Κορυφαία προτεραιότητα της κυβέρνησης και ειδικά της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής είναι η κοινωνική επανένταξη των φυλακισμένων και ειδικά των νεαρών κρατουμένων (ανηλίκων ή νεαρών ενηλίκων) που εκτίουν την ποινή τους και στη συνέχεια πρέπει να βρουν ξανά τη θέση τους στον κόσμο.
Στην πλειοψηφία τους οι αποφυλακισμένοι είναι άποροι ή βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση, έχουν αποκοπεί από τον επαγγελματικό χώρο και πολλές φορές από την ίδια την οικογένειά τους.
Χρειάζονται μια ευκαιρία προκειμένου η επανένταξή τους να γίνει ομαλά και να σπάσουμε όλοι μαζί τα κοινωνικά στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί.
Όλες οι πολιτικές που ακολουθούμε ως Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες κάθε κρατούμενου, τις δυσμενείς συνέπειες του εγκλεισμού αλλά και του στίγματος που ακολουθεί τους αποφυλακισμένους.
Δυστυχώς η πανδημία και τα αυστηρά μέτρα προστασίας που αναγκαζόμαστε να πάρουμε προκειμένου να διασφαλίσουμε την υγεία κρατουμένων και εργαζόμενων, κάποιες από τις δράσεις μας έχουν ανασταλεί.
Όμως, δεν πρόκειται να σταματήσουμε να βελτιώνουμε τις συνθήκες διαβίωσης εντός των φυλακών και την μετασωφρονιστική μέριμνα που είναι υποχρέωσή μας.
Η προσπάθεια για να αποκτήσουν οι κρατούμενοι την κατάλληλη εκπαίδευση και επαγγελματικές δεξιότητες, είναι ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία. Αλλά είναι μια σημαντική πρόκληση για την Γενική Γραμματεία.
Η εκπαίδευση που τους παρέχεται ξεκινά από το Δημοτικό και φτάνει μέχρι το Πανεπιστήμιο ή με σχολές στις οποίες μπορούν να αποκτήσουν μια τέχνη.
Για το λόγο αυτό, σε όλα τα Καταστήματα Κράτησης και στο Ίδρυμα Αγωγής Αρρένων Βόλου που φιλοξενούνται ανήλικοι ή νεαροί ενήλικες καταγράφονται εκπαιδευτικές δομές (Σχολεία – Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας – Δημόσια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, φοιτητές ΑΕΙ/ΤΕΙ και ΕΑΠ., ως ακολούθως:
- Ε.Κ.Κ.Ν. Βόλου: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, ΓΥΜΝΑΣΙΟ
- Ε.Κ.Κ.Ν. Αυλώνα: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, ΓΥΜΝΑΣΙΟ, ΛΥΚΕΙΟ, ΔΙΕΚ μαγειρικής Τέχνης-chef, ΑΕΙ/ΤΕΙ, ΕΑΠ
- Κ.Κ. Κορίνθου: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, ΓΥΜΝΑΣΙΟ, ΛΥΚΕΙΟ
- Κ.Κ. Γυναικών Ελεώνα Θήβα: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, Σ.Δ.Ε., ΛΥΚΕΙΟ (με κατ’ιδίαν), ΕΑΠ, ΑΕΙ
- Ι.Α.Α.Α. Βόλου: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, ΓΥΜΝΑΣΙΟ
- Ειδικό Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Κασσαβέτειας: ΔΗΜΟΤΙΚΟ, ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Ωστόσο, για τα Καταστήματα Κράτησης, όπου δεν έχει ακόμα καταστεί δυνατή η λειτουργία συγκεκριμένης εκπαιδευτικής δομής, η φοίτηση πραγματοποιείται με τη μέθοδο των «κατ’ ιδίαν διδαχθέντων».
Βρισκόμαστε σε επικοινωνία με το Υπουργείο Παιδείας και τα συμβούλια φυλακής του κάθε Καταστήματος Κράτησης, συντονίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο όλες τις ενέργειες που απαιτούνται, ώστε να προκύψει ένα εποικοδομητικό και ασφαλές δίκτυο εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των κρατουμένων, στο μέγιστο δυνατό αριθμό καταστημάτων κράτησης ανά τη Χώρα.
Συνεχίζουμε τις συναντήσεις εργασίας με ακαδημαϊκούς φορείς, αναφορικά με τον σχεδιασμό ειδικών πρωτοκόλλων εκμάθησης Αγγλικής και ελληνικής γλώσσας σύντομης διάρκειας.
Δεν σταματούν οι συναντήσεις εργασίας με τους σύμβουλους-Συντονιστές και το διδακτικό προσωπικό που στελεχώνουν τα ανωτέρω Σωφρονιστικά Καταστήματα, με στόχο την ανάδειξη των σημαντικότερων προβλημάτων αναφορικά με την εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς και την εξεύρεση άμεσων λύσεων.
Επίσης, για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων αλλά και για την περαιτέρω επιμόρφωσή τους διενεργούνται ποικίλα εκπαιδευτικά, φιλανθρωπικά, συμβουλευτικά, θεραπευτικά, ψυχαγωγικά, πολιτιστικά και αθλητικά προγράμματα όπως και προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης με τη συνδρομή Δημοσίων, Ιδιωτικών Φορέων, Θρησκευτικών Οργανώσεων, Αθλητικών Συλλόγων και εθελοντών.
Ως προς την εκπαίδευση κρατουμένων
Δυστυχώς η πανδημία του κορονοϊού και η καραντίνα, «πάγωσε» και στα Καταστήματα Κράτησης την εκπαιδευτική διαδικασία.
Παρ’ όλα αυτά είμαστε σε θέση να έχουμε ετοιμάσει εκπαιδευτικές δομές στο Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου και σε 20 από τα 34 Καταστήματα Κράτησης.
Καταγράφονται δομές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα, στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου, στο Ειδικό Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Νέων στην Κασσαβέτεια, στο Κατάστημα Κράτησης Κορίνθου, στο Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου, στα Καταστήματα Κράτησης Γρεβενών, Ναυπλίου και Γυναικών Ελεώνα Θήβας και Κομοτηνής.
Λειτουργούν, υπό κανονικές συνθήκες, Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας σε 13 Καταστήματα Κράτησης. Ο αριθμός των κρατουμένων που εγράφησαν για να εκπαιδευτούν στα Σχολεία αυτά κατά τη λήξη του σχολικού έτους 2019-2020 ανερχόταν σε 595, με απόφοιτους 256.
Λειτουργούν Δημόσια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης σε τρία Καταστήματα Κράτησης με σκοπό την απόκτηση επαγγελματικής κατάρτισης και την παροχή εφοδίων στους κρατούμενους για την κοινωνική τους επανένταξη (Καταστήματα Κράτησης Κορυδαλλού 1, Νέων Αυλώνα και Κασσάνδρας).
Ειδικά για τα Καταστήματα Κράτησης που δεν διαθέτουν δομές εκπαίδευσης προσφέρθηκε η δυνατότητα κατ’ ιδίαν διδασκαλίας. Πέρυσι ο αριθμός των κατ’ ιδίαν διδαχθέντων ανερχόταν σε 173, δώδεκα έλαβαν απολυτήριο τίτλο Γυμνασίου και 69 απολυτήριο Λυκείου ενώ φέτος ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 191.
Αναφορικά με την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, δίνουμε ευκαιρίες σε όσους κρατούμενους θέλουν να σπουδάσουν στα Πανεπιστήμια. Μέχρι τον Αύγουστο 2020 υπήρχαν 73 κρατούμενοι φοιτητές, εκ των οποίων οι 40 φοιτούν στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Επίσης, το Σεπτέμβριο του 2020, πραγματοποιήθηκε η εγγραφή δέκα εννέα (19) κρατουμένων φοιτητών στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021.
Και το 2021 θα λειτουργήσουν σε 20 σωφρονιστικά καταστήματα δομές εκπαίδευσης ενώ έχει εγκριθεί η δημιουργία επιπρόσθετης ειδικότητας τεχνικού μαγειρικής – αρχιμάγειρα στα δύο Δημόσια Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης Κορυδαλλού.
Είμαστε σε συνεχή επικοινωνία με το υπουργείο Παιδείας ώστε να ανοίξουν νέες εκπαιδευτικές δομές σε Καταστήματα Κράτησης που δεν έχουν καθώς και επιπρόσθετες δομές εκεί που ήδη λειτουργούν, όπως π.χ. λειτουργία λυκειακές τάξεις στο Κέντρο Κράτησης Νέων του Βόλου.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνουμε στην επαγγελματική επιμόρφωση των κρατουμένων και βασικός στόχος μας είναι η δημιουργία Επαγγελματικών Λυκείων για πρώτη φορά σε 2 καταστήματα κράτησης σε Ελεώνα Θηβών και Λάρισα. Αλλά και λειτουργία ΔΙΕΚ ενηλίκων αποφοίτων υποχρεωτικής εκπαίδευσης στον τομέα αρτοποιίας – ζαχαροπλαστικής και μαγειρικής στο κατάστημα κράτησης Κεντρικής Αποθήκης Υλικών Φυλακών.
Ψυχολογική Στήριξη
Ο εγκλεισμός είναι μια διαδικασία, κατά την διάρκεια της οποίας, ενδέχεται να δημιουργηθούν ψυχοπιεστικές συνθήκες τόσο για τους κρατούμενους, πόσο μάλιστα όταν βρίσκονται σε νεανική ή νεαρή ηλικία, όσο και για το προσωπικό. Ως εκ τούτου, η ψυχοκοινωνική ευμάρεια των ως άνω πληθυσμών είναι ένας ευαίσθητος τομέας, ο οποίος πρέπει να ενισχυθεί επαρκώς με κατάλληλες δράσεις, όπως η εφαρμογή ειδικών πρωτοκόλλων και η διαρρύθμιση των εγκαταστάσεων, όπου αυτό είναι εφικτό, προκειμένου να εξασφαλίζεται αφενός το βιοτικό επίπεδο των εμπλεκομένων και αφετέρου, η αποφυγή αρνητικών καταστάσεων.
Επιπρόσθετα, προκειμένου να ενισχυθεί η ψυχοκοινωνική ευμάρεια ιδιαίτερα στους ανήλικους και στους νεαρούς ενήλικους χορηγήθηκαν από την Τράπεζα της Ελλάδος, με δωρεά, Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, βιβλία και γραφική ύλη με στόχο τη δημιουργική απασχόλησή τους.
Ακαδημία Γονέων
Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσω και την πολύ σπουδαία πρωτοβουλία, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής για την ανάπτυξη της δράσης που ονομάζουμε «ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΓΟΝΕΩΝ» και η πιλοτική εφαρμογή της έχει αρχίσει ήδη από τον Σεπτέμβριο στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού Ι.
Η συγκεκριμένη δράση στη συνέχεια εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ERASMUS, στο πλαίσιο της επικείμενης ενεργοποίησης ως χρηματοδοτούμενο έργο με την ονομασία N.E.S.T.O.R. και πρόκειται για ένα πρωτοποριακό έργο το οποίο επιχειρεί να ενισχύσει το γονεϊκό ρόλο των κρατουμένων μέσω της πιλοτικής δημιουργίας και λειτουργίας ενός εθνικού δικτύου 30 σχολών γονέων σε 20 Καταστήματα Κράτησης της χώρας. Στόχος του προγράμματος είναι η ομαλή επανένταξη των κρατούμενων – γονέων στις τοπικές κοινωνίες. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή του έργου έχει στόχο να εκπαιδεύει τους γονείς κρατούμενους αλλά και τους γονείς όσων ανήλικων ή νεαρών ενήλικων βρίσκονται έγκλειστοι εντός των καταστημάτων κράτησης ή του Ιδρύματος Αγωγής Αρρένων Βόλου.
Πρόκειται για πολύ σημαντική πρωτοβουλία μας διότι πιστεύουμε ότι μέσω της ενίσχυσης του θεσμού της οικογένειας, το εν λόγω πρωτόκολλο εκπαίδευσης κρατουμένων σε γονικές δεξιότητες στοχεύει αφενός στην επίτευξη του σωφρονισμού, αφετέρου στην βελτίωση της ψυχοκοινωνικής ευμάρειας των κρατουμένων και των οικογενειών τους.
Ο σχεδιασμός του προγράμματος περιλαμβάνει την εκπαίδευση επιστημονικού προσωπικού όλων των Καταστημάτων Κράτησης της Χώρας και ως εκ τούτου, η εφαρμογή του δύναται να καθιερωθεί αυτοδύναμα, καθώς και σε μόνιμη βάση, στο σύνολο των Σωφρονιστικών Καταστημάτων.
Βοήθεια για δουλειές
Σε συνεργασία με τον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης σχεδιάζουμε ειδικά προγράμματα επαγγελματικής και αγροτικής επιμόρφωσης για τους κρατούμενους των Αγροτικών Καταστημάτων Κράτησης. Και πρέπει να ευχαριστήσουμε τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ για την παραχώρηση αγροτικών εκτάσεων προκειμένου εκεί οι κρατούμενοι να εργαστούν και να ενισχύσουν την αγροτική παραγωγή.
Συνεχίζουμε τέλος να ενισχύουμε εργαστήρια ρομποτικής, αστρονομίας, εκμάθησης ελληνικής και αγγλικής γλώσσας, δημιουργικής γραφής, ρεφλεξολογίας, επαγγελματικού προσανατολισμού, μετεωρολογίας, αρχαιοτήτων, διαμεσολάβησης – διαπραγμάτευσης και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Αλλά επιμένουμε να δίνουμε δυνατότητες στους κρατούμενους να εκπαιδεύονται σε προγράμματα εκμάθησης ξυλουργικής, επεξεργασίας αλουμινίου, ραπτικής, γυψοτεχνίας, κηπουρικής, κεραμικής, φροντίδας υγιεινής προσώπου, πλέξης και ύφανσης, κατασκευής επιγραφών, αγγειοπλαστικής, σαπωνοποιίας και παραγωγής οργανικού λιπάσματος. Σε κάθε κατάστημα κράτησης στήνουμε τέτοια προγράμματα που θα δώσουν στους κρατούμενους την ευκαιρία να μάθουν πολλά που θα τους χρησιμεύσουν για να βρουν δουλειές.
Σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, υλοποιούμε αθλητικά προγράμματα, όπως Άθληση για Όλους, αλλά και εργαστήρια θεάτρου, μουσικής, χειροτεχνίας και πυρογραφίας.
Και είμαστε πολύ χαρούμενοι που οι κρατούμενοι λαμβάνουν μέρος σε θεατρικές παραστάσεις και αθλητικούς αγώνες ποδοσφαίρου και μπάσκετ.
Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσω την ενίσχυση του ηλεκτρονικού επισκεπτηρίου. Με τα καταστήματα κράτησης να βρίσκονται σε καραντίνα λόγω της πρωτοφανούς πανδημίας, οδηγηθήκαμε στην υλοποίηση σε 32 φυλακές του ηλεκτρονικού επισκεπτηρίου ώστε οι κρατούμενοι να έρχονται σε επαφή με τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Μετασωφρονιστική μέριμνα και κοινωνική επανένταξη
Μεγάλο βάρος δίνουμε στη μετά τη φυλακή ζωή για τους κρατούμενους. Πώς θα τους βοηθήσουμε να σταθούν στα πόδια τους, πώς θα στηρίξουμε όσους θέλουν να αφήσουν πίσω τους την παραβατική συμπεριφορά.
Το ΝΠΙΔ «ΕΠΑΝΟΔΟΣ» αποτελεί τον πρώτο και μοναδικό επίσημο φορέα μετασωφρονιστικής μέριμνας που δημιουργήθηκε στη χώρα μας.
Σκοπός του είναι η επαγγελματική κατάρτιση, αποκατάσταση, οικονομική συμπαράσταση, προετοιμασία και προώθηση της εν γένει κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων και αποφυλακιζομένων.
Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ δραστηριοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια παραμονής των ανηλίκων και των νεαρών ενηλίκων στα Καταστήματα, υλοποιώντας εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά, συμβουλευτικά και ψυχαγωγικά προγράμματα που στοχεύουν στην ομαλή επανένταξη τους στην ελεύθερη κοινωνία. Η δράση της ΕΠΑΝΟΔΟΥ συνεχίζεται και μετά την αποφυλάκισή τους εξασφαλίζοντας προσωρινή φιλοξενία και σίτιση και κάλυψη των άμεσων αναγκών τους. Ταυτόχρονα ενημερώνει και ευαισθητοποιεί εργοδότες και επιχειρήσεις, ενθαρρύνει την κατά προτεραιότητα πρόσληψη αποφυλακιζομένων, ενημερώνει και ευαισθητοποιεί την κοινωνία για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που έχουν εμπλοκή με το σύστημα της Ποινικής Δικαιοσύνης και, ειδικότερα, οι ανήλικοι παραβάτες.
Σήμερα λειτουργεί μόνο μία δομή μετασωφρονιστικής μέριμνας, η ΕΠΑΝΟΔΟΣ, η οποία εδρεύει στην Αθήνα και επικουρεί 700 αποφυλακισθέντες.
Με τη πρόσφατη ψήφιση του Νομοσχεδίου «Ρυθμίσεις σωφρονιστικής νομοθεσίας και λοιπές διατάξεις» αρμοδιότητας Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το Ν.Π.Ι.Δ. ΕΠΑΝΟΔΟΣ ενισχύεται θεσμικά, αυξάνονται οι οργανικές θέσεις από 12 σε 23 (αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο τις θέσεις του ειδικού επιστημονικού προσωπικού, τις θέσεις κλάδου ΠΕ Διοικητικών και τις θέσεις κλάδου ΔΕ Διοικητικών) και νομοθετείται η λειτουργία παραρτημάτων της ΕΠΑΝΟΔΟΥ στην έδρα κάθε Καταστήματος Κράτησης.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ
Σωφρονιστική Ακαδημία
Μια από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις της Γενικής Γραμματείας, είναι η δημιουργία μόνιμης σχολής εκπαίδευσης των σωφρονιστικών υπαλλήλων στο Κατάστημα Κράτησης Ελεώνα.
Στόχος μας είναι να αναβαθμίσουμε την εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού των σωφρονιστικών ιδρυμάτων δημιουργώντας μόνιμη εκπαιδευτική δομή καθώς και εκπαιδευτικό πρόγραμμα σπουδών βασικής εκπαίδευσης, στα πρότυπα μίας σύγχρονης σωφρονιστικής και αντεγκληματικής πολιτικής. Μία από τις θεματικές ενότητες του προγράμματος σπουδών που βρίσκεται υπό επεξεργασία είναι η εκπαίδευση του προσωπικού σχετικά με την διαχείριση ανηλίκων, νεαρών ατόμων και εφήβων, τους τρόπους προσέγγισης και καλύτερης επικοινωνίας.
Τώρα είμαστε στην ευχάριστη θέση να την εγκαινιάσουμε στον Κατάστημα Κράτησης Ελαιώνα. Βρήκαμε το κτίριο της εκπαιδευτικής δομής, που είναι δυναμικότητας 50 ατόμων με ταυτόχρονο κοιτωνισμό. Το κτίριο διαθέτει δύο μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα σίτισης, εγκαταστάσεις υγιεινής, χώρους εκγύμνασης, βιβλιοθήκη με σύγχρονα τεχνικά μέσα.
* Η Σοφία Νικολάου είναι Γενική Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής
