Η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε, για ακόμη μία φορά, να μετατρέψει μια κρίση σε ευκαιρία. Στο φόντο της φονικότερης και πιο παρατεταμένης σύγκρουσης του 21ου αιώνα στη Γάζα, η Άγκυρα προβάλλει πλέον ως βασικός συνομιλητής στη δύσκολη εξίσωση της Μέσης Ανατολής. Κι αυτό, με την ανοχή αν όχι τη στήριξη του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Ερντογάν αξιοποίησε τις παραδοσιακές σχέσεις του με τη Χαμάς, όχι για να συγκρουστεί, αλλά για να μεσολαβήσει. Προκειμένου να ενταχθεί στη νέα περιφερειακή αρχιτεκτονική και να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τους Άραβες εταίρους, ο Ερντογάν δεν διστάζει να πουλήσει ακόμη και τους παλιούς του συμμάχους.
Η περίπτωση της Χαμάς είναι χαρακτηριστική. Από φανατικός υποστηρικτής της, μετατρέπεται σε πιεστικό μεσολαβητή, αξιώνοντας από αυτήν να υποχωρήσει. Η αλλαγή δεν είναι ιδεολογική, αλλά καθαρά στρατηγική. Και αναδεικνύει τη βασική αρχή της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν. Τα συμφέροντα πάνω απ’ όλα , ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να στραφεί ενάντια σε εκείνους που μέχρι χθες αποκαλούσε αδέρφια.
Στο πλευρό της Αιγύπτου και του Κατάρ, η Τουρκία συγκαταλέγεται στους τρεις βασικούς περιφερειακούς παίκτες στην ειρηνευτική διαδικασία. Σε αντίθεση, όμως, με το Κάιρο που διατήρησε ανοικτούς διαύλους με το Ισραήλ, ή με την Ντόχα που έχει διαχρονική αμερικανική κάλυψη, η Άγκυρα είχε πιο δύσκολο έργο. Να αντιστρέψει την εικόνα της ως χορηγού της Χαμάς και να πείσει ότι μπορεί να λειτουργήσει ως παράγοντας σταθερότητας. Το πέτυχε , τουλάχιστον προς το παρόν.
Φυσικά, τίποτα σε αυτή τη γεωπολιτική σκακιέρα δεν γίνεται χωρίς ανταλλάγματα. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ξεκαθαρίσει από την πρώτη του συνάντηση με τον Ερντογάν: «Περιμένουμε από την Τουρκία να κάνει πράγματα». Η εμπλοκή της Άγκυρας στην εκεχειρία και η συμβολή της στην πρώτη φάση της ειρηνευτικής διαδικασίας ήταν, ως έναν βαθμό, η απάντηση σε αυτό το μήνυμα.
Τώρα είναι η σειρά της Τουρκίας να ζητήσει. Και η λίστα είναι γνωστή:
--- Επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35 ή, εναλλακτικά, αντιστάθμιση με προηγμένα αμερικανικά οπλικά συστήματα. Η Άγκυρα επιδιώκει άρση της απομόνωσης λόγω των S-400, χωρίς όμως να ταπεινωθεί.
--- Ανοχή στις φιλοδοξίες της στην Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο επανεκκίνηση των ενεργειακών της διεκδικήσεων και πιθανή επαναδιαπραγμάτευση των θαλάσσιων ζωνών , ένα ζήτημα που αγγίζει άμεσα την Ελλάδα.
--- Αναβάθμιση του ρόλου της εντός του ΝΑΤΟ, ώστε να πάψει να θεωρείται προβληματικός σύμμαχος και να αντιμετωπίζεται πλέον ως πυλώνας περιφερειακής ασφάλειας.
--- Διπλωματική στήριξη ή ανοχή ως προς τη διαχείριση του κουρδικού, τόσο εντός των τουρκικών συνόρων όσο και στα σύνορα με τη Συρία.
Η Τουρκία δεν υιοθετεί για πρώτη φορά τον ρόλο του ειρηνοποιού προκειμένου να πετύχει στρατηγικά οφέλη. Το είχε επιχειρήσει στη Συρία, το δοκίμασε στη Λιβύη, και τώρα το επαναλαμβάνει στη Γάζα , αυτή τη φορά όμως με μεγαλύτερη αποδοχή από τη Δύση.
Η διαφορά είναι πως πλέον υπάρχει κοινό συμφέρον. Οι ΗΠΑ του Τραμπ επιζητούν αποτελέσματα. Δεν τους απασχολεί τόσο ποιος θα φέρει την ειρήνη, αλλά το αν θα επιτευχθεί. Σε αυτό το περιβάλλον, όπου η σταθερότητα υπερισχύει των αρχών, η Τουρκία βρίσκει χώρο να αναδειχθεί ως διαχειριστής κρίσεων και να το κεφαλαιοποιήσει.
Αναπόφευκτα, η ενίσχυση του τουρκικού ρόλου έχει άμεσες επιπτώσεις για την Ελλάδα. Αν η Άγκυρα κατοχυρωθεί ως προνομιακός εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή, η Αθήνα θα κληθεί να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική της και πρέπει να το κάνει. Η πρόκληση είναι διπλή, αφενός, να διατηρήσει τον ρόλο της ως αξιόπιστος εταίρος της Δύσης, και αφετέρου, να αποτρέψει την αναβάθμιση της Τουρκίας από το να μεταφραστεί σε πίεση στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία μπήκε στο τραπέζι ως φανατικός υποστηρικτής της Χαμάς και βγαίνει από αυτό ως διαμεσολαβητής της ειρήνης , πουλώντας, στην ουσία, την ίδια τη Χαμάς, αν αυτό σημαίνει ότι μπορεί να κερδίσει γεωπολιτικά οφέλη. Αν το τίμημα αυτής της στροφής είναι η αποκατάσταση των σχέσεων με την Ουάσιγκτον και η αναβάθμιση του ρόλου της ως ρυθμιστή στη Μέση Ανατολή, τότε ο Ερντογάν θα έχει εξασφαλίσει μια διπλή νίκη, τόσο στο εξωτερικό, με την ενίσχυση της διεθνούς του εικόνας, όσο και στο εσωτερικό, όπου μπορεί να παρουσιάσει μια Τουρκία που επιστρέφει δυναμικά στο διεθνές προσκήνιο.
Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι πια τι θα ζητήσει η Τουρκία αλλά τι θα της προσφερθεί. Και κυρίως, ποιοι θα κληθούν να πληρώσουν το κόστος αυτής της νέας εξίσωσης.
*Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α., Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Αμυντικός Αναλυτής.
