Στο σφυρί σχέδιο του Μιχαήλ Άγγελου πολλών εκατομμυρίων

Στο σφυρί σχέδιο του Μιχαήλ Άγγελου πολλών εκατομμυρίων

Δεν εμφανίζεται συχνά ένας «νέος» Μιχαήλ Άγγελος στην αγορά τέχνης. Ως πολικό αστέρι, λοιπόν,  παρουσιάζει ο Christie's ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό σχέδιο του Michelangelo. Πρόκειται για τη σπουδή ενός γυμνού άνδρα που περιβάλλεται από δύο φιγούρες, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, φιλοτεχνήθηκε στα νεανικά χρόνια του χρόνια. Από τα ελάχιστα σχέδια του Μικελάντζελο που μας έρχεται από ιδιώτη, δημοπρατείται στις 18 Μαΐου στην παριζιάνικη πώληση με έργα Μεγάλων Δασκάλων (Old Masters and 19th Century Art: Paintings, Drawings and Sculptures sale).

Η σπουδή προσφέρεται χωρίς εκτίμηση, γεγονός που επιτρέπει στους ειδικούς του οίκου περιθώρια στις συνομιλίες με τους ενδιαφερόμενους συλλέκτες ως τη διεξαγωγή της δημοπρασίας. Για πρώιμο έργο, ο αριθμός που ακούγεται είναι άκρως εντυπωσιακός: 30 εκατομμύρια ευρώ.

Το σχέδιο προέρχεται από ιδιωτική συλλογή και μέχρι σήμερα χαρακτηριζόταν «Γαλλικός Εθνικός Θησαυρός», γεγονός που απαγόρευε την έξοδό του από τη χώρα. Αυτός ο χαρακτηρισμός έδινε στο γαλλικό κράτος το περιθώριο 30 μηνών προκειμένου να συγκεντρώσει τα χρήματα για την απόκτησή του. Οι Γάλλοι επιχειρούν την περίοδο αυτή να αγοράσουν έναν πίνακα του Γκυστάβ Καϊμπότ, αξίας 43 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί έδωσαν πρόσφατα στο σχέδιο του Michelangelo άδεια εξαγωγής, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στη δημοπρασία. Η πατρότητα της σπουδής αποδόθηκε μόλις το 2019 από τον Furio Rinaldi, με τον οποία συμφωνεί και ο Paul Joannides, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και ειδικός μελετητής των σχεδίων του Michelangelo. Το έργο πουλήθηκε αρχικά το 1907 από τον οίκο Drouot στο Παρίσι με τον χαρακτηρισμό «σχολή του Μιχαήλ Άγγελου».

Γιατί έχει αξία στην ιστορία της τέχνης; Πιθανώς είναι η παλαιότερη μελέτη γυμνού που έχει διασωθεί από τον Μιχαήλ Άγγελο. Χρονολογείται από τα τέλη του 15ου αιώνα, όταν ο δημιουργός δεν είχε συμπληρώσει τα είκοσι χρόνια. Είναι σπουδή στην περίφημη Βάπτιση των Νεοφύτων, μια από τις διάσημες τοιχογραφίες στη φλωρεντινή εκκλησία Σάντα Μαρία ντελ Κάρμινε που ιστορήθηκε  από τον πρώιμο Ιταλό δάσκαλο της Αναγέννησης Μαζάτσιο (1401-1428). Σώζονται κι άλλες μελέτες από τον Μιχαήλ Άγγελο στον Masaccio: μία τέτοια σπουδή βρίσκεται στο Staatliche Graphische Sammlung στο Μόναχο και άλλη μία στο Albertina της Βιέννης. 

Η σπανιότητα των φορητών έργων του Μιχαήλ Άγγελου σημαίνει πως δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για την τιμολόγηση του έργου του καλλιτέχνη. Το ποσό ρεκόρ δημοπρασίας για έργο του είναι 12,3 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά η πώληση πραγματοποιήθηκε το 2000, μια εποχή μακρινή όσον αφορά τις τιμές. Το νούμερο των 30 εκατομμυρίων δολαρίων τεκμαίρεται από πρόσφατες πωλήσεις σχεδίων από συγκρίσιμους καλλιτέχνες. 

Σε αντίθεση με τους περισσότερους αναγεννησιακούς καλλιτέχνες που έμαθαν για το ανθρώπινο σώμα από αρχαία γλυπτά και ζωντανά μοντέλα, ο Μιχαήλ Άγγελος μπόρεσε να μελετήσει εντατικά την ανατομία του ανθρώπινου σώματος με πτώματα από το μοναστήρι του Santo Spirito στη Φλωρεντία και μάλιστα από νεαρή σχετικά ηλικία, μόλις στα τέλη της εφηβείας του. Γεννημένος στα περίχωρα της Φλωρεντίας το 1475, αρχικά μαθήτευσε στο εργαστήριο ζωγραφικής του Γκιρλαντάγιο όπου ήρθε σε επαφή με την τεχνική της νωπογραφίας και εξασκήθηκε στο σχέδιο. Για τον κορυφαίο δημιουργό της Αναγέννησης, στάθηκε σπουδή, πρώτη ιδέα για δημιουργία και προέκταση ενός ικανού χεριού. Εάν ο Μιχαήλ Άγγελος σχεδίαζε καθημερινά από ένα (πέθανε 89 χρόνων), θα είχε αφήσει περίπου είκοσι οχτώ χιλιάδες σχέδια. Δε μοιάζει παράλογο γιατί υπήρξε δημιουργός που καταπιανόταν με το χαρτί. Ήταν ζωγράφος, γλύπτης και ποιητής. Δυστυχώς, για μας έκαψε τα περισσότερα από αυτά στη διάρκεια της μακράς και παραγωγικής ζωής του. Αυτήν τη στιγμή γνωρίζουμε με σιγουριά περί τα εξακόσια.