Η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες αποτέλεσε κορυφαία προτεραιότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη, από την ανάληψη της ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας, και κεντρική δέσμευσή του πριν από τις εκλογές του 2019, καλλιεργώντας αντίστοιχα υψηλές προσδοκίες σε πολίτες εντός και εκτός της παράταξης της ΝΔ.
Η κατάσταση της εκπαίδευσης ύστερα από την πολύχρονη οικονομική κρίση και από μια ιδεολογικά παρωχημένη και υποταγμένη στα συντεχνιακά συμφέροντα διακυβέρνηση (2015-2019), οι αντίξοες συνθήκες που διαμόρφωσε η πανδημία, ιδίως στο χώρο της εκπαίδευσης), η παντελής έλλειψη συναίνεσης από την αντιπολίτευση, και οι πάντοτε δεδομένες αντιστάσεις των εκπαιδευτικών συνδικάτων δεν καθήλωσαν την ηγεσία του υπουργείου παιδείας και την κυβέρνηση.
Έγιναν σημαντικά μεταρρυθμιστικά βήματα στην βάση των προεκλογικών δεσμεύσεων, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ένα νέο ευρύτατο νομοθετικό πλαίσιο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, εισάγοντας σημαντικές καινοτομίες. Σε αυτές ξεχωρίζουν η εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο, η παράταση της λειτουργίας των ολοήμερων σχολείων, τα Πρότυπα σχολεία γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, τα νέα προγράμματα σπουδών και το πολλαπλό βιβλίο, η ενίσχυση της αυτονομίας και η αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών, η θεσμοθέτηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στα ΑΕΙ, το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ασφάλεια, προστασία και τη διεθνοποίηση των πανεπιστημίων, οι αλλαγές στον ΔΟΑΤΑΠ.
Παράλληλα, μονιμοποιήθηκαν 25.000 αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, αυξήθηκε η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και καταρτίστηκαν μακροπρόθεσμα σχέδια για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (μέχρι το 2025), του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (μέχρι το 2026) και του ΕΣΠΑ (μέχρι το 2027) και ξεκίνησε η υλοποίησή τους, με σημαντικές παρεμβάσεις και έργα, που δίνουν νέα πνοή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της δια βίου μάθησης.
Επιπλέον, προωθήθηκαν εμπράκτως αξίες ζωτικής σημασίας για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης, όπως η ασφάλεια και η προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας στα πανεπιστήμια, η ενίσχυση της εξωστρέφειας των πανεπιστημίων με την ενθάρρυνση της συνεργασίας με επιχειρήσεις, καθώς και το ευρύτερο άνοιγμά τους στον κόσμο, με τις συνεργασίες με πανεπιστήμια άλλων χωρών, εντός και εκτός Ευρώπης, και τις γέφυρες με τον ελληνισμό της διασποράς.
Αξίες που αλλάζουν ριζικά και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα το παρωχημένο ιδεολογικό τοπίο, μαζί με την κουλτούρα της ήσσονος προσπάθειας και τον εκπαιδευτικό λαϊκισμό της εξίσωσης όλων προς τα κάτω, που κυριάρχησαν και καταδυναστεύουν την εκπαίδευση τις τελευταίες δεκαετίες.
Την πρώτη τετραετία, αναμφίβολα, η εκπαίδευση άλλαξε ρότα κοιτάζοντας περισσότερο προς το μέλλον! Οι προσδοκίες όμως των πολιτών που στήριξαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη και την κυβέρνηση της ΝΔ παραμένουν, δικαιολογημένα, μεγαλύτερες από τα μέχρι σήμερα επιτεύγματα.
Η απλή ψήφιση δεν συνεπάγεται πάντοτε την εφαρμογή των αλλαγών στην εκπαίδευση, ενώ τα αποτελέσματά τους συχνά αργούν να φτάσουν μέχρι την τελευταία τάξη, τον εκπαιδευτικό, τον μαθητή και το φοιτητή. Ούτε έλειψαν λάθη, αστοχίες, καθυστερήσεις και η –συχνά αβάσιμη- ατολμία για πιο ριζικές τομές. Όταν, μάλιστα, διαχρονικές παθογένειες και αρνητικά δομικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης παραμένουν ισχυρά και πολλές δύσκολες αλλά αναγκαίες αλλαγές εκκρεμούν.
Τέτοιες είναι ιδίως η έλλειψη Εθνικού Απολυτηρίου στο Λύκειο, η χαμηλή συμμετοχή στην επαγγελματική εκπαίδευση –παρά τις προσπάθειες που έγιναν στα ΙΕΚ– και η μη επαναφορά του τεχνολογικού τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, ο κατακερματισμός του χάρτη των ΑΕΙ με δεκάδες Τμήματα χωρίς επαρκές προσωπικό, με κενές θέσεις και χωρίς προοπτική για τους φοιτητές, ο παρωχημένος προσανατολισμός των πανεπιστημίων, πρωτίστως, στην –ανεπαρκή– εκπαίδευση εκπαιδευτικών, αντί για τον ιδιωτικό τομέα και τις επιχειρήσεις, παρά την αναντιστοιχία με την αγορά εργασίας και τις ελλείψεις εξειδικευμένων στελεχών και την ανεργία πτυχιούχων, οι αποκλίσεις της οργάνωσης και της διάρκειας των σπουδών από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, παρά τα ανησυχητικά χαμηλά ποσοστά ολοκλήρωσης των σπουδών, η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών μέριμνας για τους φοιτητές (πχ. εστίες, συγγράμματα), οι μεγάλες και επίμονες κοινωνικές ανισότητες σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, η έλλειψη ουσιαστικής αξιολόγησης και αξιοκρατίας.
Την στιγμή που οι νέες μεγάλες προκλήσεις του δημογραφικού, των ψηφιακών τεχνολογιών, της τεχνητής νοημοσύνης και της κλιματικής αλλαγής απαιτούν μεγάλες αλλαγές και προσαρμογές στην εκπαίδευση.
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια στην εκπαίδευση πρέπει να συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση και τόλμη τη νέα τετραετία. Τα βήματα να γίνουν άλματα. Οι νόμοι που ψηφίστηκαν να εφαρμοστούν πλήρως. Λάθη και αστοχίες, όπως εκείνα στη διοίκηση των πανεπιστημίων, πρέπει να διορθωθούν. Το πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας και της κυβέρνησης στην εκπαίδευση πρέπει να εμπλουτίζεται και να ανανεώνεται συνεχώς με νέες προτάσεις και πρωτοβουλίες.
Το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών δεν ανανέωσε γενναία μόνο την εμπιστοσύνη των πολιτών στον Κυριάκο Μητσοτάκη και στην κυβέρνηση. Η ταυτόχρονη ηχηρή ήττα των παρωχημένων αντιλήψεων που εμποδίζουν τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης ανοίγει νέες προοπτικές. Η επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης αυτής στις εκλογές που έρχονται, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τις μεγάλες αλλαγές που χρειαζόμαστε στην εκπαίδευση.
* Ο Αποστόλης Δημητρόπουλος είναι τέως Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης
