Όχι — αυτό το άρθρο δεν πρόκειται να ασχοληθεί με τα γνωστά και χιλιοειπωμένα: Βεντέτες, οπλοκατοχή και την τοπική κουλτούρα που εκθρέφει διαχρονικά τον εξωραϊσμό της παρανομίας.
Αυτά δεν προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό στον δημόσιο διάλογο, εκτός από την ανάγκη ορισμένων που γράφουν για να δικαιολογούν τον μισθό τους.
Δεν υπάρχει ψυχή ζώσα που να μην ξέρει τι γίνεται στην Κρήτη εδώ και πολλές δεκαετίες — σε σημείο πλέον που η παρανομία έχει κατακτήσει status θεσμού.
«Από την παράδοση στην παράβαση», όπως είναι ο τίτλος βιβλίου του καλού φίλου και διακεκριμένου εγκληματολόγου Γιώργου Παπακωνσταντή. Ένα τσιγάρο δρόμος, θα προσέθετα εγώ.
Έχω κουραστεί να ακούω το επίσης αληθές, αλλά τετριμμένο: «Το θέμα δεν είναι αστυνομικό, είναι κοινωνικό».
Φυσικά, κοινωνικά είναι όλα τα ζητήματα και κυρίως η παραβατικότητα. Το έγκλημα — όπως έχω επίσης κουραστεί να γράφω — είναι βαθιά κοινωνικό, με περίπλοκες, δαιδαλώδεις και μη σταθερές αιτίες που διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από κουλτούρα σε κουλτούρα.
Μιλάμε για κοινωνικές παραμέτρους δυσδιάκριτες, συχνά αλληλεπικαλυπτόμενες, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς ποιος παράγοντας συντελεί περισσότερο σε αυτό που λέμε εγκληματογένεση.
Και τι μ’ αυτό; Είναι δυνατόν η αστυνομία να χρησιμοποιεί τις βαθιές κοινωνικές ρίζες του εγκλήματος ως άλλοθι για να μην εκπληρώσει την αποστολή της;
Το έγκλημα αντιμετωπίζεται από το σύνολο των κοινωνικών θεσμών αλλά και των κρατικών μηχανισμών — ανάλογα από το μετερίζι από το οποίο έχει αποφασίσει ο καθένας να βρίσκεται.
Άλλη είναι η δουλειά των κοινωνικών θεσμών, όπως του εκπαιδευτικού συστήματος, άλλη η δουλειά της οικογένειας και της Εκκλησίας, άλλος ο ρόλος των κρατικών υπηρεσιών ασφάλειας.
Ἔκαστος ἐφ’ ὧ ἑτάχθη. Ναι, το έχω γράψει πολλές φορές, αλλά διακρίνω ότι το μήνυμα δεν περνάει — οπότε: Επανάληψις μήτηρ μαθήσεως.
Αν ο καθένας εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του ρόλου του και κάνει την αποστολή του χωρίς να μπαίνει στα χωράφια του άλλου, το πλέγμα ενεργειών θα συμβάλει ισόποσα και αρμονικά στη συμπλήρωση του κοινωνικού παζλ, οδηγώντας σε αποκλιμάκωση της έντασης.
Η αστυνομία έχει ρόλο καταστολής — δε θα κουραστώ να το γράφω. Οι μεγαλεπήβολες δηλώσεις περί «πρόληψης» πολλές φορές είναι κενές περιεχομένου. Κατανοώ ότι η καταστολή λοιδορήθηκε επί σειρά δεκαετιών από τη μόνιμη μπουρδολογία της Αριστεράς, αλλά είναι καιρός να επανέλθουμε στις… εργοστασιακές ρυθμίσεις.
Είναι προφανές ότι αυτόν τον ρόλο, στην περίπτωση των κοινωνικών παθογενειών και στρεβλώσεων της Κρήτης, δεν τον έπαιξε ορθά.
Και αυτό διότι η αστυνομία έχει μια δική της παθογένεια: την εντοπιότητα. Δεν είναι δυνατόν να αστυνομεύεις ανθρώπους το πρωί, ενώ το προηγούμενο απόγευμα έπινες τσικουδιά μαζί τους στο ίδιο καφενείο.
Αλλά ποτέ με αυτό το θέμα δεν θα ασχοληθούμε. Το έχω γράψει ξανά — και οι αρμόδιοι δεν ασχολήθηκαν. Μάλλον η πατάτα είναι πολύ… καυτή.
Θα ασχοληθώ με κάτι που άκουσα με φρίκη ως άνθρωπος και με θυμό ως εγκληματολόγος: ένα ηχητικό απόσπασμα που έπαιξε στα δελτία ειδήσεων από κάποιον ανώνυμο ντόπιο. Μεταξύ άλλων είπε ότι «το ελληνικό FBI δεν έχει καμία τύχη — θα τους σκοτώσουν και αυτούς» και ότι «κανένας Χρυσοχοΐδης δεν μπορεί να κάμψει το εκδικητικό φρόνημα μιας μάνας που ζητά από τα μικρά παιδιά της να πάρουν εκδίκηση».
Αντιλαμβανόμαστε το πρόβλημα; Μια ομάδα ανθρώπων — αδιάφορο πού κατοικεί και πώς αυτοπροσδιορίζεται — δηλώνει ευθέως ότι θα δολοφονήσει αστυνομικούς αν προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν την τάξη.
Φτύνουν κατά πρόσωπο την κρατική εξουσία και αμφισβητούν ευθέως το κρατικό μονοπώλιο στη βία. Δηλώνουν περίπου ότι το νησί τους είναι ξεχωριστό, «σεριφάτο», και εκεί έχουν τους δικούς τους άγραφους νόμους οι οποίοι, αν αμφισβητηθούν, δεν θα διστάσουν να τους επιβάλλουν σκοτώνοντας.
Εδώ πλέον δεν χωρούν κοινωνιολογικές αναλύσεις περί «ιδιαίτερης κουλτούρας», «παραδόσεων» και «λεβεντιάς» που γίνονται ταυτόσημες με την αλητεία.
Το κράτος που αμφισβητείται και προκαλείται βάναυσα — χωρίς να αντιδρά και να επιβεβαιώνει την εξουσία του — γίνεται περίγελος και αποκτά χαρακτηριστικά «μπανανίας».
Αυτό που στις ΗΠΑ αποκαλούν failed state.
Ένας θεωρητικός του εγκλήματος λέει: «τέρμα οι θεωρίες»!
Η Πολιτεία οφείλει να επανακτήσει τη χαμένη της αξιοπρέπεια, που επί δεκαετίες έχει αμαυρωθεί στα βουνά της Κρήτης.
Κρατική αντίδραση δε σημαίνει εκδίκηση, αλλά επιβεβαίωση και ενδυνάμωση του θεσμικού κύρους.
Σημαίνει παρουσία, συνέχεια, και αποφασιστικότητα χωρίς ημίμετρα. Σημαίνει ότι το Κράτος υπερασπίζεται τη νομιμότητα όχι για λόγους γοήτρου, αλλά γιατί αν δεν το κάνει, αυτοϋπονομεύεται!
Παύει να υπάρχει ως τέτοιο.
Η ανοχή στο παράνομο, στο «εδώ ‘έτσι τα βρήκαμε, έτσι τα συνεχίζουμε», δεν είναι δείγμα πολιτισμού ή ανεκτικότητας, είναι συνθηκολόγηση. Και το κράτος που συνηθίζει να συνθηκολογεί, στο τέλος δε δέχεται απλώς ήττα — παύει να υπάρχει.
Αλλιώς η κρατική αμφισβήτηση θα πάρει μορφή χιονοστιβάδας που δεν θα ελέγχεται — και τότε δεν θα χρειαστεί καμία θεωρητική ανάλυση για να το δούμε: Θα είναι πτώση στην ανομία.
Ή το κράτος θα ανακτήσει την αξιοπρέπειά του τώρα, ή θα παρακολουθήσει την κοινωνία να παραδίδεται στο Νόμο του ισχυρού.
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
