Ο διεθνολόγος, Μάριος Ευθυμιόπουλος, αναλύει, σε συνέντευξή του στο Liberal τι σημαίνει η πρόσφατη ενέδρα του ISIS στη Συρία και προειδοποιεί ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν έπαψε ποτέ να δραστηριοποιείται, εκμεταλλευόμενο την παρατεταμένη αστάθεια σε Συρία και Ιράκ.
Παράλληλα, εξηγεί πώς το χτύπημα δοκιμάζει την αξιοπιστία της νέας συριακής ηγεσίας υπό τον Μοχάμεντ Αλ Σάραα (Αλ Τζολάνι) ως εταίρου ασφαλείας, σε ένα περιβάλλον όπου συγκρούονται τα συμφέροντα πολλών «παικτών» (Κούρδοι, Τουρκία, Ισραήλ, ΗΠΑ, Ρωσία) και η ανοικοδόμηση προϋποθέτει υψηλό επίπεδο ασφάλειας που δεν είναι δεδομένο.
Εξάλλου, εκτιμά ότι οι ΗΠΑ θα απαντήσουν με στοχευμένες επιχειρήσεις πολλαπλών μέσων, ενώ θέτει ερωτήματα για το ποιοι χρηματοδοτούν ή αξιοποιούν παραστρατιωτικές/τρομοκρατικές δομές στο πεδίο. Τέλος, συνδέει την πιθανή αναζωπύρωση του ISIS με τον ευρύτερο κίνδυνο αποσταθεροποίησης στη Μέση Ανατολή και υπογραμμίζει τις επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, με ειδική αναφορά στην ανάγκη ενίσχυσης των ελέγχων σε Ελλάδα και Κύπρο.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Ευθυμιόπουλε τι μας λέει η συγκεκριμένη ενέδρα για το επίπεδο επιχειρησιακής ικανότητας του ISIS σήμερα στη Συρία; Είναι ένα σποραδικό χτύπημα ή ένδειξη οργανωμένης επαναδραστηριοποίησης του Ισλαμικού κράτους;
Γενικότερα το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) έχει πάρα πολλά παρακλάδια. Ένα από αυτά τα παρακλάδια είναι αυτό με το οποίο έκαναν, αυτή τη στιγμή, την εν λόγω επίθεση. Ωστόσο, υπάρχει σημαντική επικέντρωση στο συγκεκριμένο χτύπημα, δεδομένου ότι υπάρχουν πλέον νεκροί.
Ένα δεύτερο ζήτημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο Τζολάνι ο ίδιος είχε υποσχεθεί ότι θα καθαιρέσει αυτού του είδους τις τρομοκρατικές ομάδες. Και φαίνεται, όπως έχουμε πει και στο παρελθόν, ότι αυτού του είδους οι τρομοκρατικές ομάδες απλά δεν σταματούν. Πρώτον, γιατί ο Τζολάνι ήταν πάντοτε η μειοψηφία μιας ομάδας, η οποία ήταν τρομοκρατική. Δεύτερον γιατί ήταν η δική του τρομοκρατική ομάδα, η οποία επέδρασε θετικά απέναντι στον δυτικό διάλογο προκειμένου να υπάρχει μια κάποιου είδους σταθερότητα στη Συρία, μπας και μπορέσουν να ανοικοδομήσουν τη χώρα.
Ωστόσο, εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε κάτι εξόχως σημαντικό, κύριε Παναγόπουλε: Το ISIS δεν σταμάτησε ποτέ να δραστηριοποιείται ούτε στη Συρία, ούτε στο Ιράκ αλλά ούτε και σε άλλες περιοχές οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν εμπόλεμες. Για παράδειγμα, δεν έχει τερματιστεί ο πόλεμος των Κούρδων απέναντι στο ISIS και επίσης δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως, ακόμη και σήμερα που μιλάμε, η σταθερότητα της Συρίας.
Με φόντο τις εικόνες που είδαμε το Σάββατο, συμπεραίνουμε πως όλα τα εμπορικά ισοζύγια και όλες οι συμφωνίες είναι διαδικασίες, οι οποίες απαιτούν υψηλό επίπεδο ασφαλείας και αυστηρότητας. Ως εκ τούτου, αναρωτιέμαι εάν ο Τζολάνι μπορεί να δώσει, εν τέλει, αυτού του είδους τη σταθερότητα, την οποία ευαγγελίζεται.
Επειδή αναφερθήκατε στον Αλ Σάραα ή Τζολάνι όπως λεγόταν ο ίδιος παλαιότερα, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς επηρεάζει η επίθεση του ISIS την προσπάθεια της νέας συριακής ηγεσίας υπό τον ίδιο, ώστε να εμφανιστεί ως αξιόπιστος εταίρος ασφαλείας και να ελέγξει τον κρατικό του μηχανισμό;
Ο Μοχάμεντ Αλ Σάραα αποφάσισε να αλλάξει το όνομά του, για να μη συσχετίζεται από ένα σημείο κι έπειτα με το γεγονός ότι κατείχε τρομοκρατική ομάδα. Ταυτόχρονα, είναι προφανές ότι κάποιος τους είχε τάξει την επόμενη μέρα μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Τα πράγματα όμως είναι πάρα πολύ σύνθετα γιατί βλέπουμε ότι και ο Άσαντ επιδιώκει πλέον με μια άλλη ομάδα να αναρριχηθεί. Οι Κούρδοι, επίσης, έχουν τις δικές τους επιδιώξεις.
Και μέσα σ’ όλα αυτά, υπάρχουν και οι επιδιώξεις των υπολοίπων τρομοκρατικών ομάδων, οι οποίες θα βρεθούν απέναντι στον Τζολάνι, καθώς ο ίδιος πλέον θα φαίνεται πως εκφράζει τα δυτικά συμφέροντα. Αυτά τα δυτικά συμφέροντα, αφορούν, όπως σας είπα και διάφορες συμφωνίες, από τις υποδομές και την ενέργεια, μέχρι το τραπεζικό σύστημα και την ανοικοδόμηση της Συρίας.
Και βεβαίως, ας μην ξεχνάμε το γεγονός ότι η Συρία έχει επίσης παραθαλάσσιο κομμάτι, για το οποίο ενδιαφέρονται τόσο οι ΗΠΑ όσο και παραδοσιακά η Ρωσία, η οποία έχει βάσεις εκεί. Μια Ρωσία, για την οποία βιαστήκαμε να πούμε ότι φεύγει από τη Συρία, αλλά ήδη ανοικοδομεί καινούργιες βάσεις βασισμένες στο νέο στοιχείο στρατηγικής ασφαλείας, όπως η ίδια το εκφέρει.
Παράλληλα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι η Ανατολική Συρία ακόμα δεν είναι πλήρως σταθερή γεωγραφικά. Δεν ξέρουμε τι γίνεται. Σε πρόσφατό μου ταξίδι στον Λίβανο, είχα πάει στη συνοριακή γραμμή της χώρας με τη Συρία. Δεν υπάρχει έλεγχος: Όποιος θέλει μπαίνει, όποιος θέλει βγαίνει…
Υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω, το έργο του Τζολάνι θα είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί φαίνεται ότι ήταν αυτός ο οποίος εισάκουσε το ποιος θέλει να ηγηθεί στη Συρία. Το κατά πόσο μπορεί να ηγηθεί είναι πάρα πολύ δύσκολο, κι ενώ έχει συμπληρωθεί ένας χρόνος από τότε που ο ίδιος κατέλαβε την εξουσία.
Είδατε την ενδυμασία του, το κουστούμι που χρησιμοποίησε κατά τις επαφές του, για να περάσει ένα μήνυμα ότι τείνει προς τη διατήρηση της σταθερότητας στη Συρία. Ωστόσο, η οικονομία της Συρίας τώρα ανοικοδομείται. Άρα η ευκαιρία για τον Τζολάνι είναι να χτίσει μια οικονομία η οποία να είναι στα πρότυπα των αραβικών χωρών του Κόλπου.
Και κάπου εκεί, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τη «σφήνα» της Τουρκίας, η οποία λέει «ξέρεις, κι εγώ γειτνιάζω μαζί σου κι εγώ κατέχω κάποια κομμάτια και έχω κάνει συμφωνίες για λιμάνια και αεροδρόμια». Άρα, λοιπόν, τα πάντα στη Συρία, στην παρούσα χρονική στιγμή, αφορούν την ανοικοδόμησης.
Συνεπώς, ξαναρωτώ: Θα πετύχει το στόχο του ένας άνθρωπος, όπως ο Τζολάνι, ο οποίος ήταν ένας εγκληματίας τρομοκράτης, ο οποίος ενδύεται τον μανδύα του δημοκράτη σήμερα;
Να περάσουμε στο κεφάλαιο «ΗΠΑ»: Ο Ντόναλτ Τραμπ μίλησε για πολύ σοβαρά αντίποινα και ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας ο Πιτ Χέγκσεθ έστειλε μήνυμα στους τρομοκράτες του ISIS ότι «θα σας κυνηγήσουμε και θα σας σκοτώσουμε» Τι μορφές μπορεί να πάρει αυτό και τι μας δείχνει για το δόγμα αποτροπής και την πολιτική γραμμή της Ουάσινγκτον;
Είναι μια πάρα πολύ σωστή ερώτηση, αυτή που μου κάνετε. Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα επιχειρήσουν εναερίως, χερσαία και ναυτικά όπου χρειαστεί. Θα είναι στοχευμένες επιθέσεις, με συγκεκριμένο σκοπό, δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή οι Αμερικανοί κάνουν συλλογή πληροφοριών για το πού θα χτυπήσουν.
Προφανώς, η αντίδρασή τους θα είναι άμεση και σκληρή και εκεί πέρα, βέβαια, θα δείξουν ότι ο Τζολάνι δεν μπορεί να ελέγξει, αυτή τη στιγμή, τη Συρία. Επίσης, ο Τζολάνι δεν θα κάνει τίποτα, μιας καθ θα πρέπει να βγει και να παράσχει πλήρη υποστήριξη στις ΗΠΑ.
Θα αποδειχτεί, επίσης, ότι για κάποιο λόγο αναδύονται στη Συρία ορισμένες τρομοκρατικές ομάδες, οι οποίες χρηματοδοτούνται από παραστρατιωτικές οργανώσεις, δρουν στη Συρία και οργανώνονται από την Τουρκία. Υπάρχουν, επίσης, τρομοκρατικά γκρουπ που χρηματοδοτούνται, ακριβώς επειδή ποντάρουν και επιβιώνουν με φόντο την αστάθεια που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή.
Επομένως, το ζητούμενο εδώ είναι ποιος δρα, ποιος κρύβεται από πίσω και τι ακριβώς επιδιώκει σε επίπεδο συμφερόντων.
Επειδή αναφερθήκατε πιο πριν στο θέμα των Κούρδων, σε ποιο βαθμό η «αντι-ISIS στρατηγική» περνά αναγκαστικά μέσα από τις κουρδικές δομές και τι σημαίνει αυτό για χώρες όπως η Τουρκία του Ερντογάν;
Οι Κούρδοι ήταν στη Συρία. Ήταν πολύ ξεκάθαροι απέναντι στον πόλεμο εναντίον του ISIS αλλά και στον πόλεμο εναντίον του Αλ Σάραα δεν έχουν συμφωνήσει ακόμα, όπως επίσης δεν έχουν συμφωνήσει πολλοί άλλοι χριστιανοί στο σύνολό τους, δηλαδή Μαρωνίτες (σ.σ. αραβόφωνοι Χριστιανοί του Λιβάνου), Καθολικοί, Ορθόδοξοι και πολλοί άλλοι.
Δεν έχει συμφωνήσει, επίσης, ούτε η εβραϊκή κοινότητα της Συρίας, για το πώς θα λειτουργήσουν τα πράγματα και βεβαίως οι Κούρδοι οι οποίοι αποτελούν ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό της ανατολικής πλευράς της χώρας, οι οποίοι είχαν προβλήματα με τους Κούρδους του Ιράκ και είχαν προβλήματα επίσης με το κατά πόσο οι Κούρδοι στην Τουρκία θα πρέπει να συνεχίσουν τον πόλεμο ή όχι.
Άρα, λοιπόν, φτάνοντας στο δεύτερο σημείο που με ρωτάτε για το πώς αντιδράει απέναντι στην Τουρκία, πρέπει να σας θυμίσω πως η Άγκυρα ποτέ δεν ήταν υπέρ του κουρδικού στοιχείου. Η Τουρκία του Ερντογάν θέλει να μπει στη Συρία η Τουρκία, με δυνάμεις ασφαλείας.
Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, υπάρχει και το Ισραήλ, το οποίο θα εφαρμόσει τη δική του πολιτική, προχωρώντας σε στρατηγικούς βομβαρδισμούς θέσεων, αναφέροντας, όμως, πάντοτε τον λόγο: «Βομβαρδίζω εκεί, γιατί υπάρχουν τρομοκρατικές ομάδες, οι οποίες εξοπλίζονται, εκπαιδεύονται και δρουν βάσει των ιδίων συμφερόντων τους, για να επιφέρουν μια συνεχή αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή.
Πιάνομαι από την τελευταία σας κουβέντα και θα ήθελα να σας ρωτήσω, με δεδομένη την ένταση στη Μέση Ανατολή, υπάρχει κίνδυνος η αναζωπύρωση της δράσης του ISIS στη Συρία να «κουμπώσει» με το μέτωπο Ισραήλ-Γάζας αλλά και ευρύτερα και να δημιουργήσει ένα νέο κύκλο επιθέσεων ή αποσταθεροποίησης κοντά στα ισραηλινά σύνορα; Θα ήθελα το σχόλιό σας…
Γενικότερα, οι τρομοκράτες έχουν μια ψυχολογία, η οποία κινείται στη λογική πως όταν πάψει να υπάρχει η ευκαιρία δράσης σε ένα σημείο, τότε προσπαθούν να βρουν κάπου αλλού να δραστηριοποιηθούν. Γενικότερα οι τρομοκράτες του ISIS δεν πιστεύουν σε κράτη, πιστεύουν στο χαλιφάτο.
Το χαλιφάτο είναι μια γεωγραφική οντότητα, όπου δεν υπάρχουν σύνορα, είναι μια αυτοκρατορία, όπου όλα κινούνται γύρω από τη Σαρία. Άρα εκεί, οι τρομοκράτες μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος για όσους επιθυμούν τέτοιους είδους πολιτικές.
Παράλληλα, θα πρέπει να επισημανθεί πως όποιος ισχυρίζεται ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει, προφανώς ψεύδεται, καθώς δεν υπάρχει τίποτα το ειρηνικό αυτή τη στιγμή στην ευρύτερη περιοχή. Μπορεί να έχουν κατευναστεί, κατά κάποιο τρόπο, οι αντιδράσεις, όμως τίποτε δεν έχει τελειώσει.
Και οι Ισραηλινοί ξέρουν πολύ καλά τις επιδιώξεις του Τζολάνι και δεν πρόκειται να πέσουν σε οποιαδήποτε παγίδα του. Σας θυμίζω την πρόσφατη ιστορία, όταν ο Τζολάνι είχε υποστηρίξει πως ήταν σε διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ, ώστε να επιστραφούν τα οστά του Έλι Κοέν. Οι Ισραηλινοί αντέδρασαν, βομβαρδίζοντας το συριακό υπουργείο Άμυνας, επειδή ακριβώς θεώρησαν την όλη αυτή κίνηση ως εμπαιγμό.
Άρα, λοιπόν – κι αυτό είναι κάτι που επισημαίνεται διαρκώς από think tanks, σοβαρές αναλύσεις – κατά πρώτον ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Κατά δεύτερον, οι τρομοκράτες επανεξοπλίζονται και τρίτον δρουν είτε κατά μόνας – ως «μοναχικοί λύκοι» - είτε συλλογικά, εκμεταλλευόμενοι το ευρύτερο καθεστώς αστάθειας και στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ευκαιρίες.
Το ISIS δεν έχει τελειώσει, κύριε Παναγόπουλε. Είναι εδώ, υπάρχει και σας θυμίζω ότι την περίοδο που προσπαθούσε να οργανώσει το δικό του χαλιφάτο, όπως το ονόμαζε, είχε καταστεί η μεγαλύτερη παγκοσμίως συγκέντρωση εγκληματιών. Αυτό δεν έχει τελειώσει. Και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να προσέξει και η ίδια η Ευρώπη πλέον.
Τι σημαίνει μια πιθανή αναζωπύρωση του ISIS στη Συρία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια αλλά και ειδικότερα για την ασφάλεια της Ελλάδας και της Κύπρου;
Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν τις δικές τους πολιτικές εναντίον της τρομοκρατίας και τους δικούς τους ελέγχους. Ωστόσο, εκτιμώ πως θα πρέπει να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τους ελέγχους επί της παράνομης μετανάστευσης και επί συγκεκριμένων ανθρώπων που ενδεχομένως να έχουν κάποιο συσχετισμό με τρομοκρατικές ομάδες όπως το ISIS.
Δεν έχουν σταματήσει ούτε η Ελλάδα αλλά ούτε και η Κύπρος να κάνουν καταγραφεί ανθρώπων, οι οποίοι ερχόμενοι από εκεί – και δεν είναι απαραιτήτως Σύροι – ενδέχεται να είναι φίλα προσκείμενοι προς την όλη ψευτοϊδεολογία του Ισλαμικού Κράτους. Σίγουρα, η παράνομη μετανάστευση επιτείνει αυτά τα φαινόμενα και απαιτείται μέγιστη προσοχή.
Από την άλλη πλευρά, όμως, το ρίσκο είναι πολύ μεγάλο και η ΕΕ, αν συνεχίσουν αυτά τα πράγματα, θα αναγκαστεί να πάρει θέση. Θα την πιέσει και ο Τραμπ να πάρει θέση, αυτή τη στιγμή επί του πρακτέου, γιατί θα θεωρήσει ότι βάλλεται από πολλά επίπεδα και, βεβαίως, βάλλεται και η ίδια η πολιτική εικόνα του Τραμπ.
Άρα, πιστεύω πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα τα παίξει όλα για όλα, πολύ κάθετα και ανορθόδοξα, και θα απειλήσει τους Ευρωπαίους ότι «αν δεν συμμετέχετε σε όλο αυτό, αν δεν το κάνετε, τότε θα το κάνω μόνος μου». Και εάν το κάνει μόνος του, τότε θα κρατήσει τον λογαριασμό, ώστε να τον πληρώσει η ΕΕ αργότερα, σε συνδυασμό λίγο με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και μαζί σίγουρα με τα αποτελέσματα του πολέμου Ουκρανίας - Ρωσίας.
*Ο Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι επικεφαλής του Strategy International, Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας και Στρατηγικής στο Τμήμα Πολιτικής και Διπλωματίας στο Πανεπιστήμιο Vytautas Magnus, στο Κάουνας της Λιθουανίας.
