Ο James Stephen «Jimmy» Donaldson, ευρύτερα γνωστός με το επαγγελματικό του ψευδώνυμο «Mr. Beast», έχει γίνει διάσημος - και έχει συγκεντρώσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για φιλανθρωπικούς σκοπούς - αξιοποιώντας την πλατφόρμα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Καθαρίζει τους ωκεανούς μας, έχει φυτέψει 20 εκατομμύρια δέντρα και αντιμετωπίζει την πείνα ταΐζοντας άπορους ανθρώπους σε διάφορες κοινότητες στις ΗΠΑ. Τελευταία, ο Mr. Beast κατασκεύασε 100 πηγάδια στην Αφρική, φέρνοντας καθαρό πόσιμο νερό σε περίπου 500.000 ανθρώπους σε χώρες από την Κένυα μέχρι το Καμερούν και τη Ζιμπάμπουε.
Ωστόσο, δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι με την τελευταία καμπάνια του Mr. Beast ή με τις ευρύτερες φιλανθρωπικές προσπάθειές του.
Ένας Κενυάτης πολιτικός είπε στο CNN ότι η εκστρατεία του Mr. Beast τροφοδότησε την αντίληψη ότι οι αφρικανικές χώρες «εξαρτώνται από δωρεές», ενώ ο ιδρυτής μιας φιλανθρωπικής οργάνωσης παραπονέθηκε ότι «ένας λευκός άνδρας που διαθέτει μια τεράστια πλατφόρμα… τραβάει όλη την προσοχή».
Αν και όλα αυτά μπορεί να ακούγονται απλώς σαν έκφραση φθόνου - και σε ένα μέρους τους πιθανότατα έτσι είναι - οι επικρίσεις εναντίον του Mr. Beast είναι πολύ ευρύτερες από ό, τι πολλοί θα υποψιάζονται. Για χρόνια, πολλοί παραπονιούνται ότι η στρατηγική της «φιλανθρωπικής ψυχαγωγίας» του Mr. Beast — ο συνδυασμός της φιλανθρωπίας με την διαδικτυακή ψυχαγωγία — συνιστά μια μορφή εκμετάλλευσης.
Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο, όταν ο Mr. Beast συνεργάστηκε με έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό για την παροχή χειρουργικών επεμβάσεων αποκατάστασης της όρασης - επεμβάσεις που ο Mr. Beast πλήρωσε προσωπικά - κατηγορήθηκε για «πορνογραφία της φτώχειας».
«...όλα τίθενται στην υπηρεσία του πλουτισμού του», έγραψε ένα άτομο στο Twitter.
«Νοιάζεται για τους φτωχούς και τα άτομα με αναπηρία γιατί έτσι βγάζει χρήματα», είπε ένας άλλος.
«Οι γιατροί/οι νοσηλευτές δεν εκμεταλλεύονται την αξιοπρέπεια του ασθενούς τους για κέρδος».
Το κεφαλοκλείδωμα των κερδοσκόπων
Η τελευταία λέξη είναι το κλειδί: το κέρδος.
Το κέρδος έχει γίνει μια βρώμικη λέξη τον τελευταίο αιώνα. Η Ayn Rand εξερεύνησε εκτενώς την αυξανόμενη απέχθεια για το κέρδος στο κλασικό της έργο Atlas Shrugged, ένα δυστοπικό μυθιστόρημα που απεικονίζει μια κοινωνία όπου οι τιτάνες της βιομηχανίας που παράγουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες της κοινωνίας αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση από πολλούς —ιδιαίτερα τους τζαμπατζήδες — επειδή επιδιώκουν το κέρδος.
Ο Τζέιμς Τάγκαρτ, ένας από τους αντιήρωες στο μυθιστόρημα, μιλά για τη «διάλυση της φαύλης τυραννίας της οικονομικής εξουσίας» και για την απελευθέρωση των ανθρώπων «από την κυριαρχία του δολαρίου».
«Θα απελευθερώσουμε τον πολιτισμό μας από τον ασφυκτικό κλοιό των κερδοσκόπων», βροντοφωνάζει ο Τάγκαρτ.
Η Ραντ είχε επίγνωση του γεγονότος ότι ο σύγχρονος κόσμος μας μετέτρεπε την ιδέα του κέρδους σε αμαρτία, παρ’ όλο που ο Άνταμ Σμιθ είχε εδώ και πολύ καιρό παρατηρήσει ότι το ιδιοτελές συμφέρον είναι η πηγή της οικονομικής ευημερίας στην κοινωνία.
«Δεν περιμένουμε το δείπνο μας από την καλοσύνη του κρεοπώλη, του ζυθοποιού ή του αρτοποιού, αλλά από το ενδιαφέρον τους για την επιδίωξη του δικού τους συμφέροντος», έγραψε περίφημα ο Σμιθ στον Πλούτο των Εθνών.
Ο Σμιθ κατάλαβε ότι το προσωπικό συμφέρον δεν είναι απλώς υγιές και ορθολογικό, αλλά και η οικονομική ατμομηχανή της κοινωνίας. Επιδιώκοντας ο κρεοπώλης τις δικές του επιθυμίες, παρέχει μια ουσιαστική υπηρεσία στους άλλους, όπως ακριβώς και ο ζυθοποιός και ο φούρναρης.
Ωστόσο, το κέρδος θεωρείται κατακριτέο από πολλούς σήμερα, ιδιαίτερα εκείνους που έχουν κατακλυστεί από αφηγήσεις περί κοινωνικής δικαιοσύνης στα πανεπιστήμια. Η μαρξιστική ιδέα ότι τα κέρδη είναι απλώς εκμετάλλευση έχει υιοθετηθεί από πολλούς, ακόμη και από ανθρώπους που πιθανότατα δεν θα θεωρούσαν ποτέ τους εαυτούς τους μαρξιστές.
Όπως ο αποτυχημένος επιχειρηματίας στο Atlas Shrugged που υπερασπίζεται τον εαυτό του λέγοντας «Μπορώ με περηφάνια να πω ότι σε όλη μου τη ζωή δεν έχω αποκομίσει ποτέ κέρδος», έτσι και πολλοί νέοι άνθρωποι βλέπουν τώρα το κέρδος ως συνώνυμο της εκμετάλλευσης.
«Το να εμπνέεις τους ανθρώπους να βοηθούν τους άλλους είναι υπέροχο, αλλά το να ενθαρρύνεις τους νέους να εκμεταλλεύονται ευάλωτες κοινότητες για να παράγουν περιεχόμενο από το οποίο μπορούν στη συνέχεια να αποκομίσουν τεράστιο κέρδος, είναι προβληματικό», έγραψε στο Twitter η ανταποκρίτρια παραπόνων της Washington Post, Taylor Lorenz.
Με άλλα λόγια, η περιφρόνηση που εκφράζεται προς τον Mr. Beast πηγάζει από το γεγονός ότι έχει συγκεντρώσει μια περιουσία περίπου 500 εκατομμυρίων δολαρίων ενώ πέτυχε τα αξιοσημείωτα φιλανθρωπικά του επιτεύγματα.
Και αξίζει να σημειωθεί ότι η κριτική που δέχεται έρχεται σε αξιοσημείωτη αντίθεση με τον (αρχικό) ευρύ έπαινο προς τον Sam Bankman-Fried, του ιδρυτή του FTX που έχτισε μια αυτοκρατορία μιλώντας για τον αλτρουισμό και απορρίπτοντας τη σημασία των κερδών.
«Δεν πειράζει να κλείσουμε μια συμφωνία που είναι κάπως κακή, για να διασώσουμε μια περιοχή», είπε ο Bankman-Fried κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας του με το Bloomberg το 2022.
Ο Bankman-Fried δήλωνε ότι δεν ανησυχούσε πολύ για τα χυδαία κέρδη καθώς εστιάζε περισσότερο στο να βοηθάει τους άλλους. (Μια πιο προσεκτική εξέταση της ιδιωτικής ρητορικής και επιχειρηματικής του δραστηριότητας δείχνει ότι ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο να βγάλει χρήματα για τον εαυτό του από ό,τι άφηνε να εννοηθεί.)
Η διαφορά είναι ότι οι φιλανθρωπικές προσπάθειες του Mr. Beast απέδωσαν πραγματικά, ενώ οι «αλτρουιστικές» προσπάθειες του Bankman-Fried απέτυχαν παταγωδώς (και τώρα είναι αντιμέτωπος με μια ποινή που μπορεί να ξεπεράσει τα 100 χρόνια φυλάκισης).
Αυτός είναι ο πραγματικός λόγος που ο Mr. Beast δέχεται μια τόσο οξεία κριτική. Αυτό που κάνει, είναι να καταδεικνύει τη δύναμη της εθελοντικής δράσης και τη θαυματουργή ισχύ του κινήτρου του κέρδους. Ωστόσο, αυτό δεν έρχεται απλώς σε έντονη αντίθεση με τις αλτρουιστικές προσπάθειες του Bankman-Fried.
'Είναι ντροπιαστικό'
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δηλώσεις που μπορεί κανείς να βρει για το φιλανθρωπικό έργο του Mr. Beast στην Αφρική προέρχεται από τον Κενυάτη δημοσιογράφο Ferdinand Omond.
«Είναι ντροπιαστικό ένας YouTuber να πετάει στην Κένυα στο πλαίσιο μιας φιλανθρωπικής εκστρατείας για να κάνει πράγματα που θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί με πόρους από τους φόρους μας εδώ και πολύ καιρό», είπε ο Omond.
Αυτά τα λόγια είναι οδυνηρά, σε μεγάλο βαθμό επειδή ακούγονται τόσο αληθινά.
Είναι όντως αυτό ντροπιαστικό για την κυβέρνηση της Κένυας, η οποία μαστίζεται εδώ και καιρό από αναποτελεσματικότητα και διαφθορά; Αναμφίβολα ναι. Ταυτόχρονα όμως, είναι και κάτι που προκαλεί αμηχανία σε κάθε δημόσιο διανοούμενο που επιμένει ότι τα κέρδη είναι κάτι το κακό και ότι οι κρατικές προσπάθειες είναι η λύση για τη φτώχεια, παρά το θλιβερό τους ιστορικό επιδόσεων.
Και πρέπει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση της Κένυας δεν είναι η μόνη που έχει αποδειχθεί εντελώς ανίκανη σε ό,τι αφορά καταπολέμηση της φτώχειας.
Το 1964, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον κήρυξε τον διαβόητο «πόλεμο» στη φτώχεια. Τις επόμενες πέντε δεκαετίες, η μέση μεταβίβαση πλούτου, σε πραγματικούς όρους, σε μια οικογένεια χαμηλού εισοδήματος αυξήθηκε από 3.070 $ κατά κεφαλήν (1965) σε 34.093 $ (2016). Ο οικονομολόγος Βανς Γκιλ υπολόγισε πέρυσι ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει ξοδέψει συνολικά 25 τρισεκατομμύρια δολάρια στον σχεδόν 60ετή Πόλεμο κατά της Φτώχειας.
Τι έχουμε να επιδείξουμε γι’ αυτά τα τεράστια ποσά ομοσπονδιακών δαπανών;
Σύμφωνα με την απογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών, το 1966, το ποσοστό των αμερικανικών οικογενειών που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας ήταν 12,4%. Σήμερα, σύμφωνα με τα νέα απογραφικά στοιχεία, το ποσοστό των Αμερικανών που ζουν στη φτώχεια είναι … 12,4%.
Καλά διαβάσατε. Από το 1964, παρά τις δαπάνες δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το ποσοστό φτώχειας στην Αμερική δεν έχει υποχωρήσει καθόλου. Απλώς μένει περίπου στο ίδιο επίπεδο από τότε που οι Beatles έφτασαν στις ΗΠΑ με Βρετανική Εισβολή τους.
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι η φτώχεια στην Αμερική μπορεί να ήταν πολύ χειρότερη αν δεν είχαμε ξοδέψει 25 τρισεκατομμύρια δολάρια για να την αντιμετωπίσουμε, αλλά αυτό παραβλέπει μια άβολη αλήθεια. Τις δύο δεκαετίες που προηγήθηκαν του πολέμου κατά της φτώχειας, η φτώχεια είχε πέσει από 32,1% σε 12,4%.
Όλα αυτά εξηγούν γιατί ο Mr. Beast δέχεται επιθέσεις παρά την καλή δουλειά που κάνει.
Όπως είπε ο Milton Friedman, ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι «είναι να κρίνουν τις πολιτικές και τα προγράμματα από τις προθέσεις τους και όχι από τα αποτελέσματά τους».
Τα αποτελέσματα της φιλανθρωπικής δράσης του Mr. Beast, όλα εθελοντικά και με γνώμονα το κέρδος, υπερβαίνουν παρασάγγας τις προσπάθειες της κυβέρνησης. Και αυτό είναι κάτι που οι επικριτές του δεν μπορούν να αντέξουν.
Όπως γράφει στο Twitter η Maggie (@LibertyAnders) στις 13 Νοεμβρίου, 2023: «Ο MrBeast ακυρώνεται για το φιλανθρωπικό του έργο επειδή αποκαλύπτει την κρατική αναποτελεσματικότητα».
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά στο AIER.
Ο Jon Miltimore είναι ο αρχισυντάκτης του FEE.org.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Νοεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
