Τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στο Αφγανιστάν μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στο αεροδρόμιο της Καμπούλ σχολιάζει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal ο Σωτήρης Ρούσσος, Αν. Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Mεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ).
Ο κ. Ρούσσος τονίζει πως ο Ερντογάν «θα εργαλειοποιήσει τις ενδεχόμενες προσφυγικές ροές προκειμένου να πιέσει την ΕΕ για περισσότερες παραχωρήσεις», προβαίνει στην εκτίμηση πως «οι Ταλιμπάν και το ISIS-Khorasan είναι ανταγωνιστικές δυνάμεις» και πιστεύει πως «η εικόνα των ΗΠΑ επλήγη σημαντικά».
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
- Mετά την τρομοκρατική επίθεση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, ορισμένοι βλέπουν συνεργασία ISIS-Ταλιμπάν, ενώ άλλοι αναφέρουν πως είναι ανταγωνιστικές δυνάμεις. Ποια η σχέση μεταξύ των δύο;
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο δυνάμεων είναι ανταγωνιστικές. Αυτό φαίνεται από το γεγονός πως τα τελευταία δύο με τρία χρόνια καταγράφονται πολλές συγκρούσεις μεταξύ των Ταλιμπάν και του ISIS, ιδιαίτερα στις περιοχές στα σύνορα με το Πακιστάν. Εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη δύναμη του Ισλαμικού Κράτους, ενώ οι περισσότεροι μαχητές του ISIS-Khorasan είναι Πακιστανοί.
Επομένως πιστεύω πως δεν τίθεται θέμα συνεργασίας μεταξύ των δύο δυνάμεων, άλλωστε κάτι τέτοιο δεν συμφέρει τους Ταλιμπάν, οι οποίοι έχουν υποσχεθεί στους Αμερικάνους και σε περιφερειακές δυνάμεις, πως δεν θα επιτρέψουν σε καμία ισλαμική οργάνωση να χρησιμοποιήσει το Αφγανιστάν ως εφαλτήριο για τρομοκρατικές επιθέσεις.
- Επομένως, το ενδεχόμενο να δούμε τζιχαντιστικό κράτος στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει;
Πιστεύω πως τζιχαντιστικό κράτος μέσα στο Αφγανιστάν δύσκολα θα δούμε στο προσεχές μέλλον. Τουλάχιστον όχι με τη μορφή του ISIS-Khorasan. Aυτή η οργάνωση δεν έχει και μέχρι στιγμής δεν έχει αποκτήσει σημαντικές προσβάσεις σε οποιοδήποτε μέρος της αφγανικής κοινωνίας. Δεν έχει κάνει συμμαχίες με φύλαρχους, ούτε διαθέτει συγκεκριμένη εθνοτική βάση.
Δεν διαθέτουν δηλαδή τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να τους δώσουν τη δυνατότητα να απειλήσουν τους Ταλιμπάν και να εγκαταστήσουν μια εδαφική κυριαρχία σε ένα μέρος του Αφγανιστάν.
- Πώς σχολιάζετε την πρώτη αντίδραση των ΗΠΑ στην τρομοκρατική επίθεση;
Η αντίδραση είναι αναμενόμενη, καθώς δηλώνουν πως θα συνεχίσουν τις δράσεις έναντι της τρομοκρατίας. Δεν ανέμενε κάτι διαφορετικό κανείς, ούτε βέβαια αλλαγή των σχεδίων των Αμερικάνων σχετικά με την αποχώρησή τους. Οι ΗΠΑ είχαν υποτιμήσει τη δυνατότητα των Ταλιμπάν να προελάσουν τόσο γρήγορα προς την Καμπούλ.
- Θεωρείτε το πλήγμα στην εικόνα της υπερδύναμης σημαντικό;
Το πλήγμα είναι μεγάλο. Όχι τόσο από τον χαοτικό τρόπο που έγινε η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων ή των συμμάχων, αλλά από το γεγονός πως το project «Νation Building» δεν επέτυχε. Δηλαδή η δημιουργία δυτικού κράτους που ήταν βασικό στοιχείο της αμερικάνικης στρατηγικής με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κατά τη διάρκεια των προηγούμενων τριάντα ετών, δέχεται σοβαρό πλήγμα. Φαίνεται πως νέοι παίκτες θα θελήσουν να προωθήσουν το δικό τους μοντέλο διακυβέρνησης, είτε είναι η Κίνα, είτε η Ρωσία , είτε κάποιο μοντέλο που προέρχεται από άλλον χώρο.
Περνάμε σε μία εποχή που το φιλελεύθερο αμερικανικό μοντέλο θα είναι μεν κυρίαρχο, αλλά θα υπάρξουν και άλλα ανταγωνιστικά προς αυτό.
- Τέλος, ποιος ο ρόλος της Τουρκίας στην περιοχή και μπορεί να εργαλειοποιήσει ενδεχόμενες προσφυγικές ροές για να «πιέσει» την Ευρώπη;
Η Τουρκία δεν κατάφερε μέχρι τώρα να κάνει αυτό που επεδίωκε. Δηλαδή να παρέχει προστασία στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, καθώς οι Αμερικάνοι αποφάσισαν να παραμερίσουν τους Τούρκους και να αναλάβουν οι ίδιοι. Επίσης δεν έχουν μέχρι σήμερα αποτέλεσμα οι διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν για το ίδιο θέμα.
Θεωρώ πως ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την ισλαμική ταυτότητα της Τουρκίας και του καθεστώτος για να έχει καλύτερες σχέσεις με τους Ταλιμπάν και να παίξει έναν διαμεσολαβητικό ρόλο, που θα αυξήσει την επιρροή της. Επίσης θα προσπαθήσει να εκβιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για περισσότερες παραχωρήσεις, είτε για το χρηματοδοτικό πρωτόκολλο, είτε για τους δασμούς και τη βίζα, είτε ακόμη και με την Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να διαχειριστεί ενδεχόμενες προσφυγικές ροές.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως θα μπορούσε να μην ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του Ερντογάν με το να ενισχύσει το Ιράν, ώστε να διαχειριστεί αυτό τις προσφυγικές ροές, όπως είναι και το φυσιολογικό. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δύσκολα θα συμβεί καθώς οι ΗΠΑ δεν δέχονται συζήτηση για ενίσχυση της Τεχεράνης και παράκαμψη των κυρώσεων.
