Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Στα πρόθυρα νευρικής κρίσης βρίσκεται η Τουρκία και καθημερινά αυξάνονται οι αναλυτές που κάνουν λόγο για περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών το επόμενο διάστημα. Οι επενδυτές εμφανίζονται έτοιμοι να εγκαταλείψουν την Τουρκία και να αφήσουν τον Ερντογάν… στη μοίρα του. Ο Τούρκος πρόεδρος καλείται να πληρώσει τον λογαριασμό της «τρελής» ανάπτυξης.
Ορισμένοι, μάλιστα, πιστεύουν ότι σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σταματήσει τη φυγή κεφαλαίων, ο Ερντογάν δεν αποκλείεται να επιβάλει capital controls μετά τις εκλογές, ενώ άλλοι προειδοποιούν πως η Τουρκία βρίσκεται πολύ κοντά στη χρεοκοπία και στο ΔΝΤ (του οποίου θεωρείται από τους καλύτερους «πελάτες»).
Πως γίνεται να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος μία οικονομία που έτρεξε με ρυθμό 7% πέρσι; Η «υπερθέρμανση» είναι η απάντηση. Moody's και S&P «καρφώνουν» τον Ερντογάν για τη μη βιώσιμη ανάπτυξη, τον υπερβολικό δανεισμό, το έλλειμμα και τον πληθωρισμό και κάνουν λόγο για κίνδυνο «ανώμαλης προσγείωσης».
Εξαιτίας της ανασφάλειας που νιώθει παντού γύρω του, ο Ερντογάν έκανε τα πάντα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 για να εμφανίσει υψηλή ανάπτυξη. Έτσι, σήμερα, τα θεμελιώδη της Τουρκίας υποδηλώνουν μία οικονομία που τρέχει πολύ περισσότερο απ' όσο μπορεί κινδυνεύοντας να «σκάσει».
Μόνο το 2017 το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας αυξήθηκε κατά 11% για να συντηρηθεί η ιλιγγιώδης ανάπτυξη του 7% και παράλληλα να συγκρατηθεί η διολίσθηση της τουρκικής λίρας και κατ' επέκταση ο πληθωρισμός. Όμως, η επιδείνωση των συνθηκών στις παγκόσμιες χρηματαγορές τους τελευταίους μήνες και η παγκόσμια τάση αύξησης των επιτοκίων μόνο προβλήματα και αναταράξεις μπορεί να φέρει για τον Ερντογάν.
Η Τουρκία ξεχωρίζει μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών για τους εύθραυστους μακροοικονομικούς δείκτες και την τεράστια εξάρτηση στον εξωτερικό δανεισμό που αναμένεται να φτάσει τα 200 δισ. δολάρια (!) φέτος. Το δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται στο 5,5% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στις αναδυόμενες αγορές είναι 0,5%, ενώ ο πληθωρισμός ξεπερνάει το 10%.
Και κάτι ακόμη: το γεγονός ότι το έλλειμμα χρηματοδοτείται σε ποσοστό 60% από βραχυπρόθεσμους επενδυτές – οι οποίοι εύκολα φεύγουν - δείχνει γιατί ο Ερντογάν παίζει με τη φωτιά όταν τα βάζει τόσο απροκάλυπτα με τις αγορές.
Οι τράπεζες βρίσκονται επίσης σε δεινή θέση έχοντας να αντιμετωπίσουν το χρέος σε ξένο νόμισμα όταν η τουρκική λίρα καταρρέει έως και 50% μέσα σε 3 χρόνια. Η ισοτιμία με το δολάριο διαμορφώνεται στις 4,4910 τουρκικές λίρες ανά δολάρια από 3,7734 στις αρχές του 2017 και 2,9553 τον Ιανουάριο του 2016. Σημειώνεται ότι το 2005 όταν εφαρμόστηκε το νέο σύστημα της ισοτιμίας με τα τέσσερα δεκαδικά, η ισοτιμία με το δολάριο ήταν στο 1,29.
Έχοντας βιώσει τρεις μεγάλες οικονομικές κρίσεις έως το 2001, η Τουρκία είδε σημαντική οικονομική ανάπτυξη στα χρόνια του Ερντογάν. Από το 2002 μέχρι σήμερα, η τουρκική οικονομία έχει «κοντράρει» την Ινδία και μερικές φορές – όπως το 2011 – έφτασε να συγκρίνεται ακόμη και με την Κίνα.
Όμως, από μεταρρυθμιστής το 2002, ο Ερντογάν εξελίχθηκε σε σουλτάνο το 2018 προκαλώντας τεράστια νευρικότητα στις αγορές με την πρόθεσή του να θέσει υπό πλήρη έλεγχο την κεντρική τράπεζα της χώρας. Και αυτό γιατί στους πολιτικούς δεν αρέσει να αυξάνουν τα επιτόκια που σήμερα είναι αυτό που χρειάζεται η τουρκική οικονομία.
Την ίδια ώρα, ο Τούρκος πρόεδρος δεν δείχνει διατεθειμένος να χαλιναγωγήσει την δίψα του για εξουσία και ταυτόχρονα να προχωρήσει στις απαραίτητες «πυροσβεστικές» κινήσεις που θα βάλουν φρένο στις υποβαθμίσεις των οίκων αξιολόγησης.
Όσο ο Ερντογάν συνεχίσει να συγκεντρώνει εξουσίες και να αγνοεί την ανάγκη αύξησης των επιτοκίων, τόσο οι αγορές θα «τιμωρούν» την τουρκική λίρα. Στην πλειονότητά τους, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η λίρα θα συνεχίσει να καταγράφει ιστορικά χαμηλά μέχρι τις εκλογές, ενώ βλέπουν ακόμη μεγαλύτερη κατάρρευση της συναλλαγματικής ισοτιμίας αν ο Τούρκος πρόεδρος προχωρήσει σε ανορθόδοξες κινήσεις.
