Τη θέση ότι η Τρίπολη ξεφεύγει, μέσω της Ρηματικής Διακοίνωσης προς τον ΟΗΕ, από τη μέση γραμμή της Αθήνας και επιμένει να κινείται στη βάση του παράνομου τουρκο-λιβυκού μνημονίου διατυπώνει ο διεθνολόγος Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος σε συνέντευξή του στο Liberal.
Παράλληλα, επισημαίνει πως «είναι πρόδηλο ότι η Τουρκία θέλει να διευρύνει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή, εφαρμόζοντας τις δικές της απόψεις για τις θαλάσσιες ζώνες, που έρχονται σε προφανή αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο».
Ο κ. Παπαφλωράτος χαρακτηρίζει, εξάλλου, κομβικής σημασίας την υποστήριξη της ΕΕ για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, τη στιγμή που αυτό εργαλειοποιείται, με φόντο και τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές των τελευταίων ημερών.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Η Λιβύη, με τη ρηματική διακοίνωση που κατέθεσε στις 20 Ιουνίου 2025 στον ΟΗΕ, απέρριψε τη μέση γραμμή που όρισε η Ελλάδα και επικαλέστηκε το τουρκο‑λιβυκό μνημόνιο· πώς αξιολογείτε αυτή την κίνηση της Τρίπολης, τόσο ως νομικό εγχείρημα όσο και ως γεωπολιτική στρατηγική;
Κατ’ ουσίαν, η ρηματική διακοίνωση επαναλαμβάνει τις πάγιες διεκδικήσεις της Λιβύης. Είναι πρόδηλο ότι ο χάρτης που συνοδεύει το εν λόγω κείμενο ξεφεύγει από τη μέση γραμμή και αποτυπώνει τις αιτιάσεις της Τρίπολης έναντι των Αθηνών επί τη βάσει του παράνομου και ανυπόστατου τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Το μόνο «θετικό» στοιχείο είναι ότι η Τρίπολη «επαναβεβαιώνει την αταλάντευτη δέσμευσή της στον εποικοδομητικό διάλογο και τις διαπραγματεύσεις».
Η ελληνική κυβέρνηση στέλνει μήνυμα αποφασιστικότητας προς τα κυκλώματα διακινητών μεταναστών, με τη στήριξη της Ευρώπης. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η σημασία αυτής της ευρωπαϊκής στήριξης και πώς μπορεί να ενισχύσει τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας;
Η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κομβικής σημασίας για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού προβλήματος. Αυτό έχει λάβει πλέον ανεξέλεγκτες διαστάσεις και υφίσταται σε πολλά μέρη της υφηλίου. Η επίλυσή του είναι σαφώς πιο δύσκολη και πολύπλοκη, απ’ όσο φαντάζονται πολλοί. Ενδεικτικώς αναφέρεται ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επανεξελέγη υποσχόμενος την εφαρμογή μίας πολύ αυστηρής πολιτικής στο μεταναστευτικό. Αν και κατά την πρώτη εβδομάδα της θητείας του συλλαμβάνονταν από 800 έως 1.200 άτομα, σταδιακά ο αριθμός αυτός μειώθηκε, φθάνοντας τους 37.660 μετανάστες κατά τον πρώτο μήνα. Σημειωτέον ότι κατά τον τελευταίο χρόνο της διοίκησης του Τζο Μπάϊντεν, απελαύνονταν κατά μέσο όρο 57.000 άνθρωποι μηνιαίως! Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το αμερικανικό υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας και τα έφερε στο φως της δημοσιότητος στην Ελλάδα η πρώην υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Σοφία Βούλτεψη.
Το σύνθετο αυτό πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνον εντός ενός ευρύτερου πλαισίου, καθώς αφορά σε πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν οι Βρυξέλλες σταθούν πραγματικά αλληλέγγυες στην Αθήνα, η θέση της Ελλάδος θα ενισχυθεί αναπόδραστα, καθώς θα γίνει ευρέως αντιληπτό πως το πρόβλημα είναι ευρωπαϊκό.
Πώς αξιολογείτε την αναβάθμιση του μεταναστευτικού σε εργαλείο «υβριδικού πολέμου»; Θεωρείτε ότι η Ελλάδα είναι επαρκώς θωρακισμένη απέναντι σε τέτοιες ασύμμετρες απειλές;
Κατά καιρούς, το μεταναστευτικό ζήτημα έχει εργαλειοποιηθεί σε πολλά μέρη του πλανήτη. Το είδαμε ξεκάθαρα και εδώ στην Ελλάδα το 2020. Η, κατά γενική ομολογία, επιτυχημένη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης έστειλε πολλαπλά μηνύματα. Η χώρα μας καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πάντως, η πραγματικότητα έχει αποδείξει ότι ουδεμία χώρα στον πλανήτη είναι απολύτως θωρακισμένη έναντι των υβριδικών απειλών.
Η Τουρκία συνεχίζει να έχει έντονη παρουσία στη Λιβύη, υποστηρίζοντας την κυβέρνηση της Τρίπολης και διατηρώντας στρατιωτικές δυνάμεις στο έδαφος. Ποιοι είναι οι γεωπολιτικοί στόχοι της Άγκυρας στη Λιβύη και πώς επηρεάζουν τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο;
Η Άγκυρα ασκεί μία πολυεπίπεδη πολιτική στην Αφρική. Συγκεκριμένα, στη Λιβύη, αρχικώς έσωσε κατ’ ουσίαν την κυβέρνηση της Τρίπολης από τη στρατιωτική κατάρρευση. Εν συνεχεία, υπέγραψε μία σειρά συμφωνιών με αυτήν, με πλέον πρόσφατη αυτή που αφορά σε στρατιωτική συνεργασία, η οποία συνήφθη προ διημέρου. Ταυτόχρονα, όμως, έκανε ανοίγματα στην «κυβέρνηση» της Βεγγάζης, επιθυμώντας να την πάρει με το μέρος της στο θέμα του παράνομου και ανυπόστατου τουρκο-λιβυκού μνημονίου της 27ης Νοεμβρίου 2019. Δεν είναι μόνον η επίσκεψη ενός εκ των υιών του Στρατάρχη Χάφταρ στην Τουρκία ούτε οι δηλώσεις του «πρωθυπουργού» της ανατολικής Λιβύης. Προ ολίγων ημερών, ο Γενικός Διευθυντής του Ταμείου Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης Μπελκασέμ Χάφταρ, ένας από τους υιούς του Στρατάρχη Χάφταρ, υπέγραψε σύμβαση με την τουρκική κατασκευαστική εταιρεία Ankamina Joint Stock Company για την ανακαίνιση και επέκταση του Συγκροτήματος Ιατρικών Κολεγίων στο Πανεπιστήμιο της Βεγγάζης.
Είναι πρόδηλο ότι η Τουρκία θέλει να διευρύνει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή, εφαρμόζοντας τις δικές της απόψεις για τις θαλάσσιες ζώνες, που έρχονται σε προφανή αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο και δη με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας της 10ης Δεκεμβρίου 1982. Σημειωτέον ότι η Άγκυρα έδωσε τιτάνιο αγώνα για να περάσει τις θέσεις της σε αυτήν επί εννέα (9) έτη και, όταν απέτυχε, κατέστη ένα από τα ελάχιστα κράτη που δεν την ψήφισε. Μολαταύτα, η εν λόγω σύμβαση έχει επικυρωθεί από περισσότερα από 160 κράτη και έχει καταστεί εθιμικό Δίκαιο. Επομένως, πρέπει να γίνεται σεβαστή από όλους!
Εκτιμάτε ότι η Ρωσία επιδιώκει, μέσω της μεταναστευτικής κρίσης, να επεκτείνει την επιρροή της στην ανατολική Μεσόγειο; Ποιες κινήσεις της Μόσχας θεωρείτε ενδεικτικές αυτής της στρατηγικής;
Πολλοί Δυτικοί μελετητές έχουν γράψει ότι η πολιτική της Μόσχας έχει θέσει στο στόχαστρό της τον ελληνισμό πολύ προ του ρωσο-τουρκικού πολέμου. Ενδεικτικώς, έχει αναφερθεί ο «πόλεμος» που διεξάγει το Πατριαρχείο Μόσχας έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με βάση το αφήγημα περί «τρίτης Ρώμης», ενώ πολλοί αποδίδουν και το πρόσφατο θέμα με τη Μονή Σινά σε ρωσική υποκίνηση ή έστω παρότρυνση, καθώς είναι γνωστό ότι η Μόσχα αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη «θρησκευτική» διάσταση της εξωτερικής πολιτικής της. Σημειωτέον ότι ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Στρατάρχης αλ-Σίσι ήταν μεταξύ των λίγων ξένων ηγετών, που παρίσταντο στη λεγόμενη «παρέλαση της νίκης» στη Μόσχα, τον παρελθόντα Μάϊο. Είναι απολύτως αναμενόμενο για τη Ρωσία να επιθυμεί τη διεύρυνση της επιρροής της στην περιοχή, πολλώ δε μάλλον όταν έχει προηγηθεί η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία. Επίσης, οι Ρώσοι κινούνται δραστήρια και στην περιοχή του Σαχέλ, εκμεταλλευόμενοι τα λάθη των Αμερικανών και των Γάλλων. Στη Λιβύη, υποστηρίζουν ενεργά τον Στρατάρχη Χάφταρ. Μάλιστα, σε πρόσφατη παρέλαση, ο τελευταίος επέδειξε με υπερηφάνεια τον ρωσικό οπλισμό που διαθέτει. Ουδείς, όμως, δύναται να πει με βεβαιότητα κατά πόσον οι πρόσφατες ενέργειες της Βεγγάζης στο μεταναστευτικό υποκινούνται από τη Μόσχα.
Ποιος είναι ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα στην Ανατολική Μεσόγειο; Θεωρείτε ότι η Ουάσινγκτον μπορεί ή επιθυμεί να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας απέναντι στις φιλοδοξίες της Ρωσίας και της Τουρκίας στην περιοχή;
Η Ουάσινγκτον προσπαθεί διαχρονικά να ασκεί μία πολιτική εξισορρόπησης και αποφυγής των εντάσεων στην περιοχή, μη διστάζοντας όμως να κινηθεί δυναμικά, όταν εκτιμά ότι τα συμφέροντά της απειλούνται, όπως έκανε στη Λιβύη, το 1986. Όλοι οι έγκυροι μελετητές συμφωνούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τη δυνατότητα να παίξουν καθοριστικό ρόλο στα τεκταινόμενα σχεδόν σε κάθε σημείο της υφηλίου. Το ερώτημα είναι κατά πόσον οι Αμερικανοί επιθυμούν να το πράξουν υπό την παρούσα διοίκηση.
Οι διαρκείς πιέσεις στα θαλάσσια σύνορα του Αιγαίου και η εργαλειοποίηση των μεταναστών δείχνουν μια νέα μορφή παρατεταμένης κρίσης. Πώς μπορεί η Ελλάδα να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου;
Η Ελλάδα σέβεται διαχρονικά το Διεθνές Δίκαιο. Έχει ασκήσει με συνέπεια αυτή την πολιτική, έχοντας δημιουργήσει ένα πολύ καλό όνομα στους κύκλους της διεθνούς διπλωματίας. Είναι καλό να συνεχίσει την πολιτική αυτή, ενισχύοντας έτι περαιτέρω την αξιοπιστία της στο διεθνές περιβάλλον, μεριμνώντας ταυτόχρονα για την επίτευξη συμφωνιών με άλλα εμπλεκόμενα μέρη. Από κει και πέρα, η κοινωνική γαλήνη και η ασφάλεια των πολιτών είναι ένα αγαθό για το οποίο κάθε κυβέρνηση οφείλει να μεριμνά. Νομίζω ότι μπορεί να βρεθεί η χρυσή τομή, αρκεί το θέμα να αντιμετωπιστεί με νηφαλιότητα και τη δέουσα σοβαρότητα από όλους, ήτοι κυβέρνηση, κόμματα και φορείς.
* Ο Ιωάννης Παπαφλωράτος είναι Νομικός - Διεθνολόγος και καθηγητής στρατιωτικών σχολών.
