Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο ενεργοποίησης του «Μηχανισμού κατά του Εξαναγκασμού» (Anti-Coercion Instrument – ACI), ενός εργαλείου που πολλοί χαρακτηρίζουν ως «πυρηνική επιλογή» στη μάχη για την αποτροπή εμπορικών πιέσεων, καθώς πλησιάζει η προθεσμία επιβολής δασμών 30% από τις ΗΠΑ στις ευρωπαϊκές εισαγωγές.
Σύμφωνα με διπλωμάτες της ΕΕ, που μίλησαν στο Reuters, αρκετά κράτη-μέλη, ανάμεσά τους η Γαλλία και η Γερμανία, εξετάζουν τη χρήση μέτρων «αντιεξαναγκασμού» κατά των ΗΠΑ, εάν δεν υπάρξει συμφωνία εμπορικής συνεργασίας με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Τα μέτρα αυτά ενδέχεται να περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό αμερικανικών προμηθευτών από δημόσιους διαγωνισμούς εντός της ΕΕ, περιορισμούς στις εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και περιορισμούς στις άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ένωση.
Η ενεργοποίηση αυτού του «εμπορικού βαλλιστικού όπλου», όπως έχει χαρακτηριστεί, φαίνεται να πλησιάζει, καθώς η εμπορική σύγκρουση μεταξύ Ουάσινγκτον και Βρυξελλών κορυφώνεται.
Η απειλή δασμών 30% και ο ρόλος του ACI
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ανακοινώσει ότι, εάν δεν επιτευχθεί εμπορική συμφωνία μέχρι την 1η Αυγούστου, θα επιβληθούν δασμοί 30% στις ευρωπαϊκές εισαγωγές. Αν και οι ΗΠΑ δηλώνουν πως η προθεσμία είναι τελική, έχουν αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο συνέχισης των διαπραγματεύσεων και μετά από αυτή την ημερομηνία.
Ο Μηχανισμός κατά του Εξαναγκασμού (ACI), ο οποίος δημιουργήθηκε το 2023, σχεδιάστηκε για να λειτουργεί ως αποτρεπτικό μέσο απέναντι σε περιπτώσεις «οικονομικού εξαναγκασμού» από τρίτες χώρες, που επιχειρούν να επηρεάσουν πολιτικές της Ε.Ε. με απειλές ή πιέσεις οι οποίες πλήττουν το εμπόριο ή τις επενδύσεις.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βασικός στόχος του ACI είναι η αποτροπή, ωστόσο όταν απαιτείται, το εργαλείο προβλέπει τη δυνατότητα λήψης στοχευμένων και αναλογικών μέτρων. Αυτά τα μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν όχι μόνο αντισταθμιστικούς δασμούς, αλλά και περιορισμούς στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και στις άμεσες επενδύσεις.
Επιπλέον, η Ε.Ε. μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση ξένων επιχειρήσεων, όπως αμερικανικών, στις δημόσιες προμήθειες ή την κυκλοφορία προϊόντων όπως τρόφιμα και χημικά στην ευρωπαϊκή αγορά.
Σύμφωνα με το Reuters, η χρήση του ACI θα μπορούσε να πλήξει ιδιαίτερα τις αμερικανικές υπηρεσίες στις οποίες οι ΗΠΑ εμφανίζουν πλεόνασμα, όπως οι ψηφιακές πλατφόρμες (Amazon, Microsoft, Netflix, Uber κ.ά.).
Διαδικασία και πολιτική συναίνεση
Η εφαρμογή του ACI απαιτεί συγκεκριμένα βήματα: πρώτα, η Επιτροπή διερευνά εάν υφίσταται εξαναγκασμός, και εν συνεχεία ζητεί τη συναίνεση των κρατών-μελών. Για την έγκριση των μέτρων απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία (τουλάχιστον 15 από τα 27 κράτη-μέλη).
Ακόμη και τότε, πριν την επιβολή μέτρων, η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να επιχειρήσει διαπραγμάτευση με τη χώρα που θεωρείται υπεύθυνη για τον εξαναγκασμό, με στόχο την εξεύρεση λύσης μέσω διαλόγου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι όλα τα μέτρα που θα ληφθούν πρέπει να είναι προσωρινά, στοχευμένα, και αναλογικά προς τη ζημιά που προκαλείται από τον εξαναγκασμό.
Η εμπορική «πυρηνική» επιλογή ως έσχατη λύση
Οι τελευταίες προσπάθειες για μια εμπορική συμφωνία συνεχίζονται, με την Ε.Ε. να επιδιώκει έναν «βασικό» δασμό 10%, με εξαιρέσεις και ποσοστώσεις για την προστασία βασικών βιομηχανιών όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η γεωργία, η μηχανολογία και η αεροναυπηγική.
Σύμφωνα με την ανάλυση του Eurasia Group, η Ε.Ε. μπορεί να αποδεχθεί έναν βασικό δασμό 10% με ορισμένες εξαιρέσεις, αλλά αν ο δασμός υπερβεί το 15%, είναι πολύ πιθανό να υπάρξει απάντηση με αντίμετρα.
«Η απειλή του Τραμπ για τριπλασιασμό των δασμών θεωρείται ως διαπραγματευτική τακτική από την πλευρά της Ε.Ε., όχι όμως ως τελική πρόταση», αναφέρουν οι αναλυτές Mujtaba Rahman, Emre Peker και Clayton Allen. Εάν η Ε.Ε. κρίνει ότι πρόκειται για πραγματική απειλή, τότε ενδέχεται να προχωρήσει στην επιβολή αντιμέτρων σε εξαγωγές ύψους έως και 116 δισ. ευρώ.
Αν και χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία πιέζουν για δυναμική απάντηση, η Επιτροπή αναμένεται αρχικά να περιοριστεί σε αντισταθμιστικούς δασμούς σε αμερικανικά αγαθά. Ωστόσο, σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης, ενδέχεται να επιστρατευθούν ισχυρότερα εργαλεία, όπως περιορισμοί εξαγωγών, επιβολή τελών, περιορισμοί στις δημόσιες προμήθειες και κυρώσεις σε αμερικανικές υπηρεσίες, με το ACI να λειτουργεί ως το «τελευταίο όπλο» στο οπλοστάσιο της Ε.Ε.
