Κανένας δεν είχε φαντασθεί ότι τα κοινωνικά δίκτυα θα εχρησιμοποιούντο για πυρηνική κλιμάκωση μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Όμως το ζούμε και αυτό. Ο πρόεδρος Τραμπ, με ανάρτησή του στο Truth Social ανακοίνωνε ότι «διέταξε δύο πυρηνικά υποβρύχια», να αλλάξουν τη διαδρομή τους και να αναπτυχθούν στις «κατάλληλες περιοχές», ώστε να αντιδράσουν σε πιθανή ρωσική ενέργεια, σε απάντηση αναρτήσεως, του πρώην προέδρου της Ρωσίας και νυν αντιπροέδρου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, Μεντβέντεφ. Αποτελεί αναμφισβήτητα μια σπάνια περίπτωση δημόσιας και διαδικτυακής πυρηνικής κλιμακώσεως.
Φυσικά, δεν είναι βέβαιο ότι πραγματικά ο πρόεδρος Τραμπ διέταξε την αλλαγή θέσεως των πυρηνικών υποβρυχίων ή απλώς εκμεταλλεύτηκε κάποια από αυτές, στο πλαίσιο της αμερικανικής τακτικής για να κάνει την ανάρτησή του. Τα αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια (μέρος της περίφημης πυρηνικής τριάδας) όπου και αν βρίσκονται έχουν τη δυνατότητα ανάλογα με το επίπεδο ετοιμότητάς τους να εκτοξεύσουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, ενώ οι αλλαγές πορείας και οι θέσεις αυτών είναι συνεχείς και συστηματικά ελεγχόμενες από τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Πέραν αυτών τα υποβρύχια αυτά είναι δύο κατηγοριών, απλώς τα πυρηνοκίνητα και αυτά που έχουν και πυρηνικούς πυραύλους. Κάτι το οποίο δεν έχει αποσαφηνιστεί. Οι ΗΠΑ διαθέτουν, 14 πυρηνοκίνητα υποβρύχια κλάσεως OHIO, με δυνατότητα έκαστο να φέρει μέχρι 24 βαλλιστικούς πυραύλους TRIDENT II D5, πολλαπλών κεφαλών, βεληνεκούς μέχρι 4.600 μίλια. Συνήθως είναι ανεπτυγμένα 8-10 τέτοια υποβρύχια, κάθε φορά.
Ο Μεντβέντεφ, σχολιάζοντας τα διαρκή τελεσίγραφα και ειδικά το τελευταίο δεκαήμερο που έθεσε ο πρόεδρος Τραμπ στη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία άλλως θα επιβάλει πολύ μεγάλες κυρώσεις, ανέφερε ότι η Ρωσία θα συνεχίσει την πορεία της και υπενθύμισε ότι είναι πυρηνική δύναμη, ενώ έκανε αναφορές σε όρους της πυρηνικής στρατηγικής της Σοβιετικής Ενώσεως στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Τραμπ θεώρησε τις αναρτήσεις αυτές ως «πολύ προκλητικές» και απειλητικές και δικαιολόγησε την ενέργειά του ως καθαρά προληπτική, στην απίθανη περίπτωση που τα λόγια θα γίνουν πράξη. Μέχρι την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο δεν έχει υπάρξει επίσημη απάντηση από πλευράς Ρωσίας στις δηλώσεις Τραμπ. Η Ρωσία είτε δεν αισθάνεται την ανάγκη να απαντήσει, καθώς έχει έτοιμες επιλογές ακόμη και πυρηνικές, είτε εκτιμά την κατάσταση ώστε να αντιδράσει στον καταλληλότερο για αυτή χρόνο.
Ιστορικά, οι ΗΠΑ δεν αντιδρούν στην πυρηνική ρητορική άλλων χωρών, καθώς γνωρίζουν και έχουν αναδείξει την καταστροφικότατα αυτών των όπλων, αλλά και την περίσκεψη με την οποία πρέπει να γίνεται η αναφορά, ακόμη δε περισσότερο η απόφαση για χρησιμοποίησή τους.
Ο Τραμπ φυσικά ξέφυγε από αυτή την πρακτική και μάλλον αντέδρασε συναισθηματικά. Φυσικά, και ο Μεντβέντεφ, χωρίς να κατέχει κάποια επίσημη θέση στη Ρωσική κυβέρνηση, δεν εξαίρεται του κανόνα της αποφυγής της χρησιμοποιήσεως θερμής πυρηνικής ρητορικής. Αυτές η δηλώσεις είναι δυνατόν να αποτελέσουν το προοίμιο μιας πυρηνικής κλιμακώσεως και ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, γύρω από το Ουκρανικό ζήτημα, για το οποίο δε φαίνεται λύση στον εγγύς ορίζοντα.
Η τελευταία συμφωνία που παραμένει σε ισχύ μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, για την πυρηνική ασφάλεια και σταθερότητα είναι η New START (Strategic Arms Reduction Treaty), η οποία λήγει το Φεβρουάριο 2026. Αυτή προβλέπει διαδικασίες και διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων για την επίτευξη αμοιβαίας εμπιστοσύνης και προλήψεως κακής ερμηνείας, ρητορικής και ενεργειών μέσω της Διμερούς Επιτροπής Διαβουλεύσεως. Δυστυχώς, και οι δύο χώρες έχουν αναστείλει την εφαρμογή της, ακόμη και των προληπτικών μέτρων ασφαλείας. Ο πρόεδρος Τραμπ σε δηλώσεις του έχει αναφερθεί στην επαναφορά αναλόγου Συνθήκης
Η όλη κατάσταση είναι εξαιρετικά προβληματική, καθώς η ευκολία της πυρηνικής ρητορικής είναι δυνατόν να προκαλέσει εσφαλμένες εκτιμήσεις και λάθη με καταστροφικά αποτελέσματα. Η εμπλοκή του προέδρου Τραμπ σε μια ανταλλαγή δηλώσεων και αντιδηλώσεων μέσω κοινωνικών δικτύων με έναν κατωτέρου επιπέδου ανίσχυρο Ρώσο πολιτικό, συνιστά μια επικίνδυνη πρακτική.
Δεν είναι επιτρεπτό ο πρόεδρος των ΗΠΑ να αντιδρά σε προσωπικές επιθέσεις, υπό το κράτος της οργής με τον κίνδυνο πάντοτε να κλιμακωθεί επικίνδυνα μια κατάσταση. Η δήλωση του Τραμπ ότι δεν πρέπει οι ηγέτες των πυρηνικών δυνάμεων να χρησιμοποιούν την πυρηνική ρητορική με ελαφρότητα, είναι απόλυτα ορθή, όμως αφορά και στον ίδιο. Ένα είναι δεδομένο ότι οι πυρηνικές απειλές πρέπει να σταματήσουν από κάθε πλευρά.
Πέραν αυτών, με τον πρόεδρο Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ και το προσωπικό ιδιότυπο στυλ με το οποίο ενασκεί την αμερικανική εξωτερική πολιτική, φαίνεται ότι δε λειτουργούν οι δίαυλοι επικοινωνίας ασφαλείας με τη Ρωσία, είτε μέσω των Υπουργείων Εξωτερικών, Αμύνης κτλ, ώστε να διευκρινίσουν και να αποσβέσουν επικινδύνους κραδασμούς και καταστάσεις με κίνδυνο την αύξηση της καχυποψίας και της απώλειας του ελέγχου. Εφόσον λειτουργούσαν αυτοί, οι αρχικές δηλώσεις Μεντβέντεφ θα είχαν σίγουρα υποβαθμιστεί από τη ρωσική πλευρά.
Η θερμή αντίδραση του προέδρου Τραμπ στις δηλώσεις ενός κατωτέρου του επιπέδου του Ρώσου πολιτικού προκάλεσε μια αχρείαστη και ανεύθυνη πυρηνική κλιμάκωση, τουλάχιστον σε ρητορικό επίπεδο. Επίσης, έδειξε ότι δε λειτουργούν οι μηχανισμοί εκείνοι ο οποίοι θα μπορούσαν να αποκλιμακώσουν την κατάσταση. Είναι απαραίτητο οι ΗΠΑ αλλά και όλες οι πυρηνικές δυνάμεις να επανεξετάσουν τις διαδικασίες τους, ειδικά στον πολιτικό χειρισμό των πυρηνικών, ώστε να αποφύγουν τη ρητορική ελαφρότητα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις, ανεξέλεγκτες καταστάσεις και καταστροφικά αποτελέσματα.
Πέραν αυτών είναι απαραίτητο η λύση του Ουκρανικού θέματος, πρέπει να τηρηθεί μακράν της αναζωπύρωσης του πυρηνικού ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας και σε αυτό πρέπει να συμβάλουν όλοι οι εμπλεκόμενοι καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Τέλος, είναι απαραίτητο να εκπονηθεί μια νέα Συνθήκη Ελέγχου των Πυρηνικών Όπλων, με τη συμμετοχή όλων των πυρηνικών δυνάμεων του κόσμου.
*Ο Κωνσταντίνος Γκίνης είναι στρατηγός ε.α. - Επίτιμος Α/ΓΕΣ
