Το ζήτημα της μείωσης του πληθυσμού των μελισσών και άλλων επικονιαστών (π.χ. πεταλούδων) αναδεικνύεται σε παγκόσμιο επίπεδο, ως βασική παράμετρος που επηρεάζει την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και θέτει σε κίνδυνο τη βιώσιμη ανάπτυξη του πλανήτη.
Οι μεγάλες προκλήσεις της επισιστιστικής ασφάλειας αλλά και η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι πλέον μπροστά μας και η προστασία των μελισσών καθώς και η αύξηση του πληθυσμού τους μπορεί να δώσει εν μέρει λύση στο πρόβλημα.
Και αυτό γιατί η συνεισφορά αυτών των «μικρών εργατών» στην διατήρηση της βιοποικιλότητας , ειδικά σε περιοχές που έχουν πληγεί από πυρκαγιές και έχει διαταραχθεί η αλυσίδα ανάπτυξης της χλωρίδας είναι πάρα πολύ σημαντική. Οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές όπως οι πεταλούδες, οι νυχτερίδες και το κολίμπρι που απειλούνται ολοένα και περισσότερο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, είναι υπεύθυνες, μαζί με άλλους επικονιαστές, για την αναπαραγωγή του 78% της ενδημικής χλωρίδας, το 84% των καλλιεργήσιμων ειδών, αλλά και το 76% της παραγωγής τροφίμων.
Το ζήτημα της μείωσης του πληθυσμού των μελισσών και άλλων επικονιαστών αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο και γίνεται καλύτερα αντιληπττό αν αναλογιστεί κανείς ότι πάνω από το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τους επικονιαστές, που μεταφέρουν τη γύρη από λουλούδι σε λουλούδι γονιμοποιώντας τα φυτά κι εξασφαλίζοντας για μας το 80% των τροφίμων.
Κι από τα 100 είδη καλλιεργούμενων φυτών που παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής τα 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες, ενώ στη μέλισσα οφείλει την ύπαρξή της και το 80% της άγριας βλάστησης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η ετήσια συνεισφορά των εντόμων-επικονιαστών όπως μέλισσες, σφήκες, πεταλούδες στην ευρωπαϊκή γεωργία ανέρχεται σε περίπου 15 δισ. ευρώ, ενώ η αξία της επικονίασης των μελισσών στην αγροτική παραγωγή αποτιμάται σε 265 δισ. ευρώ το χρόνο παγκοσμίως.
Ωστόσο, τόσο χώρες της Δυτικής Ευρώπης, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, το Βέλγιο, η Γερμανία αλλά και η Ελλάδα, όσο και άλλες χώρες του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, απειλούνται με μείωση του πληθυσμού των μελισσών και της ποικιλομορφίας των επικονιαστών, εγείροντας το ζήτημα επιβίωσης των οικοσυστημάτων του πλανήτη μας συνολικά.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, σχεδόν το 35% των ασπόνδυλων επικονιαστών, όπως οι μέλισσες και οι πεταλούδες, απειλούνται με εξαφάνιση παγκοσμίως, ενώ 100 έως 1000 φορές υψηλότερος από τον κανονικό είναι ο ρυθμός εξαφάνισης των μελισσών εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης.
Απειλή για τις μέλισσες η ανθρώπινη δραστηριότητα
Σύγχρονες αγρο-τεχνικές που εφαρμόζει ο άνθρωπος, όπως η εφαρμογή πρακτικών εντατικής καλλιέργειας, το διαδεδομένο γεωργικό μοντέλο της μονοκαλλιέργειας (ανάπτυξη ενός μόνο είδους καλλιέργειας στο χωράφι) και η εντατική χρήση αγροχημικών ουσιών στο χωράφι, μπορεί να οδηγήσουν σε υποβάθμιση του εδάφους και μειωμένη βιοποικιλότητα, καθώς περιορίζουν την ανάπτυξη φυτών και ζώων, όπως οι μέλισσες, που αντίστοιχα με τη σειρά τους είναι ικανά να περιορίσουν την εξάπλωση παρασίτων που επηρεάζουν τις καλλιέργειες.
Επισιτιστική ασφάλεια και ισορροπημένη διατροφή
«Αν οι μέλισσες εξαφανίζονταν από προσώπου γης, οι άνθρωποι θα είχαν μόλις τέσσερα χρόνια ζωής», αναφέρει μία ρήση που -εσφαλμένα, όπως έχει αποδειχθεί αποδίδεται στον Άλμπερτ Αϊνστάιν- κυκλοφορεί ευρέως τονίζοντας τη σημασία των μελισσών στη φύση καθώς και τον κίνδυνο στην ποικιλία διατροφικών επιλογών και την επισιτιστική επάρκεια του πλανήτη λόγω της μείωσης του πληθυσμού των μελισσών, καθώς μεγάλο μέρος των τροφών που καταναλώνουμε, εξαρτάται από την επικονίαση.
Στην περίπτωση που η τάση αφανισμού των μελισσών συνεχιστεί σε βάθος χρόνου, θρεπτικά διατροφικά είδη, όπως είναι τα φρούτα (π.χ. μήλα, φράουλες), οι ξηροί καρποί και πολλά λαχανικά (π.χ ντομάτες) θα δεχθούν σοβαρό πλήγμα, θα αντικατασταθούν σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό από βασικές καλλιέργειες, όπως το ρύζι, το καλαμπόκι και οι πατάτες και συνεπώς θα διαταραχθεί η ισορροπία στην ανθρώπινη διατροφή.
Η κλιματική κρίση αλλάζει τα δεδομένα στον κλάδο της μελισσοκομίας
Ταυτόχρονα, οι υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες, ως απόρροια του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και οι εκτεταμένες πυρκαγιές, όπως οι πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές στην Βόρεια Εύβοια (Αύγουστος 2021), επηρεάζουν δυσμενώς την παραγωγικότητα του εδάφους και συνεπώς την αποδοτικότητα των καλλιεργειών, απομειώνουν τον πληθυσμό των μελισσών και δημιουργούν ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον εργασίας για τους μελισσοκόμους.
Παρ’ ότι στη χώρα μας συχνά το πρόβλημα υποτιμάται και υποεκτιμάται δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΕ (Μάϊος 2021), δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που έχει παρουσιάσει μείωση του αριθμού των μελισσοκόμων κατά 62% την τριετία 2020-2022, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 15.000 λιγότερους επαγγελματίες μελισσοκόμους.
Ειδικά στην πληγείσα από τις πυρκαγιές περιοχή του πευκοδάσους της Εύβοιας, η μελισσοκομική παραγωγή διαταράχθηκε σημαντικά, καθώς χάθηκαν περίπου 10.000 μελίσσια από τα οποία παραγόταν περί τo 40% της εγχώριας παραγωγής πευκόμελου, το οποίο με τη σειρά του ισοδυναμεί στο 60%-65% της ελληνικής παραγωγής μελιού.
Στήριξη Πολιτείας και επιχειρηματικού κόσμου στους πληγέντες μελισσοκόμους της Εύβοιας
Στο πλαίσιο αυτό, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην περιοχή, η Πολιτεία έθεσε ως προτεραιότητα την ουσιαστική στήριξη των πληγέντων μελισσοκόμων, με στόχο την αποκατάσταση της μελισσοκομικής δραστηριότητας, μέσα από την εκπόνηση σχετικής μελέτης για κατασκευή τεσσάρων μελισσοκομικών πάρκων στην ευρύτερη περιοχή της Εύβοιας. Ταυτόχρονα, επιχειρήσεις και ιδιωτικοί φιλανθρωπικοί οργανισμοί στάθηκαν αρωγοί στην προσπάθεια αποκατάστασης του νευραλγικού τομέα της μελισσοκομίας στην περιοχή, σε μια δύσκολη συγκυρία.
Ο Όμιλος ΗΡΑΚΛΗΣ, ήταν η πρώτη εταιρεία που ανέλαβε δράση για την ανακούφιση των πληγέντων μελισσοκόμων, στο πλαίσιο της δέσμευσής του για την άμεση και ουσιαστική στήριξη των τοπικών κοινωνιών, προσφέροντας πλέον των 150 τόνων τροφής σε περισσότερους από 300 πληγέντες μελισσοκόμους, σε συνεργασία με τον Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό Ιστιαίας «Η Κυψέλη».
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνεταιρισμού, κ. Στάθη Αλμπάνη, «Η αξία της μελισσοκομίας για την ισορροπία του οικοσυστήματος και την παραγωγή τροφίμων για τον άνθρωπο είναι αδιαμφισβήτητη. Η γενναιόδωρη προσφορά του Ομίλου ΗΡΑΚΛΗΣ ήρθε σε μια δύσκολη συγκυρία για τη Βόρεια Εύβοια και συνέβαλε σημαντικά στην επιβίωση των μελισσιών και την προστασία του περιβάλλοντος. Εννέα μήνες μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, η μελισσοκομία στην περιοχή μας παρέμεινε όρθια και οι μελισσοκόμοί μας δεν τα παράτησαν, συνεχίζουν να παράγουν μέλι και να βάζουν το δικό τους ‘λιθαράκι’ στην τοπική και εθνική οικονομία, αλλά και το ευρύτερο οικοσύστημα».
Στόχος των δρασεων είναι η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση ακόμα περισσότερο της ανθρώπινης δράσης για την ανάσχεση της απώλειας του πληθυσμού των μελισσών, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και την αναγέννηση της μελισσοκομίας, καθώς όλοι μας είμαστε ‘μέρος της λύσης’, ως αναπόσπαστος κρίκος του οικοσυστήματος ζωής.
