Του Φάνη Ουγγρίνη*
Θα το θυμάμαι για χρόνια εκείνο το βίντεο. Ένα Mi-8, ένα παλιό μα ανθεκτικό ρωσικό ελικόπτερο, πετά πάνω από μια πόλη. Παρακολουθούμε τους επιβαίνοντες, μουστακαλήδες σαραντάρηδες με χρωματιστά πουκάμισα και μυτερά παπούτσια, να παρατηρούν το έδαφος σιωπηλοί. Ξαφνικά σηκώνουν κάτι καλάσνικοφ κι αρχίζουν να γαζώνουν. Δε τους νοιάζει το σημάδι, ρίχνουν αδιακρίτως για να σπείρουν τον πανικό, και μετά σταματούν. Το ελικόπτερο συνεχίζει την πτήση του χωρίς κανείς να βγάλει άχνα. Τέλος του κλιπ.
Την σκηνή τούτη είχε τύχει να πετύχω όταν ο συριακός εμφύλιος ήταν στα σπάργανα, στην ρομαντική περίοδο που η δυτική κοινή γνώμη ζούσε με την αυταπάτη ότι εναντίον του Άσσαντ μάχονταν μετριοπαθείς ιδεαλιστές, με στόχο να εδραιώσουν στην χώρα μια δίκαιη δημοκρατία. Οι τραμπούκοι που περιέγραψα δεν ήταν παρά υποστηρικτές του καθεστώτος, ίσως στρατιωτικοί, ίσως αστυνομικοί, ίσως απλώς στελέχη του Μπάαθ, και φορούσαν πολιτικά, όπως συνηθιζόταν τότε, επιδιώκοντας αφελώς να αποκρύψουν αυτή τους την ιδιότητα. Τα γεγονότα της Αιγύπτου και της Λιβύης ήταν ακόμη πολύ νωπά. Με τυφλές και ανελέητες τακτικές σα την παραπάνω (όπως επίσης και με τις διαβόητες βόμβες-βαρέλια, ριπτόμενες από τα ίδια ελικόπτερα) ο πρώην οδοντίατρος κατάφερε ν' αποφύγει την τύχη του Καντάφι.
Έχουν κλείσει πέντε χρόνια από τότε που η εξέγερση εξελίχθηκε σε ένοπλη σφαγή, και το φινάλε δεν έχει διαφανεί. Τους τελευταίους μήνες κάτι έμοιαζε ν' αλλάζει. Τούρκοι και κούρδοι είχαν κλείσει τα βόρεια σύνορα της χώρας. Οι κυβερνητικοί, φυσικά χάρη στην βοήθεια των ρώσων, είχαν καταφέρει να σχηματίσουν μια ευμεγέθη ενιαία επικράτεια, στο δυτικό και πλουσιότερο τμήμα της χώρας. Και τέλος, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ παρουσιαζόταν ως συμπαθών τον σύρο ομόλογο του, θεωρώντας τον ικανό εχθρό του απεχθούς ισλαμιστικού ISIS.
Κι εκεί που λέγαμε πως μετά την επικείμενη πολιορκία της Ράκκα ο εμφύλιος θα εκφυλιζόταν σ' έναν περιθωριακό συμμοριτοπόλεμο εν τω μέσω της ερήμου, ήρθε ένα φρικτό γεγονός ν' ανακατέψει ξανά την τράπουλα. Χημικά βλήματα με αέριο νεύρων έσκασαν σ'' ένα χωριό της επαρχίας Ιντλίμπ, σκοτώνοντας αθώους. Όλοι γίναμε κοινωνοί ανατριχιαστικών εικόνων από νεκρά ή ετοιμοθάνατα παιδάκια, να κείτονται με τα μάτια γουρλωμένα και με τα στοματάκια τους να χάσκουν. Έτσι ο Τραμπ αξάφνου άλλαξε τροπάρι, κι αποφάσισε πως ο αφέντης της Δαμασκού είναι στυγνός δολοφόνος του λαού του και πως πρέπει άμεσα να τιμωρηθεί, χωρίς διερεύνηση του συμβάντος, χωρίς δεύτερη σκέψη. Κι αμέσως έριξε 59 Τόμαχωκ σε στρατιωτικούς στόχους, πριν καν συνέλθει το Συμβούλιο Ασφαλείας για να εξετάσει το θέμα.
Και τώρα τί? Υπάρχουν κάποιοι κυνικοί που εικάζουν πως ο τωρινός αμερικανός πρόεδρος αντιγράφει τον Κλίντον, ο οποίος φέρεται να έριχνε κρουζ στον Σαντάμ και στον Μπιν Λάντεν όποτε ζοριζόταν με το Κογκρέσο. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, η ομάδα Τραμπ προσπαθεί να ξεφορτωθεί τις κατηγορίες πως τα είχε κάνει πλακάκια με τον Πούτιν, οπότε επιτίθενται σε έναν εκλεκτό προστατευόμενο του για ξεκάρφωμα. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως όσα έγιναν το βράδυ της Πέμπτης αποτελούν προάγγελο ευρύτερης χερσαίας επιχείρησης, μιας επιχείρησης που θα τοποθετήσει πεζοναύτες σε θέση τοποτηρητών μιας σημαντικότατης περιοχής, μιας φαινομενικά αδιάφορης ερημιάς μέσω της οποίας θα διέλθουν ενεργειακοί αγωγοί (συνδεδεμένοι μελλοντικά με την ελληνοκυπριακή ΑΟΖ?), ενώ υπό το έδαφος της ίσως κρύβονται ακόμη περισσότεροι υδρογονάνθρακες. Αν ισχύει το πρώτο σενάριο, τότε η τρέχουσα κρίση θα τελειώσει γρήγορα. Αν όμως ισχύει το δεύτερο, τότε το παιχνίδι πραγματικά χοντραίνει.
Βλέπετε, οι ισλαμιστές μπορεί μεν να υποχωρούν, διατηρούν όμως ακόμη σημαντικές δυνάμεις, κι αυτές βρίσκονται σε δυό ζώνες . Η πρώτη είναι η κοιλάδα του Ευφράτη, μέχρι την πρωτεύουσα τους Ράκκα, με αχανή όρια προς νότον. Η δεύτερη είναι η επαρχία Ιντλίμπ, εκεί που έπεσαν τα χημικά και δόθηκε η νέα αφορμή για ξένη επέμβαση. Συμβαίνει κάτι αξιοπρόσεκτο ειδικά εκεί, συνεχιζόμενο εγώ και πολλούς μήνες. Σε κάθε συνθηκολόγηση των καθεστωτικών με τους αντάρτες (Χάμα, Χαλέπι), εκείνοι πάντα λαμβάνουν τη δυνατότητα να μεταβούν σώοι και οπλισμένοι σ' αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή, και μάλιστα μαζί με τις οικογένειες τους. Κατά συνέπεια, σε μια ένταση περίπου 6.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων δίπλα στην Αλεξανδρέττα, σφηνωμένη ανάμεσα στις συριακές. κουρδικές και τουρκικές δυνάμεις, έχει εγκλωβιστεί ένας πυκνός επαναστατικός πληθυσμός, ενισχυμένος από τους ντόπιους Τουρκομάνους, τα τοπικά πιόνια της Άγκυρας. Και μιλάμε για πραγματικά πολύ κόσμο, εκατοντάδες χιλιάδες αμάχων και πολεμιστών. Τι αύριο τους περιμένει?
Κι εδώ επιστρέφουμε στα σενάρια. Αν πατήσουν εκεί οι Αμερικανοί, τότε θα εμπλακούν σε αιματηρό και μακροχρόνιο αγώνα που θα σπρώξει νέα κύματα προσφύγων προς την Τουρκία, προσφύγων πιθανότατα ριζοσπαστικοποιημένων και άρα επικίνδυνων. Αν εισβάλει η άτυπη τριμερής συμμαχία (ρωσικά στρατεύματα ήδη αναπτύχθηκαν στον κουρδικό θύλακα πριν δέκα ημέρες, και ζητούν εκδίκηση για τα διαδοχικά τρομοκρατικά χτυπήματα), είναι ιδιαίτερα λογικό να διεξαχθεί μια μάχη απαράμιλλης ως τώρα σκληρότητας. Αν αφεθούν να επέμβουν μόνο οι Τούρκοι, τότε οι πάσης φύσεως ισλαμιστές θα διαχυθούν και θα καταστούν ταυτόχρονα απειλή για την Ευρώπη μα και για την γείτονα.
Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν? Η μόνη απάντηση που θα τολμήσω να δώσω είναι ότι βλέπω την τελευταία πράξη της συριακής τραγωδίας να ανεβαίνει σ' αυτό το περίπλοκο διαφιλονικούμενο σημείο, φυσικά σε ακολουθία των παρασκηνιακών συμφωνιών όπου θα καταλήξουν Μόσχα και Ουάσιγκτον το αμέσως επόμενο διάστημα. Η μελλοντική ασφάλεια του Ισραήλ, του Ιράκ , της Ιορδανίας, ίσως ακόμη και των Τουρκία, Σαουδική Αραβία και Ιράν -και φυσικά της ίδιας της άτυχης Συρίας- θα κριθεί σ' εκείνον τον ορεινό τόπο. Από τ' απόνερα των όποιων διευθετήσεων Ελλάδα και Κύπρος αποκλείεται να βγουν ολόστεγνες, λόγω των στρατηγικών υποδομών τους. Ζητούμενο είναι να μην πνιγούν, κι αν κάτι κερδίσουν τόσο το καλύτερο.
Όπως αντιληφθήκατε, είπα ν' αποφύγω τα περί Μάλτας, και να μιλήσω για κάτι άλλο, εξίσου επίκαιρο.
* Ο κ. Φάνης Ουγγρίνης είναι επιχειρηματίας.
