Ελένη, Ίρις, Γκανίτ, Ντάφνα είναι μερικά από τα ονόματα που διαβάζουμε στις καρφιτσωμένες ετικέτες των ρούχων. Κρεμασμένα από την οροφή, τα ρούχα έχουν πάρει το σχήμα από τη σιλουέτα των γυναικών που τα φορούσαν. Δώδεκα «μαρτυρίες» από ζωές που δολοφονήθηκαν από συζύγους, συντρόφους ή από άνδρες της οικογένειάς τους.
Μπορεί η έκθεση να λέγεται «She’s gone» (Για ένα αδειανό πουκάμισο), αλλά η παρουσία των γυναικών αυτών γεμίζει στην κυριολεξία τον πρώτο όροφο του ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης. Όσοι βρεθήκαμε χθες, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, στα εγκαίνια του εκθεσιακού γεγονότος, μοιραστήκαμε μια διάχυτη συγκίνηση.
Το She’s gone είναι ένα παγκόσμιο έργο που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, από πόλη σε πόλη, μια διαμαρτυρία για το παγκόσμιο φαινόμενο των γυναικοκτονιών. Οι ιστορίες που αφηγείται, γεννιούνται μέσα από τη ζωή και το αποτρόπαιο, βίαιο τέλος της. Δεν μας ξενίζουν καθώς οι ομολογίες της κακοποίησης, σεξουαλικής και σωματικής, πέφτουν βροχή και στην ελληνική επικαιρότητα. Πιο σωστά, φωτίζονται χάρη σε αυτό που η εποχή μας αρχίζει δειλά - δειλά να κουβεντιάζει.
Ανάμεσα στις 12 φορεσιές βρίσκεται ένα ρούχο της Ελένης Τοπαλούδη, η δολοφονία της οποίας συγκλόνισε την κοινή γνώμη το 2018. Αλλά και οι υπόλοιπες ιστορίες δεν μας είναι ξένες. «Δεν πρόκειται για ισραηλινή υπόθεση, ούτε για σύμπτωμα που αφορά στενά την Ελλάδα. Μας αφορά όλους και πρέπει συλλογικά να ορθώσουμε ανάστημα» είπε στον χαιρετισμό του ο πρέσβης του Ισραήλ, Γιόσι Αμράνι. Το γεγονός είναι πρωτοβουλία της πρεσβείας του Ισραήλ που έθεσε υπό την αιγίδα της η Πρόεδρος Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Οι δύο Ισραηλινοί δημιουργοί της εγκατάστασης, η σκηνοθέτιδα Keren Goldstein και ο σχεδιαστής Adi Levy, βρέθηκαν στα εγκαίνια της έκθεσης και μίλησαν για την ανάγκη της επανόρθωσης που μόνο η τέχνη μπορεί να προσφέρει, σαν μια μικρή ρεβάνς της ζωής έναντι της αδικίας. Με την πρόθεση αυτή, το «αδειανό πουκάμισο» παραχωρεί τον λόγο στα ίδια τα θύματα.
Με άλλα ονοματεπώνυμα, με άλλες διαδρομές, οι δώδεκα γυναίκες – από τη δεκατριάχρονη Φατμά ως τη μεγαλύτερη από τα θύματα Ντάφνα (49 χρόνων)΄- γνώρισαν την κοινή μοίρα του βιασμού, του φόνου. Κινήματα όπως το #metoo έχουν κάνει σημαντικό έργο. Έδωσαν φωνή σε γυναίκες τονίζοντάς τους πως δεν είναι μόνες σε ό,τι και αν αντιμετωπίζουν. Σε αυτό το πλαίσιο διαβάζεται η έκθεση και έτσι μπορεί να ταξιδέψει στις δυτικές κοινωνίες (το τέλος του ταξιδιού της θα πραγματοποιηθεί στο κτίριο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη).
Η έκθεση όμως παρέχει κι ένα κρυφό «δίδαγμα» για τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, τα ηθικά διλήμματα με τα οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι όταν γνωρίζουμε και δε μιλάμε. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο η παράλληλη αφήγηση των ιστοριών, αλλά το καθρέφτισμα μιας πραγματικότητας που μας δείχνει χωρίς φτιασίδια τον κόσμο στον οποίο ζούμε εμείς, να μας κινητοποιήσει γι’ αυτόν, ακόμη και να τον αλλάξει. Η έκθεση, παρότι σκληρή, φέρει ένα παιδαγωγικό μήνυμα που έχει σημασία να μοιραστεί και να γίνει κτήμα στα σχολεία μας.
Χωρίς γλυκερούς μελοδραματισμούς, η εγκατάσταση έχει κάτι το τελετουργικό. Ακούγονται νανουρίσματα τραγουδισμένα από γυναίκες σε διάφορες γλώσσες, εβραϊκά, αραβικά, αμχαρικά, ρωσικά, περσικά, ρουμανικά, μαροκινά αραβικά, γερμανικά και ελληνικά. Η χρήση των νανουρισμάτων έρχεται να γλυκάνει το φρικώδες τέλος για τα θύματα και να υπενθυμίσει στους επισκέπτες ότι όλοι - και οι θύτες - κάποτε βρέθηκαν ανυπεράσπιστοι στην αγκαλιά της μάνας για να τραφούν και να νανουριστούν στο στέρνο της.
Το She’s gone συνιστά, σε πρώτη ανάγνωση, τον τρόπο διαμαρτυρίας ενάντια στη βιαιοπραγία και τον δεσποτισμό. Κατά βάθος, όμως, αντιστέκεται σε μια τόσο τρομακτική καταδίκη, την καταδίκη του να ξεχνάς και να μην μπορείς πια να εκφραστείς. Είναι μια παρηγοριά στους οικείους των θυμάτων επειδή γνωρίζει τα βάσανα και τον πόνο των δικών τους ανθρώπων και τα φωτίζει έξω στον κόσμο. Έτσι, ο άδικος χαμός των γυναικών αυτών βρίσκει στην έκθεση δικαίωση. Δεν είναι ένα μνημόσυνο για τον θάνατο, αλλά μια πράξη υπεράσπισης της ζωής.
Διάρκεια έκθεσης: έως 14 Δεκεμβρίου. Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης: Πειραιώς 206, (ύψος Χαμοστέρνας), Ταύρος, Δευτέρα έως και Κυριακή 18:00-22:00, Είσοδος ελεύθερη
