Η οικονομία πάει καλά. Το επιβεβαιώνουν πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Η αντίρρηση, φαντάζομαι, είναι ότι δεν είναι δυνατόν να λέει κανείς, εγώ εν προκειμένω, ότι πάνε καλά τα οικονομικά πράγματα της χώρας, όταν οι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με την ακρίβεια, που είναι η κορυφή των σημερινών δυσκολιών. Δεν είναι μόνον η ακρίβεια άλλωστε, το γνωρίζω. Είναι και άλλα και πολύ σημαντικά. Πάντως, η γενική εικόνα δεν αλλάζει: η οικονομία πάει καλύτερα. Καλύτερα από τη δύσκολη επάνοδο της δημοσιονομικής ισορροπίας το 2014. Καλύτερα από όσο πήγαινε το 2018, όταν μαζεύτηκαν τα συντρίμμια της τρίτης κατάρρευσης. Καλύτερα από τις δυνατότητες που είχαμε όταν ξεπερνούσαμε την πανδημία. Καλύτερα, τέλος, από όσο φοβηθήκαμε με την ενεργειακή κρίση που έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Θα συνεχιστεί αυτό το «καλύτερα» απέναντι στην παρούσα γεωπολιτική κρίση στη Μέση Ανατολή;
Είναι το πιο πιθανόν. Ας απαντήσουμε πρώτα γιατί, κατά την προσέγγιση που σας προτείνω, όσο κι αν, το αντιλαμβάνομαι, ακούγεται προκλητική. Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι: ο ένας είναι ο πληθωρισμός! Με άλλα λόγια, η βασική ασθένεια της παρούσας οικονομικής συγκυρίας, η συνεχής ανατίμηση προϊόντων, υπηρεσιών και εργασίας, είναι που κρατά την ατμομηχανή σε καλό ρυθμό. Δεν είναι όσο παράδοξο μπορεί να ακούγεται. Τόσο κατά την περίοδο των απανωτών επεισοδίων κρίσης μετά το 2010, όσο και με το ξέσπασμα της πανδημίας, οι δυτικές οικονομίες, η Κίνα αλλά και οι περισσότερες νέες οικονομίες στην Ασία, πλημμύρισαν στη ρευστότητα. Η ρευστότητα, δεν είναι μυστικό, επιταχύνει την κατανάλωση, ρίχνει τα επιτόκια, διευκολύνει τις επενδύσεις, αυξάνει την αποταμίευση και λαδώνει την οικονομία. Αναπόδραστα βεβαίως, η πολλή ρευστότητα φέρνει πληθωρισμό. Κανένα πρόβλημα, είπαν οι κεντρικές τράπεζες και αύξησαν τα επιτόκια. Καθυστερούν όμως να «ρουφήξουν» την υπερβάλλουσα ρευστότητα. Λογικό, αν έκαναν και τα δύο ταυτόχρονα, ο κίνδυνος να καμφθούν οι οικονομίες θα ήταν εξαιρετικά μεγάλος.
Ο άλλος λόγος είναι ότι κερδίζουν όσοι κινούνται, χάνουν όσοι περιχαρακώνονται. Η ελληνική οικονομία επωφελήθηκε και επωφελείται πολλαπλώς σε όλες τις προαναφερθείσες φάσεις των πολλαπλών κρίσεων, που διανύσαμε και διανύουμε επειδή επιδεικνύει προσαρμοστικότητα μεγαλύτερη από ποτέ.
Το «μυστικό» είναι να συμμετέχεις στις ροές που δημιουργούνται. Δημιουργική επιχειρηματικότητα (new business). Τεχνολογικός ανταγωνισμός (tech freaks). Στρατιωτικά συστήματα (defence complex). Κλιματική άμυνα (all green). Περιφερειακή κινητικότητα (geomobility) και «θέαμα» (entertainment). Μαζί με μερικές ακόμη δραστηριότητες, είναι οι τομείς που δίνουν τον τόνο. Όσοι δεν συμμετέχουν, χάνουν τον βηματισμό τους και μένουν πίσω.
Η νέα πραγματικότητα δεν εξηγείται από την «πάλη των τάξεων». Δεν αφορά κάποια κοινωνιολογική γεωμετρία. Δεν εξηγείται επειδή κάποιους ανεβάζει στα ρετιρέ ενώ άλλοι μένουν στο δρόμο. Δεν περιορίζεται στους φτωχούς εντός κρατικών συνόρων (poors in poor nations). Η οικονομία, η δική μας και των άλλων, με τους οποίους συντονιζόμαστε, πάει καλά επειδή η συνεργασία των εθνών, για να θυμηθούμε τον «Πλούτο» του αενάως σοφού Adam Smith, στηρίζεται σε νέα διεθνικά πολιτισμικά σχήματα (cultural clusters).
Για όλους αυτούς, ο πληθωρισμός δεν είναι το μεγάλο θέμα. Θα νικηθεί όταν και εφόσον έρθει η ώρα του. Ζητούμενο στην περίπτωσή τους είναι να πληθωρίζονται οι ευκαιρίες νέων κερδών. Υπάρχει όμως η σκοτεινή πλευρά. Κάποιοι ωφελούνται περισσότερο από κάποιους άλλους. Αν αφήσω έξω από τον παρόντα συλλογισμό την καταμέτρηση κόστους και ωφέλειας μεταξύ κρατών και μείνω στις κοινωνικές αναδιατάξεις, το αποτέλεσμα γίνεται φανερό δια γυμνού οφθαλμού. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι θα το βρίσκουμε, ενίοτε, και στις κάλπες. Μόνον που στην περίπτωση αυτή η διάκριση θα είναι μεταξύ επιλεκτικής αλαζονείας και πληθωρισμού δυσαρέσκειας. Δεν αρκεί η οικονομία να πηγαίνει καλά. Πρέπει η πρόοδος να φαίνεται γύρω μας. Τελικό κριτήριο παραμένει μια κοινωνία αταλάντευτα συμπεριληπτική.