Κορονοϊός: Καταγγελίες για μη τήρηση επιπέδων ασφαλείας στο εργαστήριο της Γουχάν

Πειράματα με πανδημικούς ιούς διεξάγονταν στο Εργαστήριο της Γουχάν, χωρίς να τηρούνται σε όλες τις περιπτώσεις τα πρωτόκολλα ασφαλείας και με υψηλό βαθμό επικινδυνότητας αποκαλύπτουν ειδικοί σε μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα της ιστοσελίδας της ΕΡΤ. 

Με αφορμή τις συνεχιζόμενες  αποκαλύψεις γύρω από το Ιολογικό Ινστιτούτο της Γουχάν , αλλά και την επιχειρηματολογία που έχει αναπτυχθεί, εξαιτίας της οποίας ενδυναμώθηκε περισσότερο από ποτέ η υπόθεση διαφυγής του ιού από το συγκεκριμένο ή συνεργαζόμενο εργαστήριο, η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις εξελίξεις. 

Ακριβώς αυτή η επιστημονική αβεβαιότητα συνέχισε να τροφοδοτεί διαρκώς εντεινόμενες αμφιβολίες σε όλα τα επίπεδα. Επαρκής λόγος για την δημιουργία πολιτικής και επιστημονικής αναταραχής.

H χαρακτηριστική φράση προ ημέρων του επικεφαλής διαχείρισης της κρίσης του κορονοιού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Δρ. Μάικ Ραίαν ότι η πολιτικοποίηση της συγκεκριμένης προέλευσης του ιού είναι «δηλητήριο για την επιστήμη» ήταν απλά το κερασάκι στην τούρτα. Και αν η ανεξάρτητη επιτροπή των εμπειρογνωμόνων του Π.Ο.Υ που βρέθηκε στην Κίνα αφιέρωσε μόλις τρεις από τις συνολικά 144 σελίδες του πορίσματος της στο ενδεχόμενο διαρροής από το εργαστήριο της Γουχάν με τον χαρακτηρισμό «εξαιρετικά απίθανη», η συμπληρωματική δήλωση του επικεφαλής του Π.Ο.Υ Δρ. Τένδρος στην συνέντευξη τύπου για το πόρισμα ότι το σενάριο αυτό  δεν πρέπει να καταπέσει αλλά να ερευνηθεί ενδελεχώς, άφησε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα. 

Λίγες ημέρες αργότερα οι αποκαλύψεις του Αμερικανού ερευνητή Νίκολας Γούιντεν, ο οποίος εξέτασε έγγραφα, τις ερευνητικές σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας και κάθε διαθέσιμη πηγή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα ο ιός έχει διαφύγει από το ιολογικό ινστιτούτο της Γουχάν σε έρευνες «gain of function» (κέρδους λειτουργίας) από εργαστήρια επιπέδου ασφάλειας BLS2 και BLS4, τις οποίες χρηματοδοτούσαν εμμέσως μέσω της Eco Health Alliance οι ΗΠΑ, όντας σε γνώση του Δρ. Φάουτσι, προκάλεσαν σοκ. Μάλιστα έκανε λόγο πως αρκετά πειράματα φαίνεται ότι διεξαγόταν υπό υγειονομικές συνθήκες ασφάλειας επιπέδου «οδοντιατρείου», μια παραδοχή την οποία πολλοί ερευνητές του χώρου απλά επιβεβαίωσαν στο ertnews.gr, ως καθημερινή πολλές φορές λειτουργία.

 Η προστασία και η ασφάλεια των εργαστηρίων στην Ευρώπη 

Εγείρονται το ερώτημα πόσο προστατευμένα είναι τα εκατοντάδες εργαστήρια, στα οποία ερευνητές σε όλο τον κόσμο χειρίζονται μερικές φορές εξαιρετικά επικίνδυνα παθογόνα και πόσο ασφαλή είναι τα εργαστηριακά πειράματα με ιούς.    

 Το Γερμανικό Ινστιτούτο Φριντριχ Λόφλερ, ερευνά σε εργαστήρια υψηλής ασφάλειας μολυσματικές ασθένειες σε ζώα για περισσότερα από 110 χρόνια στο νησί Ρίεμς της Βαλτικής Θάλασσας το οποίο συνδέεται μόνο με την ηπειρωτική χώρα με φράγμα.  

Ο επικεφαλής του ινστιτούτου Δρ. Μεττενλαίτερ, όπως ανέφερε, δεν αποκλείει κατά 100 % ότι ένας ιός ή άλλη βιολογική ουσία μπορεί δυνητικά να διαρρεύσει από ένα εργαστήριο, ωστόσο το θεωρεί απίθανο με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, για τον SARS-CoV-2  ότι έγινε μια εργαστηριακή διαρροή για την οποία δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής τουλάχιστον αποδείξεις. 

Στο ινστιτούτο του λειτουργεί εργαστήριο με το υψηλότερο επίπεδο βιοασφάλειας, χαρακτηρισμένο ως BLS4. Είναι ένα από τα τρία στον κόσμο όπου διατηρούνται και τα ζώα. Τα παθογόνα που χειρίζονται οι εργαζόμενοι εκεί είναι από τα πιο επικίνδυνα μεταξύ των οποίων ο Έμπολα, ο πυρετός της Κριμαίας-Κονγκό, και ο ιός Νιπάχ, εξαιτίας του οποίου το 75 % των ανθρώπων που μολύνονται πεθαίνουν.  

 Τα εργαστήρια και οι χώροι των ζώων βρίσκονται υπό μόνιμη αρνητική πίεση. Με αυτόν τον τρόπο, όπως υποστηρίζει το γερμανικό ινστιτούτο εάν εισέλθει ιός, δεν μπορεί να διαφύγει από το εργαστήριο μέσω του αέρα. Επιπλέον, οι χώροι είναι εξοπλισμένη με τα λεγόμενα διπλά φίλτρα σωματιδίων υψηλής απόδοσης και κανένας ιός δεν μπορεί να διαφύγει μέσω του συστήματος εξαερισμού. Παράλληλα όλα τα συστήματα λειτουργούν με ένα δεύτερο σύστημα στο παρασκήνιο, το οποίο στη συνέχεια ξεκινά, εφόσον υπάρξει απώλεια ρεύματος.   

Ωστόσο είναι σίγουρο ότι μπορούν να εμφανιστούν διαρροές από εργαστήρια. Για παράδειγμα σε ένα εργαστήριο στη βορειοδυτική Κίνα, σύμφωνα με την Επιτροπή Υγείας Λανζού της Κίνας, οι εργαζόμενοι χρησιμοποίησαν απολυμαντικά που έχουν λήξει. Στη συνέχεια, τα βακτήρια μπήκαν στο περιβάλλον μέσω του συστήματος εξαερισμού. Το αποτέλεσμα ήταν περισσότερα από 3.000 άτομα να μολυνθούν με παθογόνα Brucella, τα οποία συχνά προκαλούν πυρετό και ρίγη, αλλά μερικές φορές επίσης βλάπτουν τα ανθρώπινα όργανα.  

 Ανάγκη για αυστηροποίηση των πρωτοκόλλων βιοασφάλειας   

Ανεξάρτητα από την προέλευση του κορονοϊού, οι ειδικοί λένε ότι ήρθε η ώρα να αυστηροποιηθούν τα πρωτόκολλα των εργαστηρίων βιοασφάλειας. 

Την προηγούμενη εβδομάδα, δυο ερευνητές στον τομέα της βιοασφάλειας δημοσίευσαν τον πρώτο ολοκληρωμένο χάρτη των εργαστηρίων επίπεδου βιοασφάλειας 4 (BSL-4), όπου οι επιστήμονες εργάζονται με τους πιο θανατηφόρους παθογόνους μικροοργανισμούς υπό συνθήκες υψηλής ασφάλειας. 

Ο χάρτης περιλαμβάνει 59 εργαστήρια, μαζί με κάποιες πληροφορίες σχετικά με τα πρωτόκολλα βιοασφάλειας. Τα περισσότερα βρίσκονται στην Ευρώπη, αν και είναι διασκορπισμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Ρωσία και διάφορες χώρες εκτός ΕΕ. Υπάρχουν 14 στη Βόρεια Αμερική και 13 στην Ασία. 

«Ένα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη μελέτη μας είναι ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποιου είδους συμφωνία μεταξύ των χωρών, έτσι ώστε να ακολουθούν όλες τα ίδια πρότυπα. Σήμερα αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε χώρα», λέει η Φίλιππα Λέντζος ερευνήτρια βιοασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου, μιλώντας αποκλειστικά στο ertnews.gr και την Εύη Τσιριγωτάκη. 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παρέχει υποδείξεις και όχι κανόνες, με αποτέλεσμα κάθε χώρα να εφαρμόζει τους δικούς της κανόνες. Ωστόσο, λέει η ερευνήτρια, τα περισσότερα εργαστήρια (BSL-4) στην Ευρώπη, είναι διαγνωστικά και όχι ερευνητικά εργαστήρια τα οποία ερευνούν επικίνδυνους παθογόνους ιούς. 

Τα επίπεδα ασφάλειας στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν 

«Το εργαστήριο της Γουχάν λειτουργεί σύμφωνα με πρότυπα BSL4, αλλά υπάρχουν και άλλα εργαστήρια στο Ινστιτούτο Ιολογίας που δεν είναι BSL4, αλλά BSL2 και BSL3. Το εργαστήριο BSL4 βρίσκεται στην ίδια πανεπιστημιούπολη», εξηγεί η ερευνήτρια. 

Δεν είναι σαφές τι συνέβη, καθώς δεν μας δίνεται πλήρης πρόσβαση σε όλα τα αρχεία ή τις δημοσιεύσεις. Αυτό που φαίνεται να έχει συμβεί είναι ότι ένα μεγάλο μέρος των ερευνών για τον κορονοϊό έγινε σε εργαστήρια BSL2 και BSL3. Από ό,τι φαίνεται, η πιο αμφιλεγόμενη εργασία δεν έγινε σε εργαστήριο BSL4. 

«Πρέπει να έχουμε μια αξιόπιστη έρευνα. Μπορείτε να δείτε την επιρροή του Πεκίνου σε όλη τη διάρκεια της έρευνας και στα συμπεράσματα που προέκυψαν. Παρόλα αυτά δε νομίζω ότι μια νέα έρευνα θα καταλήξει σε νέα συμπεράσματα. Θα αποκτήσουμε περισσότερες πληροφορίες, αλλά δεν νομίζω ότι θα έχουμε μια οριστική απάντηση», λέει η ερευνήτρια. 

Θέματα βιοασφάλειας στα εργαστήρια της Γουχάν- Η έρευνα της ομάδας DRASTIC 

«Ξεκινήσαμε με περίπου 5 άτομα και τώρα έχουμε περίπου 26 βασικά μέλη τα οποία βρίσκονται σε πολλές διαφορετικές χώρες. Άλλα μέλη προτιμούν να παραμείνουν ανώνυμα, για παράδειγμα κάποιοι επιστήμονες και ιδιαίτερα εμπειρογνώμονες της Κίνας με τους οποίους συνεργαζόμαστε ανεπίσημα», λέει η ομάδα μέσω email μιλώντας στο ertnews.gr. 

Πειράματα που αφορούσαν τους βητακορονοϊούς των νυχτερίδων διεξήχθησαν σε λίγα μόνο εργαστήρια στη Γουχάν. Tουλάχιστον τρία εργαστήρια στο ινστιτούτο ιολογίας (WIV), το Κέντρο για την πρόληψη και τον έλεγχο ασθενειών της Γουχάν και το Πανεπιστήμιο, συμμετείχαν ενεργά σε μελέτες σχετικά με τους κορονοϊούς των νυχτερίδων και σε δραστηριότητες δειγματοληψίας νυχτερίδων χωρίς τη χρήση κατάλληλων Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) πριν την έλευση της πανδημίας.

Μια έκθεση του 2019 που αναφέρεται στο θέμα της βιοασφάλειας των εργαστηρίων του Πανεπιστημίου της Γουχάν αποκαλύπτει ότι «υπάρχουν πολλά σκουπίδια στο εργαστήριο. Το εργαστήριο αποθηκεύει πολλά χαρτοκιβώτια, τα οποία είναι γεμάτα. Οι φοιτητές δεν φορούν εργαστηριακές ποδιές. Τα χημικά και τα οικιακά απόβλητα αναμειγνύονται». 

Τα πειράματα «gain of function» πραγματοποιούνται σε συνθήκες που ορίζονται νομοθετικά σε κάθε περιοχή και η αποδεκτή επιστημονική πρακτική είναι η πραγματοποίηση τους σε τέτοιες συνθήκες ασφαλείας που να εμποδίζουν τη διαρροή του μελετούμενου οργανισμού στο περιβάλλον, ενώ για παθογόνους οργανισμούς είναι σχεδόν αυτονόητο ότι η μελέτη τους πρέπει γίνεται στις υψηλότερες δυνατές συνθήκες ασφαλείας τόνισε μιλώντας στο ertnews.gr και τον Κώστα Δαβάνη, ο υπεύθυνος ερευνητής, στο εργαστήριο μελέτης πολυκυτταρικών συστημάτων, του Ινστιτούτο Friedrich Miescher της Βασιλείας στην Ελβετία Χαρίσιος Τσιαΐρης.   

 Υπογράμμισε πως τέτοια πειράματα αναφέρονται σε γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, όπου μελετάται η επάρκεια ενός γονιδίου για μια ιδιότητα. Συνήθως πρόκειται για προσθήκη αλληλουχίας DNA στο γονιδίωμα του οργανισμού η στοχευμένες μεταλλάξεις που αυξάνουν την παραγωγή ή την αποτελεσματικότητα κάποιων πρωτεΪνών.  

 Τα πειράματα αυτά, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι θεμελιώδη για τη μελέτη του ρόλου των γονιδίων και όπως είναι αναμενόμενο χρησιμοποιούνται στη γενετική μελέτη όλων των οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων και των ιών.  

 Ο Χ.Τσιαϊρης απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με την νομιμότητα των πειραμάτων σημείωσε πως τα πειράματα αυτά, ως γενική πρακτική και ανεξάρτητα από τους κορονοιούς, επιτρέπονται. Εφόσον όμως υπάρχουν σχετικοί νόμοι και κανονισμοί, τότε αυτοί ορίζουν το πλαίσιο, πέρα από την επιστημονική δεοντολογία. Αυτό σημαίνει, αν λάβει κανείς υπόψη του την νομοθεσία διαφόρων χωρών, ότι ειδικά για τους κορωνοιούς τέτοιου είδους μελέτες επιτρέπεται στην Κίνα, όμως σε άλλες χώρες όπως στις ΗΠΑ, την ΕΕ, και κάποιες ασιατικές χώρες η έρευνα απαγορεύεται ή διέπεται συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο.  

Ο Έλληνας ερευνητής τόνισε παράλληλα πως εάν και εφόσον διεξάγονταν τέτοιου είδους πειράματα στην Γουχάν, τότε η πρακτική που θα έπρεπε να έχει ακολουθηθεί  είναι η καταγραφή τους σε ένα βιβλίο ή αρχείο όπου περιγράφεται η διαδικασία βήμα προς βήμα, όπως τα υλικά, η προσέγγιση, και το αποτέλεσμα. Μια τέτοια πρακτική είναι τυποποιημένη και εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο.