Μέχρις ότου ο Τσίπρας και η παλιά κομπανία που επιχειρεί να διασωθεί μέσω συνεδρίου αποφασίσουν να μιλήσουν με ειλικρίνεια για όσα προσπάθησαν -και σε σημαντικό βαθμό πέτυχαν- να αποκρύψουν μεταξύ πάμπολλων άλλων ευθυνών τους, θα κάνω μια προσπάθεια, να σας θυμίζω την κατάσταση που βιώσαμε πριν δέκα χρόνια, όσοι και όσες βλέπαμε την καταστροφή να πλησιάζει γοργά και απειλητικά.
Στις 14 Ιουνίου 2015 λοιπόν, η κατάσταση είχε ως εξής: Ο τότε πρωθυπουργός αφού συναντήθηκε με Μέρκελ και Ολάντ, έστειλε στις Βρυξέλλες υπουργούς του (Δραγασάκη, Παππάς, Τσακαλώτου αλλά χωρίς τον Βαρουφάκη), δέχτηκε δημοσιονομική διασφάλιση ετήσιου πρωτογενούς πλεονάσματος 1%, μειώσεις στις υψηλότερες συντάξεις και μισθούς και ζητούσε συμφωνία - πακέτο, που θα περιλαμβάνει ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης, παράταση του προγράμματος κατά 9 μήνες –και όχι νέο μνημόνιο–, κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών γι’ αυτή την περίοδο και κάποιας μορφής διευθέτηση του χρέους.
Δηλαδή, πρακτικά, το μέιλ Χαρδούβελη ή όσα είχαμε ήδη από τον Νοέμβριο 2014, όταν ο ίδιος ο Τσίπρας αποφάσισε (με τη σιωπηρή «βοήθεια» της Μέρκελ) να ρίξει την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου. Οι δύο Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν ήδη ζητήσει από τον τότε πρωθυπουργό να ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς και η τρέχουσα αξιολόγηση και ως αντάλλαγμα να δοθεί στην Ελλάδα μια δήλωση ότι το ζήτημα του ελληνικού χρέους θα εξεταστεί σε μια συμφωνία ανάλογη εκείνης του 2012, δηλαδή την πρώτη μεγάλη περικοπή-ακύρωση μέρους του ελληνικού χρέους.
Η συμφωνία έπρεπε να οριστικοποιηθεί μέχρι το τέλος του μήνα. Η κυβέρνηση συγκεντρώνει πόρους στο δημόσιο ταμείο και ο πρωθυπουργός ετοιμάζεται για «μάχη» στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος και στη Βουλή με σκληρή και αβέβαιη έκβαση.
Εκείνες λοιπόν τις ώρες, σε άρθρο μου στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» (όπου εργαζόμουν ήδη πολλά χρόνια) έγραφα για όσα θα συμβούν στις τρέχουσες οικονομικές συναλλαγές αν η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου συνεχίσει την αδιέξοδη δήθεν διαπραγμάτευση. Θα συγχωρέσετε την αυτοαναφορά, αλλά κάνει καλό να ελέγχουμε όσα πιστεύαμε τότε, στο φως και την εμπειρία όσων ακολούθησαν από τότε και μέχρι σήμερα. (Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 14ης Ιουνίου).
«Τι θα συμβεί χωρίς συμφωνία; Τι θα αλλάξει στην καθημερινότητα των οικονομικών συναλλαγών; Η προσεκτική ανάλυση των μέτρων που συνήθως απαιτεί παρόμοια έκτακτη κατάσταση είναι πολύ χρήσιμη.
Η Ελλάδα υποφέρει ήδη από μια ταχύτατη απώλεια εμπιστοσύνης στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας. Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα έχει ως αποτέλεσμα την απότομη άνοδο της ανησυχίας. Εταιρικές και ιδιωτικές συμφωνίες, μεγάλες συναλλαγές και, κυρίως, επενδύσεις θα ακυρωθούν ή θα αναβληθούν για απροσδιόριστο χρόνο ή θα καθυστερήσουν για αρκετές εβδομάδες. Ως αποτέλεσμα, το ΑΕΠ θα κάνει «μεγάλη βουτιά».
Το κράτος θα υποστεί τεράστια ζημία από την καθυστέρηση πολιτών και επιχειρήσεων στην πληρωμή των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Η απώλεια εσόδων θα βαθύνει την εξωτερική στάση πληρωμών. Η κυβέρνηση δε θα πληρώσει το Ταμείο και θα θέσει τη χώρα σε μερική χρεοκοπία. Στο εσωτερικό, το κράτος θα μεταθέσει μέχρι νεοτέρας το σύνολο των υποχρεώσεών του. Μισθοί, συντάξεις και προμήθειες θα πληρωθούν μόνο κατά ένα κάποιο μέρος τους.
Το τραπεζικό σύστημα θα υποστεί σοβαρό κλονισμό. Ανάλογα με το μέγεθος του πανικού, οι τράπεζες θα χρειαστεί να κλείσουν έναν αριθμό τραπεζικών καταστημάτων, να θέσουν σε τεχνική αργία μερίδα των εργαζομένων τους, να περιορίσουν τις ώρες λειτουργίας τους. Αρχικώς θα περιοριστεί η τροφοδοσία των ΑΤΜs μέχρις ότου διασφαλιστεί η απαιτούμενη αυξημένη προστασία από τα αρμόδια κρατικά όργανα (αστυνομία, στρατός). Το θέμα της δημόσιας τάξης είναι από τα σημαντικότερα σε παρόμοιες περιστάσεις αφού η αδυναμία των μικρότερων εργοδοτών, ιδιαίτερα στον ανεπίσημο τομέα της οικονομίας, να πληρώσουν τις υποσχόμενες αμοιβές είναι αναμενόμενο να προκαλέσει κοινωνική αναταραχή.
Σύμφωνα με τα σχέδια που κατά κανόνα εφαρμόζονται σε παρόμοιες περιστάσεις, η απόρριψη της συμφωνίας με τις Βρυξέλλες θα απαιτήσει την επιβολή τραπεζικής αργίας (bank holiday). Οι τράπεζες θα ανοίξουν ξανά μόνον υπό δύο προϋποθέσεις: (α) να υπάρξει στο μεταξύ συμφωνία (β) να έχει υιοθετηθεί το διάταγμα με τις διαδικασίες προστασίας των καταθέσεων, ελέγχου, δηλαδή, των κινήσεων κεφαλαίου (capital controls).
Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, η κυβέρνηση θα ορίσει, έπειτα από γνώμη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το ύψος των ημερησίων συναλλαγών σε μετρητά, που θα είναι άλλωστε οι μόνες δυνατές. Δε θα λειτουργούν πιστωτικές κάρτες παρά μόνον οι χρεωστικές με το ίδιο όριο αναλήψεων. Θα καταργηθεί προσωρινώς η τραπεζική μέσω ίντερνετ.
Μεγάλες πληρωμές θα εγκρίνονται από αρμόδιες επιτροπές στις συστημικές τράπεζες, την Τράπεζα Ελλάδος και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Είναι αναμενόμενο ότι, τουλάχιστον τις πρώτες ημέρες, οι καθυστερήσεις θα είναι σημαντικές. Σε συνδυασμό με τον αναμενόμενο προληπτικό εφοδιασμό των νοικοκυριών, ο έλεγχος των πληρωμών για εισαγωγές θα επιτρέψει φαινόμενα μαύρης αγοράς.
Με δυο λόγια, η αρχική «χωρίς συμφωνία» περίοδος θα έχει χαρακτηριστικά καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Κανείς δε γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει. Όσο δυσκολότερη, τόσο ταχύτερα θα χρειαστεί να επιλέξει η κυβέρνηση είτε την επανάληψη των συζητήσεων με τις Βρυξέλλες, είτε την προετοιμασία για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και, τελικά, την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Τις επόμενες μέρες θα συνεχίσουμε με την αναπόληση των γεγονότων, τα καθημερινά βήματα, που οδήγησαν στην καταστροφή και το αδιέξοδο και από εκεί στο άλμα εν κενώ με «αλεξίπτωτο» το πραξικοπηματικό δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου. Υπομονή, η Ιστορία είναι ξεροκέφαλη…
