Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η πρωτοφανής πανδημία την οποία βιώνουμε, θα χαραχτεί στην παγκόσμια ιστορική μνήμη, ως η στιγμή η οποία τόσο ραγδαία και βίαια άλλαξε άρδην ατομικές συμπεριφορές και κοινωνική συνείδηση, σε καιρό ειρήνης. Σε μια εποχή που η προάσπιση των ατομικών ελευθεριών αποτελούσε αυτοσκοπό και που για κανέναν λόγο δεν γινόταν αποδεκτός ο περιορισμός του πυρήνα των δικαιωμάτων του ατόμου, εμφανίζεται μια υγειονομική κρίση η οποία όχι μόνο αμφισβητεί ή αμβλύνει την προστασία τους, αλλά προάγει το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου έναντι όλων.
Ο covid-19 όπως και η κλιματική κρίση εγείρουν πολλά ηθικά ζητήματα και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μόλις σε λίγους μήνες και εν μέσω αυστηρού lockdown, αναπτύχθηκαν πολλές συζητήσεις που συσχετίζουν τη δεοντολογία της δημόσιας υγείας από τη μια και της ηθικής του κλίματος από την άλλη. Και ενώ στην κλιματική αλλαγή εγείρονται θέματα διαγενεακής δικαιοσύνης και υποχρέωσης της κάθε γενιάς να κληροδοτήσει ένα -αν όχι καλύτερο- τουλάχιστον ίδιο περιβάλλον στις μελλοντικές γενεές, στην περίπτωση της πανδημίας, η ατομική ευθύνη για αυτοπεριορισμό και κοινωνική αποστασιοποίηση έχει στόχο την προστασία της υγείας και της ζωής των οικείων μας. Βασικό διακύβευμα και στις δυο περιπτώσεις είναι φυσικά η προστασία του δικαιώματος στη ζωή, ως το υπέρτατο αγαθό που χρίζει απόλυτης προστασίας.
Η παγκόσμια κοινότητα έχει στη διάθεσή της πλήθος επιστημονικών στοιχείων που δείχνουν ότι η κλιματική κρίση αλλά και οι πανδημίες από τις οποίες μαστίζεται κατά καιρούς η ανθρωπότητα, δεν είναι τίποτε άλλο από παρενέργειες της αλόγιστης ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Στην περίπτωση της πανδημίας του covid-19, οι επιπτώσεις σε απώλεια ανθρώπινων ζωών είναι ζοφερές, άμεσες και ορατές από όλους. Γι’ αυτό, πολίτες και Κυβερνήσεις, υπάκουσαν πρόθυμα και σχετικά γρήγορα στις συστάσεις των επιστημόνων, με σκοπό να διακόψουν την καταστροφική μανία του ιού. Δεν ισχύει το ίδιο όμως και στην περίπτωση της προστασίας του περιβάλλοντος. Καθώς η κλιματική αλλαγή είναι μια αργή και πολύπλοκη διαδικασία και η σχέση μεταξύ αιτίου και αιτιατού δεν είναι προφανής, δημιουργείται η λανθασμένη αντίληψη στους πολίτες ότι το πρόβλημα είναι μικρότερης σημασίας, η αντιμετώπισή του δεν είναι επιτακτική και τελικά μπορεί να αναβληθεί για το μέλλον.
Όμως, ακόμα και αν αποδειχθεί ότι ο covid-19 αποτελούσε μόνο μια προσωρινή απειλή για την ανθρωπότητα χάρη στη δημιουργία εμβολίου ή την εύρεση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, δεν ισχύει το ίδιο και με την κλιματική αλλαγή. Και αν κάτι πρέπει να διδαχθούμε από την περιπέτεια την οποία βιώνουμε, είναι ότι τέτοιου είδους κρίσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα και με τα κατάλληλα μέτρα και όχι να μετατίθενται για το μέλλον. Ας μετατρέψουμε, λοιπόν, αυτή την απειλή σε ευκαιρία. Ο covid-19 απέφερε ασυνήθιστα περιβαλλοντικά οφέλη: καθαρότερο αέρα, χαμηλότερες εκπομπές CO2, ανάπαυλα για την άγρια ζωή. Το ερώτημα είναι, αν μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη στιγμή. Η μεγάλη πρόκληση είναι μπροστά μας και δεν είναι άλλη από την δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα μετατρέψουν την υπέρμετρη και ασύμμετρη οικονομική υπερανάπτυξη, σε βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη προς όφελος ολόκληρης της παγκόσμιας κοινότητας. Και οι δράσεις αυτές πρέπει να αναληφθούν σήμερα και όχι το μακρινό 2030 ή 2050. Αν μη τι άλλο, ο covid-19 μας έδωσε την ευκαιρία να αναλογιστούμε και να αμφισβητήσουμε την «άνευ όρων» επικράτηση του άκρατου καπιταλισμού και του υπερκαταναλωτικού μοντέλου, και επιπλέον να επανατοποθετήσουμε στη σωστή κλίμακα την αξία του οικονομικού κέρδους έναντι της ανθρώπινης ζωής και της προστασίας του περιβάλλοντος.
