Η δράση των Χούθι έχει μετατρέψει την Ερυθρά Θάλασσα σε έναν από τους ακριβότερους και πιο επικίνδυνους θαλάσσιους δρόμους του πλανήτη. Τα ασφάλιστρα πολέμου εκτοξεύθηκαν στο 2% της αξίας πλοίου, οι εταιρείες επιλέγουν μακρινές εναλλακτικές διαδρομές με αυξημένο κόστος και η παγκόσμια εφοδιαστική εμπειρία ταλανίζεται από καθυστερήσεις και τιμές που δοκιμάζουν τις αντοχές αγορών και καταναλωτών.
Με αφορμή την πρόσφατη επίθεση σε ελληνόκτητο πλοίο στην Ερυθρά θάλασσα, το οποίο διαχειρίζεται η ελληνική εταιρεία Cosmoship με έδρα τον Πειραιά, ακτινογραφούμε την δράση των Χούθι. Πότε ξεκίνησαν, σε τι αποσκοπούν και τι σημαίνει αυτό για την παγκόσμια ναυτιλία και την οικονομία.
Από τον Νοέμβριο του 2023, η παραστρατιωτική οργάνωση των Χούθι, που εδρεύει στη βόρεια Υεμένη και σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές υποστηρίζεται από το Ιράν, έχει αναλάβει δράση εναντίον εμπορικών πλοίων που διέρχονται από τη θαλάσσια οδό της Ερυθράς Θάλασσας και το Σουέζ, με στόχο πλοία συνδεόμενα με το Ισραήλ, αλλά όχι μόνο.
Η πρώτη επίθεση σημειώθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2023 με την κατάληψη του πλοίου Galaxy Leader και έκτοτε έχουν εκτοξευτεί βλήματα, drones και UAVs εναντίον δεκάδων στόχων. Στις 6 Ιουλίου βύθισαν το «Magic Seas», ελληνικής διαχείρισης, ενώ στις 7 Ιουλίου τραυμάτισαν μέλη πληρώματος στο «Eternity C».
Οι επιθέσεις αυτές, αν και προβάλλονται ως χειρονομίες αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη και αντίδρασης στην ισραηλινή πολιτική, αποτελούν σοβαρό πλήγμα για τη διεθνή ναυτιλία. Μέσω των θαλάσσιων διαδρομών αυτών διέρχεται περίπου το 12% του παγκόσμιου εμπορίου, αξίας σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ετησίως.
Η απειλή των Χούθι έχει οδηγήσει πολλές ναυτιλιακές εταιρείες, μεταξύ των οποίων οι MSC, Maersk, CMA‑CGM και COSCO, να αποφασίσουν εναλλακτικές διαδρομές, περιπλέκοντας τα κοστολόγια μεταφοράς και αυξάνοντας τον χρόνο ταξιδιού κατά 10–14 ημέρες.
Η αύξηση στα ασφάλιστρα
Το κόστος ασφάλισης των πλοίων αυξήθηκε δραστικά. Χαρακτηριστικά, τον Ιανουάριο του 2025 κυμαίνονταν τα ασφάλιστρα στο 0,5% της αξίας πλοίου, ενώ τον Φεβρουάριο έφτασαν το 0,7–1%, ενώ το καλοκαίρι εκτοξεύτηκαν έως και 2%. Με τον τρόπο αυτό, η ασφάλιση ενός πλοίου αξίας 100 εκατ. $ στοιχίζει σήμερα έως και 2 εκατ., από περίπου 125‑200.000$ πριν τη σύγκρουση.
Το πλήγμα δεν περιορίζεται μόνο στα ασφάλιστρα πλοίων. Παράλληλα, αυξάνονται τα κόστη ασφάλισης φορτίων (cargo insurance), καθώς οι ασφαλιστικές εταιρείες ενσωματώνουν τον νέο αυξημένο κίνδυνο στις τιμολογήσεις τους. Αρκετές εταιρείες που εδρεύουν στο Λονδίνο, το Όσλο και τη Σιγκαπούρη αποφεύγουν πια να καλύπτουν πλοία που δηλώνουν δρομολόγια στην Ερυθρά Θάλασσα, ειδικά αν αυτά συνδέονται με σημαίες δυτικών χωρών ή συμφέροντα κοντά στο Ισραήλ.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι εταιρείες διαχείρισης κινδύνου και ασφαλιστικοί μεσίτες πλέον ενσωματώνουν και επιπλέον ρήτρες «ειδικής προστασίας» ή αυξημένες αποζημιώσεις για την κάλυψη ζημιών από drones, πυραύλους ή επιθέσεις UAV, κάτι που έως πρόσφατα θεωρούνταν εξαιρετικά σπάνιο και περιθωριακό.
Επιπρόσθετα, η εκτροπή πλοίων σημαίνει μεγαλύτερες ταξιδιωτικές αποστάσεις, μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμων και καθυστερήσεις γεγονός που επηρεάζει τις τροφοδοτικές αλυσίδες παγκοσμίως, ανεβάζοντας πληθωριστικές τάσεις.
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως πλοιοκτήτες και ναυλωτές σε μεγάλο βαθμό αποφεύγουν την Ερυθρά Θάλασσα και επιλέγουν δρομολόγια μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, παρότι οι αποστάσεις αυξάνονται κατά 3.500 ναυτικά μίλια, με το σχετικό κόστος καυσίμων να αυξάνεται έως και κατά 30% ανά ταξίδι.
Συνολικά, η ανατίμηση των πολεμικών ασφαλίστρων αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες πίεσης στο κόστος μεταφοράς και, συνεπώς, στο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι επιθέσεις
Η πρόσφατη επίθεση σε βάρος του ελληνόκτητου πλοίου ETERNITY με σημαία Λιβερίας, το οποίο όπως αναφέράμε διαχειρίζεται η ελληνική εταιρεία Cosmoship, δείχνει την σοβαρότητα της κατάστασης. Το πλοίο κατευθυνόταν βόρεια προς τη διώρυγα του Σουέζ όταν δέχθηκε πυρά από άνδρες σε μικρές βάρκες και από μη επανδρωμένα αεροσκάφη που έφεραν βόμβες. Οι φρουροί ασφαλείας που επέβαιναν στο πλοίο είχαν ανοίξει πυρ κατά την επίθεση.
Σύμφωνα με τη βρετανική εταιρεία ναυτικής ασφάλειας, Ambrey ανέφερε ακόμα ότι οι μηχανές του πλοίου φέρεται να είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας και ότι είχε αρχίσει να παρασύρεται.
Η διεθνής κοινότητα (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ινδία, Αυστραλία) συγκρότησε τη ναυτική δύναμη «Operation Prosperity Guardian», προκειμένου να προστατεύσει εμπορικά σκάφη, ωστόσο οι Χούθι κατάφεραν 24 επιθέσεις από Δεκέμβριο 2023 έως σήμερα, με χτυπήματα ή ζημιές σε περισσότερα από 40 πλοία.
Τα μέτρα που παίρνουν οι πλοιοκτήτες
Οι πλοιοκτήτες, μπροστά στην εντεινόμενη απειλή από τις επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Άντεν, λαμβάνουν μια σειρά από μέτρα τόσο επιχειρησιακά όσο και στρατηγικά, προκειμένου να προστατεύσουν τα πλοία τους, τα πληρώματα και τα φορτία. Οι πρακτικές αυτές έχουν διαμορφώσει ένα νέο τοπίο στη ναυτιλιακή ασφάλεια και στο risk management της διεθνούς ναυτιλίας.
Πρώτο και πιο άμεσο μέτρο είναι η εκτροπή δρομολογίων. Πλοιοκτήτες μεγάλων στόλων, όπως η Maersk, η MSC, η CMA-CGM και ελληνικές ναυτιλιακές, αποφεύγουν τη διέλευση από τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα και επιλέγουν τη διαδρομή μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, έστω και με κόστος αυξημένο έως και κατά 40% λόγω της μεγαλύτερης απόστασης και κατανάλωσης καυσίμου. Παρά το υψηλό λειτουργικό κόστος, το ρίσκο μίας επίθεσης θεωρείται ακόμη πιο επιζήμιο, τόσο οικονομικά όσο και σε ανθρώπινες ζωές.
Παράλληλα, οι πλοιοκτήτες προχωρούν σε ενίσχυση των ασφαλιστικών καλύψεων, ζητώντας πολεμικά ασφάλιστρα (war risk premiums) όχι μόνο για τα πλοία αλλά και για τα πληρώματα και τα φορτία. Ορισμένοι πλοιοκτήτες στρέφονται προς εξειδικευμένες ασφαλιστικές εταιρείες σε Νορβηγία και Σιγκαπούρη που προσφέρουν «προσαρμοσμένα» συμβόλαια, ενώ κάποιοι άλλοι επιλέγουν ακόμη και δευτερογενείς ή συνδυαστικές ασφαλίσεις (co-insurance) για την κάλυψη εξαιρετικά επικίνδυνων περιοχών.
Ένα άλλο βασικό μέτρο είναι η αποφυγή σημαίας και ownership εντοπισμού. Πολλοί πλοιοκτήτες προχωρούν σε αλλαγές σημαίας, αφαιρώντας οποιαδήποτε ένδειξη σύνδεσης με δυτικές χώρες ή το Ισραήλ, καθώς οι Χούθι επιλέγουν στόχους βάσει ιδιοκτησιακού καθεστώτος ή «συμμαχικών» εθνικοτήτων. Επιπλέον, προωθείται η απόκρυψη στοιχείων AIS (Automatic Identification System), με ορισμένα πλοία να απενεργοποιούν προσωρινά το σύστημα, παρά τον κίνδυνο κανονιστικών κυρώσεων.
Οι ναυτιλιακές εφαρμόζουν επίσης μέτρα "hardening" του πλοίου, με ειδικές κατασκευαστικές ή επιχειρησιακές προσαρμογές για την αντιμετώπιση επιθέσεων. Χρησιμοποιούνται θωρακισμένα καταλύματα (citadels), αυστηρά πρωτόκολλα διαφυγής, χρήση διπλού πληρώματος (watch rotations), και ενίοτε συνοδείες με ένοπλους φρουρούς. Σε σπάνιες περιπτώσεις, έχουν προσληφθεί ακόμη και ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας για συνοδεία σε κρίσιμα σημεία του ταξιδιού.
Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη η συνεργασία με κρατικές και διεθνείς δυνάμεις. Οι πλοιοκτήτες επικοινωνούν με το Κέντρο Ναυτικής Ασφάλειας (UKMTO) και τη Δύναμη «Operation Prosperity Guardian», προκειμένου να λαμβάνουν real-time οδηγίες, να εντάσσονται σε νηοπομπές ή να ειδοποιούν έγκαιρα για ύποπτη δραστηριότητα.
Τέλος, αρκετοί πλοιοκτήτες επιλέγουν πλέον τη μείωση του χρόνου διέλευσης από τις επικίνδυνες περιοχές, αυξάνοντας ταχύτητα (αν και αυτό επιβαρύνει με καύσιμα) ή καθυστερώντας την είσοδο στην Ερυθρά Θάλασσα μέχρι να εξασφαλιστεί επιτήρηση ή ασφαλές «παράθυρο διέλευσης».
