Οι μεγάλες «ειδήσεις» από το διήμερο Διατλαντικό Ενεργειακό Συνέδριο στο Ζάππειο διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο στο ενεργειακό παζλ της Ανατολικής Μεσογείου και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με την ανάδειξη ενός νέου σημαντικού ρόλου για την Ελλάδα, προσθέτοντας όμως και ένα νέο πεδίο αντιπαράθεσης και ανταγωνισμού με την Τουρκία.
Η Ελλάδα αποκτά κεντρικό ρόλο στο μεγάλο αμερικανικό σχέδιο για την απεξάρτηση της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, με τη δημιουργία του Κάθετου Διαδρόμου, μια κίνηση η οποία όχι μόνο επιδιώκει να εγγυηθεί την ενεργειακή ασφάλεια των χωρών αυτών, αλλά και να στερήσει από τη Μόσχα σημαντικούς πόρους, τους οποίους χρησιμοποιεί για να τροφοδοτεί τη στρατιωτική της μηχανή στην Ουκρανία.
Βεβαίως, αυτές οι υποδομές που δρομολογούνται θα αποτελέσουν και μελλοντικά, ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου και εφόσον υπάρξει ομαλοποίηση των σχέσεων με τη Ρωσία, μια μόνιμη εναλλακτική πηγή ενέργειας, η οποία θα ακυρώνει τις προσπάθειες της Ρωσίας να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως μέσο εκβιασμού και πολιτικής επιρροής.
Παράλληλα, οι Αμερικανοί, σε μια περίοδο που η κυβέρνηση Τραμπ είναι business oriented και οι υπουργοί και απεσταλμένοι της θέλουν να κλείνουν συμφωνίες και να παρουσιάζουν «παραδοτέα αποτελέσματα» στον Αμερικανό πρόεδρο, έδωσαν το σήμα για την ενεργό εμπλοκή της ExxonMobil στο πιο ώριμο κοίτασμα στον ελληνικό χώρο: αυτό του Block 2, δυτικά της Κέρκυρας. Εκεί η αμερικανική εταιρεία εισήλθε με 60%, δεσμευόμενη για την πρώτη δοκιμαστική γεώτρηση στην Ελλάδα μετά από τέσσερις δεκαετίες.
Η ExxonMobil έχει ήδη δικαιώματα και στα οικόπεδα νοτιοδυτικά της Κρήτης, για τα οποία εκκρεμεί η απόφαση για δοκιμαστική γεώτρηση, και δεν αποκλείεται η εμπλοκή της εταιρείας στο Block 2 να φέρει πιο κοντά και την απόφαση για γεώτρηση στην Κρήτη.
Την ίδια στιγμή υπάρχει ένας πραγματικός ενεργειακός οργασμός στην Ανατολική Μεσόγειο: η ExxonMobil αρχίζει γεωτρήσεις σε οικόπεδο δυτικά του Zohr, στη γραμμή οριοθέτησης με την Κύπρο, η Κύπρος συζητά με το Ισραήλ συμφωνία αγοράς φυσικού αερίου για σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στην Κύπρο, ενώ έχει ήδη υπογραφεί συμφωνία για μεταφορά πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο.
Η αναβίωση του σχήματος 3+1, αυτή τη φορά σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας, έδωσε επίσης ξεκάθαρα μηνύματα από την Αθήνα, καθώς επιβεβαιώνεται η συνεργασία σε τομείς όπου φαινόταν να έχει ατονήσει το αμερικανικό ενδιαφέρον. Η αναφορά στο κοινό ανακοινωθέν για τη συνεργασία των τεσσάρων χωρών υπέρ της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, η στήριξη των εν εξελίξει αλλά και των μελλοντικών έργων και σχεδίων διασύνδεσης, στα οποία περιλαμβάνεται και ο GSI, έχουν ιδιαίτερη σημασία και στέλνουν μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση.
Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τη συνεδρίαση του σχήματος 3+1, ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, Ε. Κοέν, επανέφερε στο προσκήνιο το σχέδιο αγωγού από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ελλάδα για την τροφοδοσία της Ευρώπης με μια ακόμη εναλλακτική πηγή ενέργειας. Το μεγαλεπήβολο σχέδιο του EastMed είχε οδηγηθεί σε ναυάγιο το 2022 μετά από την απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος με παρέμβαση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Αυτή η μεγάλη κινητικότητα, η οποία πλέον δεν είναι «επί χάρτου», έχει προκαλέσει νευρικότητα στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ότι η Αθήνα είναι ενταγμένη στους περιφερειακούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και αυτό της προσδίδει ιδιαίτερο ρόλο, οδηγώντας στην εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης Ελλάδας – ΗΠΑ, η οποία έχει ως άλλο πυλώνα την αμυντική συνεργασία.
Η αναβίωση του 3+1 δημιουργεί και πάλι φοβικά σύνδρομα στην Άγκυρα, η οποία ήδη το προηγούμενο διάστημα έχει επιδοθεί σε «κυνήγι μαγισσών» για τη δήθεν προσπάθεια του Ισραήλ να «περικυκλώσει» την Τουρκία, μετατρέποντας την Κύπρο σε «προτεκτοράτο». Αντίστοιχες κατηγορίες έχουν απευθυνθεί και προς την Ουάσιγκτον, εστιάζοντας στην κριτική ότι οι ΗΠΑ εξοπλίζουν την Κύπρο, προκαλώντας, υποτίθεται, ανατροπή των «ισορροπιών» στο νησί (χωρίς φυσικά η Άγκυρα να αντιλαμβάνεται ότι ομιλεί ενώ διατηρεί κατοχική δύναμη 40.000 ανδρών στο νησί).
Η Τουρκία αισθάνεται ακόμη μεγαλύτερη πίεση, καθώς η ανάδειξη εναλλακτικών οδών για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ανατολικής Ευρώπης από τη Ρωσία υπονομεύει τις υποδομές που μέχρι τώρα μετέφεραν ρωσικό φυσικό αέριο στο έδαφός της, όπως ο TurkStream.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, από το βήμα του Ζαππείου και ενώπιον των Αμερικανών υπουργών, ήταν σαφής: η «ανοχή» που επιδιώκεται προς την Τουρκία, η οποία συνεχίζει να εισάγει και να επιχειρεί να επανεξάγει ρωσικό φυσικό αέριο, καθιστά υποκριτικό τον ζήλο για την «πλήρη διακοπή» εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου.
Και το θέμα της ενέργειας είναι το δεύτερο σημείο στο οποίο η Αθήνα ασκεί πίεση στην Άγκυρα, καθώς πλησιάζει η στιγμή της κρίσης για το άλλο μεγάλο σχέδιο, αυτό του SAFE για τους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς, όπου η Αθήνα όπως και η Κύπρος επιμένουν στο βέτο για τη συμμετοχή επισήμως της Τουρκίας στο πρόγραμμα αυτό.
Τις τελευταίες ημέρες, αρκετοί υπουργοί Εξωτερικών, αλλά και παράγοντες της ΕΕ, παίρνουν θέση, συστήνοντας συχνά όχι και τόσο διακριτικά, τη στήριξη της Τουρκίας και την πλήρη συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή άμυνα, αδιαφορώντας για τις ενστάσεις της Ελλάδας και της Κύπρου που αφορούν την ίδια την ασφάλεια κρατών - μελών.
Το κλίμα αυτό επιβαρύνει, όπως είναι αναμενόμενο, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, παρά την προσπάθεια της Άγκυρας να εμφανιστεί μετριοπαθής και «έτοιμη για διάλογο».
Θα πρέπει, ωστόσο, να αναμένεται το επόμενο διάστημα η αντίδραση της Τουρκίας επί του πεδίου, ώστε να καταγραφεί η θέση της και να υπάρξει «προειδοποίηση» ότι παραμένει συνεπής στην πάγια θέση της πως «κανένα ενεργειακό έργο δεν θα γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς τη συναίνεσή της», και ότι δεν θα ανεχθεί κινήσεις αποκλεισμού της από το ενεργειακό γίγνεσθαι της περιοχής.
Ίσως, μάλιστα, η ανάγκη που αισθάνθηκε η τουρκική προεδρία να δημοσιοποιήσει χθες το πρωί το περιεχόμενο της τηλεφωνικής επικοινωνίας του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, με τον προσωρινό πρωθυπουργό της Λιβύης, Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά, καθώς και η αναφορά στη δέσμευση για προστασία των συμφερόντων και δικαιωμάτων των δύο χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτέλεσαν ένα προοίμιο των επόμενων κινήσεων της Τουρκίας.
