Από την 1η Νοεμβρίου το τοπίο στις συναλλαγές αλλάζει ριζικά. Το σύστημα πληρωμών IRIS παύει να είναι μια προαιρετική επιλογή για λίγους «ψηφιακά προχωρημένους» και γίνεται πλέον υποχρεωτικό εργαλείο για κάθε επαγγελματία που διαθέτει POS ή ePOS.
Οι επιχειρήσεις καλούνται να ευθυγραμμιστούν με το νέο πλαίσιο και να ενεργοποιήσουν την υπηρεσία σε επαγγελματικό λογαριασμό δηλωμένο στην ΑΑΔΕ, αλλιώς κινδυνεύουν με βαριά πρόστιμα.
Πρόκειται για μια αλλαγή που αναμένεται να επηρεάσει σε βάθος τη λειτουργία της αγοράς, από τα μικρά συνοικιακά καταστήματα έως τις μεγάλες αλυσίδες λιανικής. Οι καταναλωτές αποκτούν πλέον έναν επιπλέον τρόπο πληρωμής, ενώ οι επιχειρηματίες βρίσκονται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα όπου το κράτος, οι τράπεζες και οι φορολογικές αρχές επιδιώκουν μεγαλύτερη διαφάνεια και καλύτερη ιχνηλάτηση των συναλλαγών.
Τι είναι το IRIS και πώς λειτουργεί
Το IRIS είναι ένα σύστημα άμεσων πληρωμών (account-to-account) που αναπτύχθηκε από τη ΔΙΑΣ Α.Ε. και υποστηρίζεται από όλες τις ελληνικές τράπεζες. Η λειτουργία του είναι απλή, ο πελάτης σαρώνει έναν QR κωδικό με το κινητό του και η πληρωμή εκτελείται άμεσα, χωρίς τη μεσολάβηση κάρτας. Τα χρήματα μεταφέρονται απευθείας από τον λογαριασμό του πληρωτή στον λογαριασμό της επιχείρησης, σε πραγματικό χρόνο.
Η υπηρεσία υπόσχεται χαμηλότερες προμήθειες για τους επαγγελματίες και αμεσότητα στις εισπράξεις, ενώ μειώνει τον κίνδυνο σφαλμάτων ή καθυστερήσεων. Για τους καταναλωτές, η εμπειρία είναι ταχύτερη, χωρίς PIN ή φυσική κάρτα. Στην πράξη, το IRIS φιλοδοξεί να γίνει ο τρίτος βασικός τρόπος πληρωμής μετά τα μετρητά και τις κάρτες, γεγονός που σημαίνει ένα βήμα πιο κοντά σε μια πλήρως ψηφιακή οικονομία.
Η υποχρέωση για ενεργοποίηση και τα πρώτα τεχνικά εμπόδια
Από την 1η Νοεμβρίου, όλες οι επιχειρήσεις που διαθέτουν POS ή ePOS οφείλουν να εξασφαλίσουν ότι το τερματικό τους υποστηρίζει πληρωμές μέσω IRIS. Όπου αυτό δεν είναι τεχνικά εφικτό, θα πρέπει να τοποθετήσουν έντυπο QR κωδικό στο ταμείο, ώστε ο πελάτης να μπορεί να ολοκληρώνει τη συναλλαγή με σάρωση από το κινητό του.
Η ενεργοποίηση της υπηρεσίας γίνεται μέσα από το internet banking της εκάστοτε τράπεζας, με τη δημιουργία ενός μοναδικού QR κωδικού για κάθε επαγγελματία. Ο λογαριασμός που συνδέεται πρέπει να είναι δηλωμένος στο Μητρώο Επαγγελματικών Λογαριασμών της ΑΑΔΕ, έτσι κάθε συναλλαγή θα είναι διαφανής και ιχνηλάσιμη από το φορολογικό σύστημα.
Παρά τη σαφή προθεσμία, ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών προειδοποιεί ότι υπάρχουν ακόμη τεχνικές εκκρεμότητες και ζητήματα διασύνδεσης από πλευράς τραπεζών. Σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα, ο Σύλλογος επισημαίνει ότι ενδέχεται να παρουσιαστούν καθυστερήσεις ή δυσλειτουργίες που δεν θα οφείλονται στους ίδιους τους επιχειρηματίες. Παρ’ όλα αυτά, το κράτος δεν έχει αφήσει περιθώρια παρερμηνειών και ουσιαστική επισημαίνει ότι η ευθύνη για την έγκαιρη ενεργοποίηση παραμένει στους επαγγελματίες.
Ο κίνδυνος των προστίμων
Η ΑΑΔΕ έχει ήδη προαναγγείλει στοχευμένους ελέγχους στις επιχειρήσεις για να διαπιστώσει ποιοι έχουν ενεργοποιήσει το IRIS και ποιοι όχι. Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 119899/2023, η μη συμμόρφωση με το νέο πλαίσιο προβλέπει αυστηρές κυρώσεις:
Για τη βασική παράβαση, δηλαδή τη μη παροχή δυνατότητας πληρωμής μέσω IRIS, προβλέπεται πρόστιμο 1.500 ευρώ.
Για τις επιχειρήσεις που τηρούν απλογραφικά βιβλία, το πρόστιμο μπορεί να φτάσει έως 10.000 ευρώ.
Για όσες τηρούν διπλογραφικά βιβλία, το ποσό ανεβαίνει στα 20.000 ευρώ.
Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις, όπως για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε μικρούς οικισμούς έως 500 κατοίκους ή σε νησιά κάτω των 3.100 κατοίκων (εκτός τουριστικών περιοχών), όπου τα πρόστιμα μειώνονται στο μισό. Ωστόσο, η βασική αρχή παραμένει και είναι ότι η μη ενσωμάτωση του IRIS συνεπάγεται σημαντικό οικονομικό βάρος και διοικητικές κυρώσεις.
Τα οφέλη και οι προοπτικές του συστήματος
Πέρα από τις υποχρεώσεις και τους κινδύνους, το IRIS κρύβει σημαντικές ευκαιρίες. Για τον επαγγελματία, σημαίνει μειωμένες προμήθειες σε σχέση με τις κάρτες, καθώς η συναλλαγή εκτελείται απευθείας μεταξύ τραπεζικών λογαριασμών. Επιπλέον, τα χρήματα πιστώνονται άμεσα, χωρίς την καθυστέρηση 1-2 ημερών που συχνά παρατηρείται στις καρτοπληρωμές.
Για τον καταναλωτή, οι πληρωμές γίνονται πιο γρήγορες, ασφαλείς και διαφανείς, χωρίς τον φόβο υποκλοπής στοιχείων κάρτας ή απάτης. Τέλος, για το κράτος, το IRIS προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και τη μείωση της παραοικονομίας, αφού κάθε συναλλαγή είναι πλήρως καταγεγραμμένη.
Το χρονοδιάγραμμα των επόμενων φάσεων
Το επόμενο διάστημα φέρνει νέες αναβαθμίσεις που θα επεκτείνουν τις δυνατότητες του συστήματος. Από 1η Νοεμβρίου το IRIS θα υποστηρίζει πληρωμές χωρίς όριο ποσού, τόσο στα φυσικά καταστήματα όσο και στα ηλεκτρονικά. Από τον Ιανουάριο του 2026 θεσπίζονται νέα όρια για ιδιώτες (1.000 ευρώ ημερησίως και 5.000 ευρώ μηνιαίως) και για επαγγελματίες (έως 31.000 ευρώ μηνιαίως), ενώ μέσα στο 2026 προβλέπεται διεθνής επέκταση μέσω του ευρωπαϊκού δικτύου EuroPA, ξεκινώντας από Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Σκανδιναβία και Πολωνία.
Το χρονοδιάγραμμα αυτό δείχνει καθαρά την πρόθεση της ΔΙΑΣ και των τραπεζών να καταστήσουν το IRIS ένα ευρωπαϊκό εργαλείο πληρωμών, ικανό να σταθεί απέναντι στα μεγάλα διεθνή σχήματα καρτών.
Μια νέα εποχή για το λιανεμπόριο
Η καθολική εφαρμογή του IRIS δεν είναι απλώς μια τεχνική υποχρέωση, αποτελεί σημάδι ωρίμανσης της ελληνικής αγοράς. Οι επιχειρήσεις καλούνται να εκσυγχρονιστούν, να αξιοποιήσουν τα οφέλη του ψηφιακού εμπορίου και να ενταχθούν σε ένα οικοσύστημα που μειώνει τα κόστη και αυξάνει τη διαφάνεια.
Η Ελλάδα μπαίνει πιο δυναμικά από ποτέ στον ψηφιακό χάρτη των πληρωμών, σε μια πορεία που ξεκίνησε με την καθιέρωση των POS και συνεχίζεται τώρα με το IRIS.
