Πριν λίγες μέρες το Υπουργείο Αποδοτικότητας του Κράτους (DOGE) των ΗΠΑ ανακοίνωσε πως είχε πετύχει τη μεγαλύτερη μείωση στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, σε περίοδο ειρήνης, στην ιστορία της χώρας: 271.000 λιγότεροι δημόσιοι υπάλληλοι μέσα σε 10 μήνες. Η μείωση αντιστοιχεί σε 9% πτώση, δηλαδή σε επιστροφή στα επίπεδα του 2014, με ταχύτητα που ξεπερνά ακόμη και τον ρυθμό περικοπών της εποχής Κλίντον.
Κι όμως, παρά αυτό το θεαματικό στατιστικό, οι κρατικές δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται. Ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός μέχρι τον Νοέμβριο του 2025 ξεπέρασε τα 7,6 τρισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερα από κάθε άλλη χρονιά. Το DOGE απέτυχε να φέρει οποιαδήποτε ουσιαστική δημοσιονομική εξοικονόμηση. Γιατί; Επειδή το πραγματικό πρόβλημα δεν ήταν ποτέ οι μισθοί. Το πρόβλημα ήταν, είναι, και θα παραμείνει το ίδιο το μέγεθος και το εύρος του κράτους.
Το πάθημα των Αμερικανών είναι χρήσιμο μάθημα για την Ελλάδα. Για δεκαετίες, η ελληνική φιλελεύθερη κριτική στο Δημόσιο εστίαζε μονόπλευρα στους αριθμούς: πόσοι διορίστηκαν, πόσοι μονιμοποιήθηκαν, πόσοι μετακλητοί, πόσοι περισσεύουν. Αυτή η εμμονή, όσο δικαιολογημένη κι αν ήταν, δεν αρκεί για μια ουσιαστική στρατηγική αποκρατικοποίησης της οικονομίας. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποιος πληρώνεται από το κράτος. Είναι και το τι κάνει το κράτος. Και κυρίως: πόσα ξοδεύει, ποιον ωφελεί, και με ποια λογική.
Η περίπτωση DOGE δείχνει πως ακόμη και μαζικές περικοπές προσωπικού δεν φέρνουν αποτελέσματα όταν δεν συνοδεύονται από μείωση αρμοδιοτήτων, περιορισμό κρατικών παροχών και μεταρρύθμιση της κρατικής λειτουργίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των ομοσπονδιακών δαπανών στις ΗΠΑ αφορά συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη, και επιδόματα. Δεν αφορά μισθούς. Και επειδή αυτές οι δαπάνες είναι «αυτόματες», μόνο το Κογκρέσο μπορεί να τις αγγίξει.
Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα. Αν η φιλοσοφία παραμείνει λογιστική τύπου «μείον 10 υπάλληλοι εδώ, συν 3 προσλήψεις εκεί» δεν αλλάζει τίποτα. Το κράτος παραμένει το ίδιο παρεμβατικό, το ίδιο σπάταλο, το ίδιο εχθρικό στην παραγωγή και την ελευθερία. Οι πραγματικές τομές έρχονται όταν μειώνεται ο ρόλος του κράτους στην καθημερινότητα: όταν απλοποιούνται οι άδειες, όταν καταργούνται άχρηστοι οργανισμοί, όταν η αγορά μπορεί να λειτουργήσει χωρίς διαρκή άδεια από κάποιον διορισμένο ρυθμιστή.
Ο Ίλον Μασκ, ο άνθρωπος που τέθηκε αρχικά επικεφαλής, χαρακτήρισε το DOGE ως «λίγο επιτυχημένο». Δεν έχει άδικο. Το πρότζεκτ πέτυχε έναν εντυπωσιακό στατιστικό στόχο χωρίς να αλλάξει την ουσία. Κι αυτό μας υπενθυμίζει ότι το πρόβλημα του κράτους δεν λύνεται με Excel. Λύνεται με πολιτικό θάρρος, με ιδεολογική προσήλωση και, κυρίως, με διάθεση να πειραχτούν τα ιερά και τα όσια του πελατειακού κράτους.
Το πιο κρίσιμο όμως συστατικό λείπει τόσο από το DOGE όσο και από τις περισσότερες δυτικές προσπάθειες περιορισμού του κράτους: η λαϊκή στήριξη. Χωρίς κοινωνική συναίνεση, καμία μεταρρύθμιση δεν επιβιώνει. Το βλέπουμε σήμερα στην Αργεντινή, όπου ο Μιλέι, παρά τις ακρότητες, έχει πετύχει κάτι σπάνιο: οι πολίτες όχι μόνο αντέχουν τις περικοπές, αλλά τις απαιτούν. Όταν η κοινωνία συνειδητοποιήσει πως το κράτος την καταδυναστεύει αντί να την υπηρετεί, τότε η αλλαγή δεν είναι απλώς δυνατή. Είναι αναπόφευκτη.
