Όταν στις αρχές Μαρτίου οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούσαν να κινητοποιήσουν κεφάλαια ύψους 800 δισ. ευρώ για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, το θέμα των ευρωομολόγων επανήλθε στο προσκήνιο. Διστακτικά βέβαια και σε φιλολογικό επίπεδο, καθώς οι χώρες του πυρήνα συνεχίζουν να αντιδρούν, θέτοντας το ζήτημα του ηθικού κινδύνου. Γι’ αυτό και έχουν δει το φως της δημοσιότητας ορισμένες… τραβηγμένες έως και επικίνδυνες ιδέες, όπως η έκδοση ευρωομολόγων χωρίς κρατική εγγύηση αλλά με τιτλοποιήσεις άλλων assets.
Η έκδοση αμοιβαίου χρέους με την εγγύηση των χωρών-μελών, που στην ουσία βάζει στο ίδιο… καζάνι τις δημοσιονομικά υγιείς χώρες του πυρήνα με τις «σπάταλες» χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, αποτελεί ένα project που έχει διχάσει ήδη από την κρίση χρέους. Χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία και η Φινλανδία κατηγορούσαν ουσιαστικά για δημοσιονομική ανευθυνότητα τις χώρες της περιφέρειας, με αποτέλεσμα να μένουν στα χαρτιά όχι μόνο τα ευρωομόλογα αλλά τα project της ενιαίας κεφαλαιαγοράς και της τραπεζικής ένωσης.
Σήμερα οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Αναλυτές τονίζουν πως τα «μαύρα πρόβατα» του ευρωπαϊκού Νότου έχουν ανακάμψει και ο ηθικός κίνδυνος είναι διαχειρίσιμος. Άλλωστε, η ΕΕ προχωρά, όπως επισημαίνει η ING, σε εκδόσεις ομολόγων με αξιολόγηση ΑΑΑ χωρίς κανένα πρόβλημα, παρά το γεγονός ότι η μέση αξιολόγηση στην Ένωση είναι Α-.
Ενδεικτικές του πόσο διχάζει το θέμα των ευρωομολόγων είναι οι αντικρουόμενες εκτιμήσεις γερμανικών ινστιτούτων. Το ινστιτούτου ifo του Μονάχου θεωρεί απίθανη την έκδοση κοινού χρέους για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, χαρακτηρίζοντας τα ευρωομόλογα «ακατάλληλα» εργαλεία για τον συγκεκριμένο σκοπό. Στον αντίποδα, το ινστιτούτο IfW του Κιέλου, εκτιμά ότι το ευρωομόλογο είναι πρακτικό στη χρηματοδότηση κοινών αμυντικών πρωτοβουλιών.
Σύμφωνα με την παγκόσμια επικεφαλής ανάλυσης της ING, Μαριέκε Μπλομ, η τρέχουσα συγκυρία αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την Ευρώπη να υποστηρίξει το ευρώ – και μέσω της έκδοσης αμοιβαίου χρέους - και να το αναδείξει ως αποθεματικό νόμισμα, απέναντι στο δολάριο, εκμεταλλευόμενη τις αμφιβολίες των επενδυτών αναφορικά με την παραδοσιακή κυριαρχία των ΗΠΑ.
Την ίδια ώρα, ο κίνδυνος να εκθρονιστεί το δολάριο από παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα είναι μία από τις πιο δημοφιλείς συζητήσεις στις τάξεις του επενδυτικού κόσμου τους τελευταίους μήνες. Η εμπορική και δημοσιονομική πολιτική του Τραμπ επιφέρει πλήγμα στο δολάριο, ενώ παράλληλα συντελείται μια πιο διαρθρωτική ανατροπή καθώς πολλές χώρες επιλέγουν να μειώσουν την εξάρτησή τους στο αμερικανικό νόμισμα.
Το ένα σκέλος του debate, λοιπόν, σχετίζεται με τον αντίκτυπο που θα έχουν στο κύρος του δολαρίου οι πολιτικές επιλογές του Τραμπ. Το άλλο σκέλος έχει να κάνει με τα νομίσματα που θα μπορούσαν να πάρουν τη θέση του. Το κινεζικό γουάν ή ένα νέο νόμισμα που πιθανώς να εκδώσουν οι BRICS, δεν βασίζονται στις αξίες και τις αρχές νομισμάτων ανεπτυγμένων οικονομιών. Επομένως, μήπως έφτασε η ώρα του ευρώ;
Η Μπλομ τονίζει πως η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει το παράθυρο ευκαιρίας για να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου και να αναδείξει το ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, οι Ευρωπαίοι πρέπει να αφήσουν πίσω τους προβληματισμούς του παρελθόντος και να βρουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις προκειμένου να προχωρήσουν στην έκδοση ευρωομολόγων. Ποιες θα είναι αυτές οι προϋποθέσεις σε μία ευρωπαϊκή οικονομία που πλήττεται από χαμηλή ανάπτυξη, αυξανόμενο χρέος και ελλείμματα;
Για να παίξει σημαντικότερο ρόλο το ευρώ, ως καταφύγιο, προσθέτει η Μπλομ, θα πρέπει να αυξηθεί η διαθεσιμότητα των safe assets. Σε αυτά περιλαμβάνονται τόσο τα υψηλής αξιολόγησης κρατικά ομόλογα, όσο και τα ευρωομόλογα. Η ίδια σημειώνει πως η Ευρώπη καλείται να αξιοποιήσει το αυξανόμενο επενδυτικό ενδιαφέρον για ευρωπαϊκά ομόλογα (μόνο το 2023 και το 2024 τα γερμανικά ομόλογα σε χέρια ξένων αυξήθηκαν κατά 160 δισ. ευρώ ή 8% των υφιστάμενων γερμανικών ομολόγων).
Η Μπλομ χαρακτηρίζει μεν δικαιολογημένη τη φοβία των χωρών του πυρήνα ότι η έκδοση κοινού χρέους θα ενθαρρύνει τις πιο… σπάταλες χώρες-μέλη να συνεχίσουν να ξοδεύουν ανεξέλεγκτα. Προειδοποιεί δε, πως εξαιτίας της μόνιμης διαφωνίας ως προς την έκδοση ευρωομολόγων, μπορεί να χαθεί μία πολύ μεγαλύτερη ευκαιρία ακόμα και για τις χώρες του πυρήνα οι οποίες θα έχουν σημαντικά οφέλη από την ταχύτερη ανάπτυξη όλης της Ένωσης.
Ένας τρόπος για να αμβλυνθούν οι αντιδράσεις είναι να τεθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Όπως λ.χ. σημειώνει η Μπλομ, θα μπορούσαν τα ευρωομόλογα να αντικαταστήσουν κρατικά ομόλογα, αντί να αυξήσουν το υφιστάμενο ευρωπαϊκό χρέος. Θα μπορούσαν επίσης να καθοριστούν πιο αυστηροί κανόνες για τα ελλείμματα που ξεπερνούν το 3% του ΑΕΠ, κάτι που θα περιόριζε σημαντικά τον ηθικό κίνδυνο.
Με την αναλύτρια της ING συμφωνεί και το ινστιτούτο οικονομικών αναλύσεων της Μαδρίτης, το οποίο εκτιμά ότι τα ευρωομόλογα θα συμβάλλουν στη δημιουργία μίας βαθύτερης και τεραστίου μεγέθους αγοράς κρατικού χρέους στην Ευρώπη. Θα ενισχύσουν επίσης το ευρώ στην προσπάθειά του να παγιωθεί ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Μένει να δούμε αν οι Ευρωπαίοι θα αρπάξουν την ευκαιρία χωρίς να χάνουν χρόνο εξετάζοντας επικίνδυνες εναλλακτικές που θα οδηγούσαν σε μία μόνιμη κατηγοριοποίηση των χωρών-μελών σε πολλές ταχύτητες.
