Καθώς βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο, όπου οι αγορές θα αποφασίσουν αν θα πάνε ψηλότερα ή θα ξεκινήσουν μια διόρθωση, ας κάνουμε μια ιστορική αναδρομή. Αν η ιστορία τελικά μπορεί κάτι να μας διδάξει, είναι χρήσιμο να αναλογιστούμε πως κάποια γεγονότα σφράγισαν το παρελθόν και αποτελούν παρακαταθήκη για το μέλλον. Ταυτόχρονα, αποτυπώνονται ορισμένες σκέψεις για το περιβάλλον των αγορών.
Έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητο, ότι ο ιαπωνικός δείκτης Nikkei 225 βρίσκεται σε υψηλά 30 ετών. Υπολείπεται βέβαια κατά 10 χιλιάδες μονάδες περίπου, από το απόλυτο υψηλό της 29ης Δεκεμβρίου 1989 που ανέμιζε στις 38.957,44 μονάδες. Στη συνέχεια κατέρρευσε, έχοντας καταγράψει πτώση πάνω από 60%. Ενώ για το μεγαλύτερο διάστημα της τριακονταετίας βρισκόταν σε αυτά τα επίπεδα, από το 2012 έχει ξεκινήσει μια ανοδική κίνηση σκαρφαλώνοντας 70%, αφού φλέρταρε με τα χαμηλά του κάτω από τις 9.000 μονάδες.
Η αναφορά δεν είναι τυχαία. Κάθε φορά που οι αγορές - κυρίως οι αμερικανικές - φουσκώνουν σε υπέρ-αγορασμένα επίπεδα, ή ξεκινάει μια διόρθωση, το μυαλό όλων πάει στην Ιαπωνία. Η κατάρρευση του Nikkei οδήγησε την 3η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο σε ονομαστικό ΑΕΠ, σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για πολλά χρόνια. Μέχρι στιγμής η Δύση έχει αποφύγει το ιαπωνικό πάθημα. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα θα είναι πάντοτε έτσι. Είναι και μια υπενθύμιση πως η αναρρίχηση σε προηγούμενα υψηλά δεν είναι πάντοτε θέμα μερικών μηνών.
Αν η Ιαπωνία σας φαίνεται μακριά, ας θυμηθούμε τι έγινε στο ελληνικό χρηματιστήριο. Σήμερα διαπραγματεύεται σχεδόν 87% χαμηλότερα από τα υψηλά του 1999, ενώ ουδέποτε μπόρεσε να πλησιάσει τα τότε υψηλά του, παρά μόνο τον Νοέμβριο του 2007 όπου βρέθηκε κοντά στις 5.250 μονάδες. Παράλληλα, ένα μεγάλο μέρος των εταιρειών που απάρτιζαν τον τότε δείκτη δεν υπάρχουν πια.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εποχής μετά τα γεγονότα του 2008, είναι η συμπεριφορά των αγορών στα νέα που ανακοινώνονται. Είτε αφορούν μακροοικονομικά, είτε θεμελιώδη ανάλυση, οι αγορές επιλέγουν να τα ερμηνεύουν πάντα θετικά ή και να τα αγνοούν. Οι πιο παλιοί θα θυμούνται πως ένα κακό νέο ήταν κακό, όπως και ένα καλό νέο ήταν καλό. Αν οι αγορές δεν το είχαν προεξοφλήσει, έπαιρναν την κατεύθυνση που έδινε η είδηση.
Τα κρυπτονομίσματα προβλήθηκαν ως εναλλακτικό μέσο συναλλαγών. Δέκα χρόνια αργότερα, η εφαρμογή τους στις καθημερινές συναλλαγές είναι περιορισμένη. Σε ένα κόσμο με ολοένα αυξανόμενες ψηφιακές συναλλαγές, η εξέλιξη αυτή μόνο με αποτυχία συνεπάγεται. Ωστόσο, τα κρυπτονομίσματα αποτέλεσαν δημοφιλή επενδυτική επιλογή και φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο.
Το τελευταίο διάστημα, διακινείται το σενάριο πως η επένδυση σε crypto προστατεύει από τον πληθωρισμό και αποτελεί safe haven αντίστοιχο με το χρυσό. Αν κρίνουμε από την ξέφρενη πορεία τους, οι επενδυτές προσμένουν πληθωρισμό Ζιμπάμπουε ή Βενεζουέλας. Να σημειωθεί πάντως, πως σε ένα κανονικό κόσμο, το προϊόν που μας προστατεύει δεν γίνεται να υπερτιμάται σε υπερθετικό βαθμό από τον αντισταθμισμένο περιουσιακό στοιχείο.
Αξίζει να αναφέρουμε τι συνέβη, όταν εμπορεύματα και πολύτιμα ή βιομηχανικά μέταλλα, με τεράστια θεμελιώδη μεγέθη και εφαρμογή στην πραγματική οικονομία, προεξοφλούσαν εξελίξεις. Ο χρυσός και το ασήμι μπήκαν σε bear market το 1980 για μια εικοσαετία προτού ξεκινήσουν ανοδικό κύκλο λίγο μετά από το 2000. Το Παλλάδιο, κατέρρευσε το 2001 και έχασε το 90% της αξίας του, προτού ξεκινήσει το 2010 νέο ανοδικό κύκλο. Στον αντίποδα, η Πλατίνα δεν πλησίασε ποτέ τα υψηλά του 2000. Η ζάχαρη, δεν έφτασε ποτέ τα υψηλά του 1974. Το ίδιο και το κακάο με τα υψηλά του 1977. Ο καφές έφτασε το 2011 πολύ κοντά στα υψηλά του 1977, προτού καταγράψει καθοδική τροχιά μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν εταιρείες που η κεφαλαιοποίησή τους δεν δικαιολογείται από τις οικονομικές τους επιδόσεις. Ορισμένες δεν παράγουν καν κέρδη, ή τα πενιχρά κέρδη δεν προέρχονται από το αντικείμενο που υποτίθεται ότι έχουν πλεονέκτημα. Συχνά προβάλλεται, ο όρος «growth stocks» για να αιτιολογήσει τις αστρονομικές τιμές. Ακόμα και να υποθέσουμε ότι υπάρχει βάση σε αυτές τις αξιώσεις, είναι σαν να προεξοφλούν οι αγορές τι θα συμβεί στα επόμενα 15-20 χρόνια και επιθυμούν να πληρωθούν σήμερα.
Οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν κάνει σημαντικές διορθώσεις μετά το 2010. Όλες ήταν βίαιες και απότομες. Οι περισσότερες ήταν διάρκειας μερικών εβδομάδων έως 2-3 μηνών. Ενώ οι ανακάμψεις που ακολούθησαν ήταν επίσης ταχύτατες, επιτυγχάνοντας επανειλημμένα υψηλά. Αυτό που δεν έχει δοκιμαστεί είναι ο χρόνος. Οι βραχύβιες διορθώσεις δεν επιτρέπουν να διαφανούν οι αστοχίες του συστήματος. Δεν προλαβαίνει να «υποχωρήσει η παλίρροια και να δούμε ποιος κολυμπάει γυμνός», όπως έλεγε και ο Γουόρεν Μπάφετ. Ίσως μόνο εκείνοι που ήταν εμφανώς τσίτσιδοι και κολυμπούσαν ανάποδα.
Ο χρόνος είναι σημαντική παράμετρος που καθορίζει την ανθεκτικότητα των αγορών. Μόνο μέσα από τη χρονική διάρκεια, θα μπορούμε να κατανοήσουμε, τι από όλα όσα έχουμε ακούσει και διαβάσει, ισχύει πραγματικά. Έχετε καμιά αμφιβολία πως ο Μπέρνι Μάντοφ ίσως να εξακολουθούσε να εξαπατά τα θύματά του, αν η κρίση του 2008 ήταν διάρκειας μερικών εβδομάδων; Και όσες εταιρείες ζόμπι θα κατέρρεαν, αν έφευγε το «μαγικό χαλί» ρευστότητας που τις συντηρεί;
Ποτέ στο παρελθόν, οι αγορές δεν αποσυνδέθηκαν τόσο πολύ από την πραγματική οικονομία. Σύντομα κάποιο γεγονός, επανάφερε την ισορροπία. Εκτός και αν οι χρηματιστηριακές αγορές πράγματι έχουν καταφέρει να συνεχίσουν το ανοδικό κύκλο εις το διηνεκές, αγνοώντας τα μεγέθη του χειροπιαστού κόσμου. Τότε μάλλον μεταμορφώθηκαν σε Harry Potter και έχουν ανακαλύψει τη φιλοσοφική λίθο…
* Ο Νικόλαος Δ. Τσαγκανέλιας εργάζεται για πάνω από 27 χρόνια στο χρηματοοικονομικό χώρο. Από το 2015 εργάζεται στην Tavira Securities με έδρα το Λονδίνο, ως Hedge Fund Operations & Risk.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
