέβη μετά τις ανακοινώσεις για τους ανταποδοτικούς δασμούς. Η απόδοση του αμερικανικού 10ετούς έφτασε έως το 4,8% στις αρχές του έτους και στο 4,6% μετά τις ανακοινώσεις για τους δασμούς. Σήμερα έχει υποχωρήσει γύρω στο 4,3% αλλά βλέπουμε ότι οι αποδόσεις έχουν γίνει πλέον εξαιρετικά ευαίσθητες σε κάθε αναταραχή.
Πολύ εύστοχο για την κατάσταση των ΗΠΑ και τις ακατανόητες πολιτικές του Τραμπ, είναι το σχόλιο του Τζέφρι Σακς. Ο Αμερικανός καθηγητής του πανεπιστημίου Κολούμπια, παρομοιάζει τις ΗΠΑ με έναν καταναλωτή που «φουσκώνει» το χρέος του γιατί αγοράζει με τις πιστωτικές του κάρτες όσα καταναλώνει, που είναι περισσότερα απ’ ότι παράγει. Στο τέλος, ο καταναλωτής εμφανίζει υψηλό χρέος και έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και κατηγορεί, για τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει, τα καταστήματα και τις επιχειρήσεις που του πούλησαν υπηρεσίες και αγαθά.
Ο Τραμπ θέλει να επαναφέρει την παραγωγή στις ΗΠΑ, όμως αυτό μοιάζει περισσότερο με όνειρο θερινής νυκτός παρά με ρεαλιστικό σενάριο. Την ίδια ώρα, ο πάμπλουτος πρόεδρος καυχιέται ότι διαθέτει δεκάδες δισ. δολάρια σε καταθέσεις, αλλά καλεί τους Αμερικανούς να σφίξουν το ζωνάρι, εφαρμόζοντας έναν εκρηκτικό συνδυασμό πολιτικών που θα μπορούσαν να εγκλωβίσουν τις ΗΠΑ σε μία παγίδα λιτότητας και χρέους, θυμίζοντας λίγο από τη δική μας κρίση του 2010-2018.
