Του Παύλου Ελευθεριάδη*
Η ανακοίνωση της βρετανικής κυβέρνησης ότι επιδιώκει εθνικές εκλογές για τις 8 Ιουνίου ήταν μια τεράστια έκπληξη για όσους παρακολουθούν τα πολιτικά πράγματα από κοντά. Η πρωθυπουργός Τheresa May είχε δηλώσει επανειλημμένα ότι η χώρα χρειαζόταν σταθερότητα και ότι δεν υπήρχε ανάγκη για εκλογές. Τώρα φαίνεται ότι άλλαξε γνώμη, ίσως γιατί βλέπει ότι τα νέα από την διαπραγμάτευση του Brexit έρχονται και είναι ιδιαίτερα άσχημα.
Η απόφαση φαίνεται εντελώς κυνική, αφού οι Εργατικοί βρίσκονται στο απόλυτο ναδίρ της δημοτικότητάς τους σύμφωνα με όλες τις πρόσφατες έρευνες. Οι Συντηρητικοί ελπίζουν σε εκλογικό θρίαμβο, ή όπως συνήθως λέγεται στην Αγγλία σε «κατολίσθηση» (landslide). Η σημερινή τους πλειοψηφία στη βουλή είναι μόλις 17 έδρες. Αν επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά, η πλειοψηφία τους θα ενισχυθεί λόγω του πλειοψηφικού μονοεδρικού εκλογικού συστήματος. Τα πράγματα όμως ίσως να είναι πιο περίπλοκα. 
(Φωτ: H έρευνα της YouGov 12-13 Απριλίου, με τη διαφορά Συντηρητικών και Εργατικών στις 21 ποσοστιαίες μονάδες)
Οι πρόωρες εκλογές είναι πράξη ανευθυνότητας που θα βλάψει την εικόνα της πρωθυπουργού. Οι εκλογές θα φέρουν αστάθεια αλλά και θα αφαιρέσουν έναν ή δύο πολύτιμους μήνες από τον χρόνο των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, που ξεκίνησαν τον Μάρτιο με την επίδοση της επιστολής αποχώρησης της Βρετανίας. Οι εκλογές θα κρίνουν όμως και το αν θα γίνει το Brexit. Aυτό θα γίνει όχι χάρη στην επίσημη αντιπολίτευση, το κόμμα των Εργατικών, αλλά το μικρότερο κόμμα των Φιλελευθέρων Δημοκρατών.
Ο δρόμος για τις εκλογές άνοιξε ακριβώς από τους Εργατικούς. Σύμφωνα με τον νόμο περί Κοινοβουλίων Σταθερής Θητείας του 2011 (Fixed Term Parliaments Act 2011) η πρωθυπουργός δεν έχει στην διακριτική της ευχέρεια τον χρόνο των εκλογών. Εκλογές γίνονται μόνο εάν χάσει τη δεδηλωμένη η κυβέρνηση σε ειδική ψηφοφορία, ή εάν τα δύο τρίτα της Βουλής των Κοινοτήτων εγκρίνουν την πρόταση για εκλογές. Η May ανακοίνωσε ότι θα διεκδικήσει το δεύτερο. Λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης, το Εργατικό Κόμμα – που έχει μόνο του πάνω από το ένα τρίτο των σχετικών εδρών - δήλωσε ότι θα ψηφίσει υπέρ των εκλογών. Άρα οι εκλογές θα γίνουν στις 8 Ιουνίου.
Φαινομενικά η στάση των Εργατικών είναι παράδοξη. Οι Εργατικοί θα μπορούσαν να σταματήσουν τις εκλογές και την διαφαινόμενη εκλογική τους συντριβή, αλλά δεν το δοκίμασαν. Νομίζω αυτό έγινε για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι η ηγεσία των Εργατικών είναι εξαιρετικά αδύναμη. Επειδή είναι αδύναμη, επιδιώκει διακαώς να μην φαίνεται αδύναμη. Για επικοινωνιακούς λόγους λοιπόν – και κατά τη γνώμη μου αντιδρώντας σπασμωδικά- είπε ότι δεν φοβάται τις εκλογές.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο ηγέτης των Εργατικών για δικούς του «αντικαπιταλιστικούς» λόγους (σύμβουλός του είναι θυμίζω και ο δικός μας Γιάνης Βαρουφάκης) είναι υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ. Ο Corbyn ποτέ δεν υιοθέτησε το σωστό θεσμικό επιχείρημα των Φιλελευθέρων Δημοκρατών, ότι δηλαδή το δημοψήφισμα του 2016 δεν νομιμοποιεί τις αποφάσεις της κυβέρνησης διότι δεν αποφάσισε την διακοπή όλων των σχέσεων με την ΕΕ ή την «σκληρή έξοδο» (σε αντίθεση με μια «ήπια έξοδο»). Ο Corbyn δεν έχει πει ότι η τελική συμφωνίας εξόδου από την ΕΕ θα πρέπει να εγκριθεί σε δημοψήφισμα ή νέες εκλογές.
Ακολουθώντας όμως αυτήν την στάση η ηγεσία των Εργατικών δεν εκπροσωπεί το 48% που ήταν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Γι αυτούς, οι εκλογές θα έπρεπε να γίνουν μόνον το 2019 όταν γνωρίζουμε ποια θα είναι η μορφή της νέας σχέσης Βρετανίας και ΕΕ. Γι αυτό οι Εργατικοί (όπως και οι Συντηρητικοί) ενδέχεται να χάσουν πολλές έδρες υπέρ των Φιλελευθέρων Δημοκρατών, που είναι πλέον το μόνο ξεκάθαρα φιλοευρωπαϊκό μεγάλο κόμμα, μαζί με τους Πράσινους και τους Εθνικιστές της Σκωτίας. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες είναι το μόνο κόμμα που –σωστά – επισημαίνει ότι το πρώτο δημοψήφισμα δεν πήρε την τελική απόφαση για έξοδο (κάτι που εξηγώ σε ένα άρθρο μου εδώ).
Το κύριο ζητούμενο στις επόμενες εκλογές θα είναι λοιπόν η έγκριση ή όχι της ακραίας πολιτικής έναντι της ΕΕ των σημερινών Συντηρητικών. Ο Rem Kοolhaas είπε κάπου ότι η ψήφος για Brexit ήταν μια πράξη νοσταλγίας που προκλήθηκε από την άγνοια. Αυτή η εθνικιστική νοσταλγία είναι η βασική φιλοσοφία της κυβέρνησης. Ας μην ξεχνάμε ότι η Theresa May είναι η πιο συντηρητική πρωθυπουργός των τελευταίων δεκαετιών. Έκτισε την πολιτική της καριέρα ως υπουργός εσωτερικών κατηγορώντας τους μετανάστες και πολεμώντας την μετανάστευση κάθε είδους. Η May φαίνεται να συνομιλεί μόνο με το κομμάτι της βρετανικής κοινωνίας που νοσταλγεί την «Αυτοκρατορία», θεωρεί ότι η ακμή της Βρετανίας οφείλεται στον εθνικό της χαρακτήρα και όχι στην βιομηχανική επανάσταση και που οικτίρει τους Γάλλους και τους Γερμανούς τους οποίους θεωρεί οικονομικά και πολιτιστικά αποτυχημένους. Για αυτό βλέπει την ΕΕ με σκεπτικισμό αν όχι με ανοικτή περιφρόνηση.
Οι εκλογές όμως είναι όμως και μια τεράστια ζαριά. Οι ακραίες απόψεις της May δεν εκφράζουν όλους τους ψηφοφόρους των συντηρητικών αλλά ούτε και τους προοδευτικούς ψηφοφόρους που παραδοσιακά ψηφίζουν Εργατικό Κόμμα και τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες. Αν η φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση ψηφίσει στρατηγικά και συγκεντρώσει περισσότερες έδρες από ό,τι οι Συντηρητικοί και τα άλλα εθνικιστικά κόμματα μαζί, τότε οι Συντηρητικοί μπορεί να έλθουν πρώτο κόμμα αλλά να χάσουν την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή. Αρκεί μια μικρή μεταστροφή υπέρ των Φιλελευθέρων Δημοκρατών (ή υπέρ των Εργατικών) σε 17 περιφέρειες από τις 650 εκλογικές περιφέρειες της χώρας για να χάσουν οι Συντηρητικοί την απόλυτη πλειοψηφία που έχουν σήμερα στο κοινοβούλιο. Μια τέτοια ήττα θα είναι ξεκάθαρη ήττα του Brexit.
Αυτή η εκλογική συνεννόηση των φιλοευρωπαϊκών ψηφοφόρων κτίζεται ήδη με μεθοδικότητα από τον Σεπτέμβριο από προοδευτικούς πολιτικούς και ακτιβιστές, πέραν των επίσημων κομματικών ηγεσιών. Έτσι κέρδισαν οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες την έδρα από τους Συντηρητικούς στην συμπληρωματική εκλογή του Richmond τον Δεκέμβριο που μας πέρασε. Οι εκλογές έρχονται τελικά πολύ νωρίτερα από ό,τι όλοι περίμεναν, αλλά απομένουν 51 ημέρες μέχρι τις 8 Ιουνίου. Με τις σημερινές απόλυτα ρευστές συνθήκες κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το αποτέλεσμα. Η μάχη για το μέλλον της Βρετανίας μόλις ξεκίνησε.
*Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο.
