Μια επιστολή που φέρει την υπογραφή του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ από τζιχαντιστικές ομάδες που υποστηρίχθηκαν από την Άγκυρα πέρυσι.
Η επιστολή, που έρχεται στο φως της δημοσιότητας από το Nordic Monitor, λίγες ημέρες μετά τις εξελίξεις με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και την Ελλάδα να βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις, αποκαλύπτει ότι έχουν δοθεί εντολές σε διάφορους τουρκικούς θεσμούς να επεξεργαστούν μια συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και της αποκαλούμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ), που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μετάβαση της εξουσίας σε μια μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται συντονισμένες προσπάθειες με τους αρμόδιους θεσμούς για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία και την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που θα προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, που έχει ημερομηνία 16 Ιουνίου, που απευθύνεται στο Γραφείο του Προέδρου της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ υπογράμμισε επίσης ότι η Άγκυρα παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και συμφερόντων τηου ψευδοκράτους σε κάθε μελλοντική συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Δαμασκό.
Η επιστολή συνιστά την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση πως οι σχετικές προετοιμασίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη - παρά τις προηγούμενες δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Τουρκίας, οι οποίες περιέγραφαν μια τέτοια συμφωνία ως μελλοντικό ενδεχόμενο.
Η επιστολή του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει ότι οι εργασίες για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία βρίσκονται σε εξέλιξη:
Ο Φιντάν απέρριψε επίσης ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει θαλάσσια συμφωνία με τη Συρία, κατά τη συνάντησή του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας και Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κάγια Κάλας.
«Θα ήταν σκόπιμο να λαμβάνονται υπόψη οι επίσημες ανακοινώσεις και τοποθετήσεις του υπουργείου μας για το ζήτημα αυτό», σημείωσε ο Φιντάν, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να παρεμβαίνει σε πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών όσον αφορά τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας τους».
Μια θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να μεταβάλει ριζικά τη γεωπολιτική ισορροπία στην ανατολική Μεσόγειο - μια περιοχή που τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε επίκεντρο περιφερειακών αντιπαραθέσεων.
Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων έχει προκαλέσει σειρά αλληλεπικαλυπτόμενων διεκδικήσεων από παράκτια κράτη, με την Τουρκία να βρίσκεται στο επίκεντρο των διαφορών με την Ελλάδα, την Κυπριακή Δημοκρατία και την Αίγυπτο.
Λαμβάνοντας υπόψη την περίπλοκη ιστορία της περιοχής και των επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων στις ΑΟΖ, μια συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας ενδέχεται να εντείνει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ Άγκυρας και των κρατών-μελών της ΕΕ, κυρίως της Ελλάδας και της Κύπρου, φέρνοντας τις Βρυξέλλες αντιμέτωπες με την παραδοσιακά προβληματική υποψήφια προς ένταξη χώρα.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία στην εποχή μετά τον Άσαντ, με τη Συρία πλέον να κυβερνάται από τον πρόεδρο Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο η Άγκυρα διατηρεί μακρόχρονη, αν και άτυπη, συνεργασία. Από την έναρξη του εμφυλίου το 2011, η Τουρκία στήριξε και εξόπλισε διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες, επιχειρώντας να ανατρέψει τον Άσαντ.
Στο παρελθόν, η Άγκυρα είχε προσπαθήσει να καταλήξει σε συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με το καθεστώς Άσαντ, αλλά οι συνομιλίες διεκόπησαν λόγω της έκρηξης του συριακού εμφυλίου το 2011.
Αυτή τη φορά, μια νέα συμφωνία σήμερα θα μπορούσε όχι μόνο να επισημοποιήσει τα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας - Συρίας, αλλά και να ενισχύσει τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, να προσφέρει de facto αναγνώριση στην ΤΔΒΚ και να ανοίξει νέες περιοχές για ενεργειακή εξερεύνηση, επισημαίνει το Nordic Monitor.
Επιπλέον, μια τέτοια συμφωνία ενδέχεται να δημιουργήσει το πλαίσιο για κοινές γεωτρήσεις και αξιοποίηση διασυνοριακών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Δεδομένου ότι η Δαμασκός δεν διαθέτει την τεχνική και επιχειρησιακή ικανότητα για υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Τουρκία αναμένεται να αναλάβει ηγετικό ρόλο.
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Άγκυρας με τρίτες χώρες, όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος - καθεμία από τις οποίες διατηρεί δικά της συμφέροντα στη Μεσόγειο και παρακολουθούν με επιφύλαξη οποιαδήποτε ενέργεια, που θα μπορούσε να μεταβάλει την ισορροπία των θαλάσσιων διεκδικήσεων.
Η Τουρκία αντιτίθεται εδώ και χρόνια στις συμφωνίες οριοθέτησης που έχει συνάψει η Κυπριακή Δημοκρατία με την Αίγυπτο (2003), τον Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010), υποστηρίζοντας πως παραβιάζουν τα δικαιώματα του ψευδοκράτους. Η Άγκυρα και το ψευδοκράτος έχουν επίσης καταδικάσει τις παραχωρήσεις της Λευκωσίας για έρευνες υδρογονανθράκων σε υπεράκτια τεμάχια.
Η τουρκική διπλωματία μοιάζει να ακολουθεί παρόμοια στρατηγική με εκείνη που υιοθέτησε στη Λιβύη, μέσω της συμφωνίας του 2019 με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA), η οποία είχε προκαλέσει ραγδαία κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα και την ΕΕ.
Σε απάντηση στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών και δεν παράγει νομικές συνέπειες για τρίτα μέρη.
