Γνώριμο το όνομα, ομοίως κι η φιγούρα. Βαθύ βλέμμα – του ανθρώπου που έχει ανησυχίες, του ανθρώπου που αφουγκράζεται τις αγωνίες της ανθρωπότητας και με το δικό του γραφάδι καταγράφει τα πεπραγμένα και μη της ανθρωπότητας. Η ματιά παρατηρεί τις λέξεις που «άπλωσε» η ψυχή στο χαρτί δια του χεριού που κρατά την πένα, το αίμα του ποιητή «ξεβράζεται» σε λευκές σελίδες σκαλίζοντας όσα πρέπει να διατηρηθούν, μεταξύ αυτών κι η ευαισθησία. Η ζωή έχει ρόλο πρωταγωνιστικό μιας και για καθέναν μας διαφορετική.
«Ό,τι κι αν λέμε, ό,τι κι αν κάνουμε/ ό,τι κι αν σιωπηλά ή φωναχτά αναψηλαφούμε/ κάποιοι άλλοι, μικρά παιδιά ακόμα/ θα ζήσουν τα ίδια χιλιοειπωμένα βάσανα/ τις ίδιες απρόσμενες χαρές, θα προσπαθήσουν/ ν΄ανοίξουν καινούργιους δρόμους παίρνοντας στην αρχή/ έναν δρόμο που δε διαφέρει πολύ απ΄ τον δικό μας/ και κάποτε αλλάζοντας, κάποτε ομορφαίνοντας/ κάποτε ταλαιπωρώντας τη ζωή/ ζωή με χίλια πρόσωπα, ζωή μοναδική/ ζωή δική μας και των άλλων» είναι οι στίχοι του ποιήματος «Ο δρόμος και η ζωή» (2020) του 97χρονου, σήμερα, Τίτου Πατρίκιου.
Υπαγόμενος στη λεγόμενη πρώτη μεταπολεμική γενιά των Ελλήνων ποιητών, ποιητής των ιδεών και των καθημερινών στιγμών, πολιτικός και ερωτικός, οξυδερκής παρατηρητής των άλλων και αυτοπαρατηρούμενος, αδυσώπητος ανθρωπογνώστης, ο Τίτος Πατρίκιος εξελέγη επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, κατά τη συνεδρίαση της 19ης Ιουνίου 2025. Μία εκλογή θα λέγαμε «καθυστερημένη», αναμένουμε τυχόν εξέλιξή της που να ανταποκρίνεται στο βάθος και το ύψος της Ποίησής του.
Υπενθυμίζω, στο σημείο αυτό, ότι ο πολλάκις βραβευθείς Τίτος Πατρίκιος είχε θέσει, το 2022, υποψηφιότητα για την έδρα της Ποίησης στην Ακαδημία Αθηνών, δίχως να συγκεντρώσει τις 19 ψήφους που απαιτούνταν για την εκλογή του. Συνυποψήφιοι, τότε, ήταν οι ποιητές Νάσος Βαγενάς (γενν. 1945) και Μιχάλης Γκανάς (1944-2024). Η δε, έδρα της Ποίησης, παραμένει κενή από το 2020 οπότε και η μέχρι τότε κάτοχός της, η Κική Δημουλά (1931-2020) «έφυγε» από τη ζωή.
«Η ποίηση δημιουργεί γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων, ακόμα και αν είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους», είχε πει, στο παρελθόν, ο Τίτος Πατρίκιος. Η παρουσία του, καθώς και η παρουσία των υπολοίπων ποιητών δια της γραφής τους, απαντά στο ρητορικό ερώτημα γιατί χρειάζονται οι ποιητές σήμερα, αλλά και σε κάθε παρόν. Ως οι πνευματικοί νομοθέτες του κόσμου, καλούνται να σώσουν από τη χλεύη τα τιμιότατα των ανθρώπων. Διότι, όταν «ο κόσμος γέρνει, γκρεμίζεται» (από τον «Άμλετ» του Σαίξπηρ), είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η καταπραϋντική ματιά εκείνων των οποίων άλλοτε η τρυφερή και άλλοτε η κοφτερή γραφή τους θα αφυπνίσει την ανθρωπότητα ή θα την επουλώσει από τα τραύματά της, μιας και η Ποίηση μιλά στον καθένα μας ξεχωριστά.
Μια ματιά στον Πατρίκιο
«Ταυτόχρονα ''στωικός'' και ''επικούρειος'', αμφιβάλλει φρόνιμα, ακόμη και για τις αμφιβολίες του, και στην έντιμη μετριοπάθειά του δε διεκδικεί τίποτε περισσότερο από το να έχει σηκώσει λίγο μιαν άκρη της ζωής του και της ζωής μας για να δει και να δούμε, όσο μπορεί και όσο μπορούμε, ένα κομμάτι αλήθειας. Ο Τίτος Πατρίκιος είναι ο σοφός ουμανιστής της σύγχρονης ποίησής μας που ξέρει πότε ''έχουν την ώρα τους τα λόγια'' – ''Αλίμονο'' γράφει ''η βαρύτερη τιμωρία είναι να μην μπορείς να βρεις τα λόγια για όσα πράγματα θα ήθελες να πεις''». Εκείνος τα βρήκε, όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, η Ακαδημία Αθηνών στην ανακοίνωσή της για την εκλογή του Τίτου Πατρίκιου ως επίτιμου μέλους του Ιδρύματος.
Ανάμεσα στους πρωτόλειους στίχους του και την τελευταία ποιητική συλλογή του που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020,ο Πατρίκιος έζησε την Κατοχή, τον Εμφύλιο, το Κυπριακό ζήτημα, την απριλιανή δικτατορία, τη Μεταπολίτευση και τις παρεπόμενες πολιτικές εξελίξεις, μέχρι την επέλαση της πρόσφατης πανδημίας.
Μετά την αποφοίτησή του από τη Νομική Σχολή Αθηνών, δημοσίευσε την πρώτη ποιητική του συλλογή (Ο Χωματόδρομος) το 1954. Σπούδασε επίσης κοινωνιολογία και φιλοσοφία στην École Pratique des Hautes Études της Σορβόννης και προσελήφθη ως ερευνητής στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS). Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1964 για να φύγει πάλι στο εξωτερικό μετά την 21η Απριλίου 1967. Εργάστηκε στην UNESCO και στον ΟΗΕ. Το 1975 επέστρεψε στην Ελλάδα εργαζόμενος ως δικηγόρος.
Δύο συγκεντρωτικοί τόμοι (συνολικά χιλίων περίπου σελίδων) της ποιητικής παραγωγής του Πατρίκιου (περίπου 20 ποιητικές συλλογές) εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο «Κίχλη»: ο πρώτος το 2017, με τίτλο Ποιήματα Α’/ 1943-1959 και ο δεύτερος το 2018, με τίτλο Ποιήματα Β’/ 1959-2017. Η τελευταία (μέχρι σήμερα) ποιητική συλλογή του, Ο Δρόμος και πάλι, εκδόθηκε το 2020. Εκδόθηκαν ακόμη τέσσερα βιβλία με πεζογραφήματά του και πέντε βιβλία, με μεταφράσεις του, έργων του Λουί Αραγκόν, Σταντάλ, Μπαλζάκ και Πωλ Βαλερύ. Ποιητικά έργα του Τίτου Πατρίκιου μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, σερβικά, αλβανικά και ρουμανικά.
Το ποιητικό έργο του τιμήθηκε πολλαπλά: βραβείο ελληνόφωνης κοινότητας Καλαβρίας (1991), Ευρωπαϊκό Βραβείο Ποίησης της πόλης του Σαλέρνο (1992), Κρατικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του (1994), Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2008). Το 2004 ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Carlo Azeglio Ciampi του απένειμε τον τίτλο Cavalliere dell’Ordine della Stella Soliedarità Italiana για τη συμβολή του στις ελληνο-ιταλικές πολιτιστικές σχέσεις. Το 2013 έλαβε το διεθνές βραβείο Lerici Pea και μετάλλιο από τον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Giorgio Napolitano, το 2015 το διεθνές βραβείο Fondazione Roma και την ίδια χρονιά στη Γαλλία το βραβείο Max Jacob. To 2019 ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπιος Παυλόπουλος, του απένειμε το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής και την ίδια χρονιά ο τότε Υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας Frank Riester τον τίτλο του Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres.
Κεντρική φωτ.: Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος. Πηγή φωτ.: Ακαδημία Αθηνών
