Οι αστοχίες με τα εμβόλια δίνουν εφόδια σε λαϊκιστές, εθνικιστές και δημαγωγούς και σε συνδυασμό με την πανδημία και τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης θα διαμορφώσουν πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη, σημειώνει στο Liberal.gr ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Γιώργος Παγουλάτος.
Κάνει λόγο για την Γαλλία, όπου μένει να φανεί πόσο η κρίση θα αποδυναμώσει τον Μακρόν ενόψει και των προεδρικών εκλογών του 2022, μιλά για την Ολλανδία που διέρχεται ορατή φάση έξαρσης αντισυστημικής βίας, αλλά και για την Ιταλία, όπου αν η κρίση κρατήσει περισσότερο, τότε εύκολα οι οικονομικές επιπτώσεις, μπορεί να μετατραπούν σε πολιτικές.
Και εξηγεί ότι ανεξάρτητα από την αξιοπιστία της Ευρώπης που πλήττεται τις τελευταίες εβδομάδες, το έδαφος για πολιτικές εξελίξεις υπάρχει ήδη. Το 2021, η ανάπτυξη στην Ευρώπη θα είναι χαμηλότερη απ’ ό,τι στις ΗΠΑ και αλλού, ενώ η Ευρωζώνη λειτουργεί ήδη σε συνθήκες αποπληθωρισμού, με συνέπεια το ευρώ να έχει ενισχυθεί σε σχέση με το δολάριο συγκριτικά με έναν χρόνο πριν. Το ακριβό όμως ευρώ δυσκολεύει την ανάκαμψη της Ευρώπης, μιας οικονομίας που στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στις εξαγωγές.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Ο πόλεμος των εμβολίων και η γενικότερη διαχείριση εκ μέρους της ΕΕ πυροδοτεί κριτική από αρκετές κυβερνήσεις χωρών-μελών, οι οποίες δέχονται με την σειρά τους κριτική από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η υπόθεση με τους εμβολιασμούς μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικές εξελίξεις;
Τέτοιες κρίσεις δημιουργούν ένα επικίνδυνο πολιτικό μείγμα, καθώς δίνουν εφόδια σε λαϊκιστές, εθνικιστές και δημαγωγούς. Κάλλιστα μπορεί να δοθεί πάτημα στους ευρωσκεπτικιστές, το αντιεμβολιαστικό κίνημα και τους σκεπτικιστές.
Οι τελευταίες εξελίξεις, δηλαδή ο μηχανισμός διαφάνειας που θεσπίζει η Κομισιόν, το χθεσινό «πράσινο φως» από την ΕΕ στο εμβόλιο της AstraZeneca, το ότι η φαρμακευτική οφείλει να τροφοδοτεί την Ευρώπη με εμβόλια και από τα δύο βρετανικά της εργοστάσια, η συμφωνία Novartis με Pfizer – BioNTech για συμπαραγωγή του εμβολίου, μπορεί να λειαίνουν τις αρνητικές εντυπώσεις, ωστόσο δεν τις εξαφανίζουν.
Εξάλλου, ακόμη και αν δεν προέκυπταν οι συγκεκριμένοι ατυχείς χειρισμοί της ΕΕ με τα εμβόλια, και πάλι, εφόσον δεν ελεγχθεί εγκαίρως η πανδημία, οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης μπορεί να μετατραπούν σε πολιτικές.
Η Ολλανδία διέρχεται μια ορατή φάση έξαρσης της αντισυστημικής βίας. Όμως το κρισιμότερο πολιτικό διακύβευμα αφορά στη Γαλλία. Δεν ξέρουμε κατά πόσο αυτή η κρίση θα αποδυναμώσει τον Μακρόν απέναντι στη Λεπέν, ενόψει και των προεδρικών εκλογών την άνοιξη του 2022. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, στο ερώτημα τι θα ψηφίζατε στο δεύτερο γύρο των εκλογών, ο Μακρόν συγκέντρωσε ποσοστό έχει 52%, έναντι 48% της Λεπέν. Ας μην ξεχνάμε εδώ ότι η πανίσχυρη γαλλική Sanofi δεν έχει ασκήσει αρκετή πίεση, ώστε να εξασφαλίσει μεγάλες ποσότητες εμβολίων για τους Γάλλους πολίτες. Ταυτόχρονα το αντιεμβολιαστικό κίνημα στη Γαλλία, μαζί με όσους δηλώνουν σκεπτικιστές, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πανευρωπαϊκά. Σε αυτά συνυπολογίστε και τις επιπτώσεις στη γαλλική οικονομία από τα lockdown, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο αντιδράσεων.
- Αυτή η αστοχία με τα εμβόλια, μαζί με τα παραπάνω, μπορεί να διαμορφώσουν τις πολιτικές εξελίξεις και σε άλλες χώρες;
Δείτε κάτι. Στη Γερμανία τα πράγματα είναι πιο ομαλά, ενώ στην Ιταλία υπάρχει ήδη πολιτική κρίση, η οποία έχει τον χαρακτήρα της κυβερνητικής αστάθειας πιο παραδοσιακού τύπου, χωρίς τα χαρακτηριστικά ραγδαίας ανόδου της Λέγκα. Αν όμως η κρίση κρατήσει περισσότερο, επιβληθούν κι άλλα περιοριστικά μέτρα και νέα lockdown, τότε εύκολα οι οικονομικές επιπτώσεις, μπορεί να μετατραπούν σε πολιτικές. Αυτό ισχύει για όλη την Ευρώπη. Υπό αυτή την έννοια, πράγματι οι αστοχίες με τα εμβόλια διαμορφώνουν τις πολιτικές εξελίξεις.
Σκεφτείτε ότι το έδαφος για όλα αυτά υπάρχει ήδη. Το 2021, η ανάπτυξη στην Ευρώπη θα είναι χαμηλότερη απ’ ό,τι στις ΗΠΑ και αλλού, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αν και κάθε πρόβλεψη βρίσκεται στον αέρα, αφού δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθούν τα προγράμματα εμβολιασμού. Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν θα χρειαστούν εντονότερα δημοσιονομικά μέτρα. Η Ευρωζώνη λειτουργεί σε συνθήκες αποπληθωρισμού, με συνέπεια το ευρώ να έχει ενισχυθεί κατά 9% σε σχέση με το δολάριο συγκριτικά με έναν χρόνο πριν. Το ακριβό ευρώ όμως δυσκολεύει την ανάκαμψη της Ευρώπης, μιας οικονομίας που στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στις εξαγωγές.
Στην ουσία διακυβεύεται η αξιοπιστία της ΕΕ. Ενώ μετά την υπογραφή για το Ταμείο Ανάκαμψης η Ευρώπη φάνηκε προς τα έξω πολύ ισχυρή, τώρα αυτή η αξιοπιστία δοκιμάζεται. Σκεφτείτε επίσης ότι δεν υπάρχει πλέον η σύγκριση μιας σοβαρής στη διαχείριση της κρίσης Ευρώπης απέναντι σε μια αλλοπρόσαλλη αμερικανική κυβέρνηση. Ο Τραμπ έχει φύγει από το κάδρο. Στην αντιπέρα όχθη του Ατλαντικού μια σοβαρή διοίκηση Μπάιντεν έχει βάλει μπροστά ένα επιπλέον πακέτο 1,9 τρισ δολάρια για την τόνωση της αμερικανικής οικονομίας.
- Τελικά τι λάθη έκανε η ΕΕ στην υπόθεση με τα εμβόλια και τι διδάγματα μπορεί να αντλήσει για να μην τα επαναλάβει;
Η Ευρώπη πήρε ρίσκα. Κάποια της βγήκαν, κάποια όχι. Δεν μπορούσε να ξέρει ποια εταιρεία θα βγάλει το εμβόλιο. Η Κομισιόν έδινε περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν το στοίχημα εταιρείες, με πιο παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής εμβολίων. Τελικά το εμβόλιο παρήχθη με καινοτόμες μεθόδους από την Pfizer και την Βiontech.
Αλλά πέραν ζητημάτων που άπτονται άλλων ειδικότερων από εμένα αναλυτών, εκείνο που έκανε σωστά η ΕΕ ήταν η κοινή διαπραγμάτευση με τις φαρμακευτικές, όπως και το γεγονός ότι χρηματοδότησε την έρευνα για το εμβόλιο. Από εκεί και πέρα, σε νομικό επίπεδο, δεν κατάφερε να θωρακιστεί πλήρως απέναντι στις φαρμακευτικές. Το μεγαλύτερο λάθος της ΕΕ ήταν η καθυστερημένη της εκκίνηση στην κούρσα για την προμήθεια εμβολίων έναντι των ΗΠΑ, της Βρετανίας και τρίτων χωρών.
Αυτή η κρίση είναι πρωτοφανής κι αιφνιδιάστηκαν οι πάντες. Είναι ένας μαραθώνιος. Σε διάφορες φάσεις διαφορετικές χώρες αντέδρασαν με διαφορετική αποτελεσματικότητα. Η ΕΕ διαπραγματεύθηκε για λογαριασμό όλων των κρατών - μελών της Ένωσης, σε μια εποχή που η Βρετανία παρέπαιε με αλλοπρόσαλλη πολιτική και οι ΗΠΑ του Τραμπ βρίσκονταν σε μια παρατεταμένη άρνηση να δεχτούν τον επείγοντα χαρακτήρα του προβλήματος και να εφαρμόσουν μέτρα ομοσπονδιακής κλίμακας. Άρα στην πρώτη περίοδο, η Ευρώπη κατέγραψε επιτυχίες απέναντι σε Βρετανία και ΗΠΑ. Τώρα είμαστε σε μια φάση όπου η ΕΕ υστερεί. Μόνο το 2% των Ευρωπαίων πολιτών έχουν εμβολιαστεί σε σύγκριση με 11% στη Βρετανία, και είναι επίσης πίσω από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Όπως είπα και παραπάνω, αν η κρίση κρατήσει περισσότερο, επιβληθούν κι άλλα περιοριστικά μέτρα και νέα lockdown, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό οι επιπτώσεις να μετατραπούν σε κοινωνικές και πολιτικές, σε συνδυασμό και με την πορεία εξάπλωσης του ιού στην Ευρώπη. Τυχόν δυστοκία να καλυφθεί άμεσα το χαμένο έδαφος με ισχυρότερη παραγωγή εμβολίων, νέα και πιο παρατεταμένα lockdowns, μεγαλύτερο κόστος για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και για την ελληνική – το ερωτηματικό για τον τουρισμό γίνεται κάθε εβδομάδα που περνά όλο και πιεστικότερο- όλα αυτά, αποτελούν εύφλεκτη ύλη για πολιτικές εξελίξεις σε πλειάδα χωρών.
* Ο Γιώργος Παγουλάτος είναι Γενικός Διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
