Η πρόσφατη επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο και η συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να προβλήθηκε από την Άγκυρα ως διπλωματικός θρίαμβος, ωστόσο αφήνει αναπάντητα ερωτήματα για το αν η θερμή υποδοχή συνοδεύεται και από ουσιαστικά κέρδη για την Τουρκία. Από ελληνικής πλευράς, η ανάλυση αυτής της συνάντησης δεν πρέπει να περιοριστεί στις εντυπώσεις. Το ζητούμενο είναι τι αλλάζει και αν αλλάζει κάτι στη στρατηγική της Άγκυρας έναντι της Αθήνας.
Κατ’ αρχάς, το γεγονός ότι η Τουρκία επανέρχεται στο προσκήνιο με όρους αποκατάστασης των σχέσεων της με την Αμερική, δεν συνεπάγεται αυτομάτως και μετατόπιση των ακραίων της θέσεων στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ερντογάν μπορεί να απέφυγε, μπροστά στον Τραμπ, να κάνει επιθετικές δηλώσεις για το Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρο, αλλά από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ φρόντισε να υπενθυμίσει την πάγια τουρκική θέση. Η Τουρκία δεν αποδέχεται κανένα ενεργειακό έργο που την παρακάμπτει και επιμένει στη λύση δύο κρατών στην Κύπρο.
Με άλλα λόγια, η τουρκική ρητορική παραμένει σταθερή, έστω και αν έχει προσαρμοστεί στο πιο ήπιο ύφος που απαιτεί η προσέγγιση με την Ουάσινγκτον. Το ίδιο ισχύει και για τα έργα που εμπλέκουν την Ελλάδα, όπως η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου και η παρουσία της CHEVRON. Η Τουρκία πιθανότατα θα επιχειρήσει να ανακόψει την πρόοδο του έργου, όχι απαραιτήτως με στρατιωτικά μέσα, αλλά με εργαλεία όπως η έκδοση NAVTEX, η δημιουργία τετελεσμένων και η αμφισβήτηση ερευνητικών δραστηριοτήτων σε κρίσιμες θαλάσσιες ζώνες.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα καλείται να κινηθεί με ψυχραιμία και στρατηγική ευελιξία. Η ακύρωση της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν στη Νέα Υόρκη δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως οριστική ρήξη, αλλά σίγουρα καταγράφει την προτεραιότητα του Ερντογάν να επενδύσει πρώτα, στο μουσουλμανικό μέτωπο και στην επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ.
Η επόμενη μέρα των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν προμηνύει κάποια θεαματική βελτίωση. Αντιθέτως, ορατός είναι ο κίνδυνος μετάβασης από τη φαινομενική ηρεμία σε μια νέα περίοδο έντασης, ειδικά αν οι γεωτρήσεις και τα ενεργειακά έργα της Ελλάδος προχωρήσουν. Η χώρα μας οφείλει να συνεχίσει τη διεθνοποίηση των διεκδικήσεών της, να επενδύσει σε σταθερές ευρωπαϊκές και αμερικανικές συμμαχίες και, κυρίως, να διατηρεί ανοικτό το διπλωματικό κανάλι, χωρίς όμως να ενδίδει σε λογικές κατευνασμού.
Εν κατακλείδι, η συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν δεν αλλάζει τη γεωπολιτική εξίσωση σε βάρος της Ελλάδας, αλλά αποτελεί υπενθύμιση ότι η Τουρκία εξακολουθεί να επιδιώκει να παίξει ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή.
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια του εφησυχασμού. Οφείλει να κινηθεί με αποφασιστικότητα, χωρίς φοβικά σύνδρομα, και να καταστήσει σαφές ότι, το διεθνές δίκαιο δεν είναι διαπραγματεύσιμο, ούτε η κυριαρχία της. Κάθε απόπειρα πρόκλησης ή τετελεσμένου θα βρίσκει απέναντί της μια χώρα με αυτοπεποίθηση, στρατηγικό σχέδιο και διεθνή στήριξη.
Η επένδυση στη δημόσια διπλωματία πρέπει να ενταθεί. Η Ελλάδα οφείλει να εξηγήσει με σαφήνεια σε διεθνή φόρα, think tanks, ΜΜΕ και θεσμούς γιατί οι τουρκικές διεκδικήσεις είναι επικίνδυνες και παράνομες. Δεν αρκεί να έχουμε δίκιο, πρέπει και να το υπερασπιζόμαστε ενεργά και πειστικά.
Ταυτόχρονα, απαιτείται ισχυρή και διαρκής παρουσία επί του πεδίου, στην Ανατολική Μεσόγειο, στο Αιγαίο και στον διπλωματικό στίβο. Όπου η Τουρκία εμφανίζεται επιθετικά, η Ελλάδα πρέπει να δίνει απάντηση. Όχι με κραυγές, αλλά με συντεταγμένη αντίδραση, σαφές μήνυμα και αποτροπή.
Και τέλος, η σιωπή απέναντι στις προκλητικές δηλώσεις της Τουρκίας δεν είναι πλέον επιλογή. Η Αθήνα πρέπει να απαντά άμεσα, τεκμηριωμένα και με λόγο που θα ακούγεται σε Αμερική,
ΕΕ και ΟΗΕ. Το αφήγημα της σταθερότητας δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ως μονομερής υποχώρηση.
Η επόμενη μέρα στα ελληνοτουρκικά δεν θα καθοριστεί πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά στην πράξη, επί των πεδίων, στη θάλασσα, στον αέρα και στη διπλωματία. Και εκεί η Ελλάδα οφείλει να είναι παρούσα, αποφασισμένη και ξεκάθαρη. Χωρίς εκπτώσεις. Χωρίς σκιές.
*Αντιπτέραρχος (Ι) εα. Κωνσταντίνος Ιατρίδης. Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ. Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας. Αμυντικός Αναλυτής.
