Ο διάσημος ψυχίατρος και φοιτητής του Sigmund Freud, Carl Jung είπε κάποτε ότι «το πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου, είναι ότι δε μπορεί να δει τον Θεό, διότι δεν κοιτάζει αρκετά χαμηλά». Τι εννοούσε με αυτό το (φαινομενικά) παράδοξο; Ότι όλοι μας έχουμε κοινωνικοποιηθεί να αναζητούμε το σπουδαίο στο ασυνήθιστο και το σπάνιο, ενώ η ουσία βρίσκεται σε αυτό που αποκαλούμε καθημερινότητα. Η οποία συνήθως είναι βαρετή και αποτελείται από καθήκοντα που όλοι έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε ως αγγαρείες και να βαρυγκωμούμε.
Θεωρούμε ότι τα σπουδαία έργα είναι εκτός των ορίων μας, πέρα από τις δυνάμεις και τις δυνατότητες μας. Και ως εκ τούτου, τις περισσότερες φορές αρνούμαστε να επιτελέσουμε το έργο που είναι μπροστά μας, περιμένοντας το «σπουδαίο», το υπερβατικό και ναι… το «θεόσταλτο»!
Τι κερδίζουμε έτσι; Τίποτα. Αμελούμε τα καθημερινά έργα τα οποία, αν εκτελούσαμε στο maximum ( διότι αυτά είναι μέσα στις δυνατότητες μας και μπορούμε να φτάσουμε στο υψηλότατο επίπεδο) θα «θωρακίζαμε» με τέτοιο τρόπο την ύπαρξη και την υπόσταση μας, θα τελειοποιούσαμε τόσο πολύ τις δυνατότητες μας που τα «σπουδαία» που χρόνια περιμένουμε νομοτελειακά θα έρχονταν στο διάβα μας!
Οι σκέψεις αυτές μου ήλθαν καθώς διάβαζα περισπούδαστες αναλύσεις στον δικό μου τομέα, της εγκληματικότητας και της αστυνόμευσης. Επιστημονικά άρθρα καταξιωμένων συναδέλφων μου στο εξωτερικό, τα οποία έδιναν μεγάλη σημασία στα τεχνολογικά επιτεύγματα και στις ενδελεχείς αναλύσεις παραγόντων που επηρεάζουν την αστυνόμευση σε πολλές πτυχές. Και ήταν όλα πολύ αξιόλογα, πραγματικά εντυπωσιακά!
Τι γίνεται όμως με τα απλά και βασικά καθήκοντα της αστυνόμευσης; Αυτά στα οποία δεν δίνουμε σημασία πλέον. Αυτά που θεωρούμε ότι δε μας οδηγούν κοντά «στον Θεό» διότι είναι…πολύ χαμηλά; Είναι αυτά που συνήθως κρίνουν την επιτυχία ή την αποτυχία ενός εγχειρήματος. Είναι αυτά που με αποφασιστικό τρόπο κρίνουν την έκβαση μιας στρατηγικής ή μιας επιχειρησιακής δυνατότητας. Στις ΗΠΑ λένε, ότι αν δεν έχεις καταφέρει να τελειοποιήσεις τα βασικά, τα θεμελιώδη στοιχεία ενός επαγγέλματος, δεν έχεις καταφέρει τίποτα.
Back to basics, λοιπόν και ας δούμε πως μπορεί μια επιστροφή στις στοιχειώδεις παραμέτρους της αστυνόμευσης, να βελτιώσει την μάχη κατά της εγκληματικότητας και ως εκ τούτου, το επίπεδο ζωής όλων μας,
Εκπαίδευση: Το αμερικανικό σύστημα στο οποίο εκπαιδεύτηκα και το οποίο αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο, βασίζεται σε μια Αρχαιο-Ελληνική διδαχή. Ναι, από αυτές που εμείς θεσπίσαμε και εμείς πρώτοι εγκαταλείψαμε... «Επανάληψις μήτηρ πάσης μαθήσεως». Αυτό στις ΗΠΑ ισχύει είτε είσαι γιατρός, είτε είσαι αθλητής είτε είσαι καλλιτέχνης.
Όπως πρώτος ο Πλάτωνας δίδαξε και στη συνέχεια τεκμηριώθηκε από τη σύγχρονη επιστήμη, η επανάληψη ενεργοποιεί συγκεκριμένους νευρώνες του εγκεφάλου και στη πορεία του χρόνου δημιουργεί σταθερά μνημονικά αποτυπώματα. Εκεί εδράζεται η επιτυχής εκτέλεση καθηκόντων σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια καλύπτουν συνήθως περισσότερη ύλη από τα αντίστοιχα Αμερικανικά, αλλά οι φοιτητές των Αμερικανικών πανεπιστημίων δια της συνεχούς εξέτασης τους (και της επανάληψης που αυτό το σύστημα προϋποθέτει…) στο τέλος διατηρούν περισσότερο όγκο γνώσεων. Είναι ένας από τους λόγους που οι επιστήμονες των Αμερικανικών πανεπιστημίων είναι πρώτοι σε έρευνα, δημοσιεύσεις και βραβεία Νόμπελ. Όπως προανέφερα, όμως αυτό δεν ισχύει μόνο στην επιστήμη.
Η εκπαίδευση των αστυνομικών στις ΗΠΑ έχει τα ίδια χαρακτηριστικά. Είχα αναφερθεί παλαιοτέρα στην χρήση dummies, δηλαδή ψεύτικων όπλων με το ίδιο σχήμα και βάρος με τα κανονικά, που φέρουν οι δόκιμοι των αστυνομιών και του FBI στη μέση τους κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης τους. Σκοπός είναι να εξοικειωθεί το μελλοντικό στέλεχος Σωμάτων ασφαλείας με ένα όπλο που θα είναι προέκταση του χεριού του για τα επόμενα 30 χρόνια!
Υπέρτατος στόχος των προγραμμάτων εκπαίδευσης είναι η αλλαγή των συνηθειών των εκπαιδευομένων. Η αδρανοποίηση των συνηθειών που είχαν ως πολίτες και η ενεργοποίηση νέων, που θα τους βοηθήσουν στα νέα τους καθήκοντα. Και πάλι οι αρχαίοι το είχαν πει πρώτοι, αλλά οι νεοέλληνες πρώτοι το εγκαταλείψαμε. «Έξις δευτέρα φύσις!». Η συνήθεια είναι όντως δεύτερη φύση και εκεί πρέπει να στοχεύουν τα προγράμματα εκπαίδευσης. Συνεχής επανάληψη λοιπόν σε όλα τα πεδία.
Από την επιστημονική εκπαίδευση ( που πρέπει να είναι δια βίου), την συνεχώς ανανεούμενη πιστοποίηση ικανοτήτων, μέχρι την εκπαίδευση στα όπλα και την αυτοάμυνα. «Ξανά και ξανά μέχρι να μη θυμάσαι τον εαυτό σου όπως ήταν πριν την εκπαίδευση» , όπως μου είχε πει χαρακτηριστικά εκπαιδευτής του FBI.
Αστυνόμευση επί του πεδίου: Η επιστροφή στις παλιές συνήθειες της αστυνομικής καθημερινότητας, κρίνεται επιβεβλημένη.
Στις ΗΠΑ λένε, ότι οι μεγαλύτερες επιτυχίες της αστυνομίας προέκυψαν όχι από στρατηγικά σχεδιασμένες επιχειρήσεις, αλλά ως αποτελέσματα απλών αστυνομικών ελέγχων.
Πριν από κάποια χρόνια μιλούσα με στελέχη της Αστυνομίας που με υπερηφάνεια δήλωναν, ότι το προηγούμενο διάστημα αφαίρεσαν έναν μεγάλο αριθμό διπλωμάτων οδήγησης από παραβάτες. Αφού τους έδωσα συγχαρητήρια, τους ρώτησα πόσους ελέγχους έκαναν το προηγούμενο διάστημα για το αν οι οδηγοί είχαν νόμιμες άδειες ικανότητας (διπλώματα). Με κοίταξαν απορημένοι και αναρωτήθηκαν τι σχέση έχει αυτό.
Κι όμως είναι πολύ απλό. Αν ο παραβάτης από τον οποίο αφαιρέθηκε το δίπλωμα, γνωρίζει, ότι οι έλεγχοι της τροχαίας για διπλώματα είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, θα εξακολουθήσει να οδηγεί χωρίς δίπλωμα και έτσι το μέτρο της αφαίρεσης διπλώματος είναι κενό περιεχομένου!
Κι όμως ο παλιού τύπου τροχονομικός έλεγχος για «άδεια, δίπλωμα και ασφάλεια» για πολλά χρόνια είχε ατονήσει, καθώς θεωρήθηκε παρωχημένος.
Νοοτροπία και ψυχολογία αστυνομικών: Η διάκριση μεταξύ on and off duty cops δηλαδή αστυνομικών εντός ή εκτός υπηρεσίας είναι πλέον ξεπερασμένη από την κοινωνική πραγματικότητα. Μπορεί να αφορά στις εσωτερικές διεργασίες και την γραφειοκρατία της αστυνομίας, αλλά όχι τον πολίτη.
Το αστυνομικό έργο έχει προεκτάσεις, που ξεπερνούν την βάρδια του αστυνομικού, τόσο θετικές όσο κ αρνητικές. Ενέργειες που έγιναν στην εκτέλεση των καθηκόντων, έχουν επιπτώσεις που συνεχίζονται όλο το 24ωρο.
Επίσης, η κοινωνική αποστολή της αστυνομίας είναι αυτό που στις ΗΠΑ λένε «24/7». Όλο το 24ωρο, 7 μέρες την εβδομάδα! Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος, που πρέπει να γίνει αποδεκτή πριν την εισαγωγή στο Σώμα. Ο αστυνομικός λοιπόν οφείλει να σκέπτεται και να ενεργεί ως αστυνομικός, οπουδήποτε και αν βρίσκεται , οτιδήποτε και αν κάνει. Ακόμα και στις κοινωνικές του συναναστροφές οφείλει να είναι σε εγρήγορση. Οι κακοποιοί δεν παίρνουν ρεπό, άρα ούτε εκείνος.
Φυσικά, η αποφόρτιση είναι απαραίτητη και αποτελεί ασφαλιστική δικλίδα σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Άλλο όμως αποφόρτιση, άλλο χαλάρωση.
Θα μπορούσα να συνεχίσω επί μακρόν με την αναφορά σε απλά, βασικά στοιχεία του αστυνομικού έργου, στα οποία πλέον δε δίνεται η δέουσα προσοχή, αλλά αυτό θα κούραζε.
Η επιστροφή στην πρωτόλεια αστυνόμευση και η υιοθέτηση κάποιων παλιών καλών αστυνομικών πρακτικών, που λησμονήθηκαν στην πορεία, θα είναι καθοριστική στην βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες.
Όταν ο μεγάλος Michael Jordan έκανε 1.000 σουτ την ημέρα μέχρι το τέλος της καριέρας του, φρονώ, ότι ο μέσος αστυνομικός μπορεί να υιοθετήσει την ίδια νοοτροπία…
* Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Αστυνόμευσης.
