Το ερώτημα που απασχολεί αυτή την περίοδο πολλούς Έλληνες (και όχι μόνο) είναι: Αν στη θέση της Ουκρανίας βρισκόταν η Ελλάδα και στη θέση της Ρωσίας η Τουρκία, τι θα έπρατταν οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ και οι εταίροι στην ΕΕ; Θα ανάγκαζαν τον εισβολέα να αποχωρήσει στο πεδίο, θα επέβαλλαν ασφυκτικές κυρώσεις ή θα περιορίζονταν σε ανώδυνα ψηφίσματα;
Η Κύπρος αποτελεί οδυνηρή υπενθύμιση ενοχής και απραξίας της Δύσης, ακόμη και αν παραδεχτούμε ότι η χούντα των Αθηνών έδωσε την αφορμή για την τουρκική εισβολή το 1974.
Ιστορικά προηγούμενα
Η Ιστορία είναι αμείλικτη με όσους πιστεύουν σε «εγγυήσεις»:
Το 1938 οι Δυτικοί πούλησαν την Τσεχοσλοβακία στον Χίτλερ για μια ψεύτικη ειρήνη.
Το 1939 κήρυξαν πόλεμο για την Πολωνία, μόνο και μόνο για να την παραδώσουν στον Στάλιν μετά.
Το 1994 οι ΗΠΑ πίεσαν την Ουκρανία να παραδώσει τα σοβιετικά πυρηνικά με αντάλλαγμα «εγγυήσεις» ασφάλειας. Σήμερα βλέπουμε το αποτέλεσμα.
Όσοι μιλούν για «αλληλεγγύη» και «φίλους» καλό είναι να θυμούνται: οι χώρες έχουν μόνο συμφέροντα.
Βάσει της παραδοχής ότι οι χώρες κινούνται πρωτίστως από συμφέροντα, ας εξετάσουμε τι θα έκαναν η ΕΕ, οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Γαλλία, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και άλλα αραβικά κράτη σε ένα τέτοιο σενάριο.
Η ΕΕ ως σύνολο θα καταδίκαζε την εισβολή και θα επέβαλλε κυρώσεις, αλλά είναι δύσκολο να καταλήξει σε ενιαία στάση για αποστολή δυνάμεων στο πεδίο, λόγω εσωτερικών διαφωνιών.
Οι πιθανοί ρόλοι των συμμάχων
ΕΕ: θα καταδικάσει, θα κάνει έκτακτες συνόδους, θα επιβάλει κυρώσεις, αλλά στρατεύματα δεν στέλνει. Η ομοφωνία είναι το καλύτερο άλλοθι για απραξία. Χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία αναπτύσσουν στενή συνεργασία με Τουρκία σε ζητήματα εξοπλιστικά αλλά και περιφερειακής ισχύος. Αν ένα μέλος της ΕΕ όμως ακρωτηριαστεί και η ίδια δεν μπορέσει να το αποτρέψει, η ένωση θα βρεθεί ένα βήμα εγγύτερα στη διάλυση. Τούτο οι περισσότεροι δεν το επιθυμούν…
ΗΠΑ: Απρόβλεπτες. Ο Τραμπ μπορεί να κάνει τον Ερντογάν φίλο όπως έκανε με τον Κιμ. Αν το συμφέρον λέει «Κίνα πρώτα», τότε η Ελλάδα περισσεύει. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν εύκολα να στοχοποιήσουν την Τουρκία, όπως έκαναν με τον Σαντάμ ή το Ιράν, αλλά εξίσου εύκολα να κλείσουν τα μάτια, εστιάζοντας στην ανάδυση της Κίνας και μειώνοντας την παρουσία τους σε άλλες περιοχές.
Γαλλία: Ιστορικά πιο κοντά μας. Η Γαλλία δεν επιθυμεί μια ισχυρή Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική, και έχει συμφέρον να στηρίξει την Ελλάδα με κάθε τρόπο, ιδίως αν χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία συνεργάζονται με την Τουρκία για διανομή επιρροής στη Βόρεια Αφρική και Αν. Μεσόγειο. Ωστόσο, η τρέχουσα πολιτική αστάθεια στη Γαλλία και η πιθανότητα ανόδου αριστερών δυνάμεων υπό τον Μελανσόν, που δεν δίνουν προτεραιότητα στο εθνικό συμφέρον, αποτελεί πρόβλημα.
Ισραήλ: Το Ισραήλ έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σταθερότερους συμμάχους της Ελλάδας, κατανοώντας τη σημασία της γεωπολιτικής και στρατιωτικής ισχύος. Πολεμά χρόνια κατά ισλαμιστών και βλέπει υπαρξιακό κίνδυνο στην ανασύσταση οθωμανικών φιλοδοξιών. Μια αποσταθεροποιημένη Ελλάδα θα έβλαπτε τα συμφέροντά του.
Αίγυπτος: Η Αίγυπτος δεν επιθυμεί την αναβίωση της «Οθωμανίας» και βλέπει την Τουρκία ως ανταγωνιστή για επιρροή στον μουσουλμανικό κόσμο. Ωστόσο, η ισχυρή ισλαμική αντιπολίτευση στην αιγυπτιακή κοινωνία αποτελεί εμπόδιο. Επιπλέον, το καθεστώς Σίσι κινείται καιροσκοπικά στις διεθνείς εξελίξεις.
Αραβικά κράτη: διχασμένα, άλλα κλείνουν το μάτι στην Άγκυρα, άλλα την ανταγωνίζονται.
Όποια και αν είναι η στάση συμμάχων και εταίρων, η ουσιαστικότερη αποτροπή της τουρκικής επεκτατικότητας είναι η ισχύς των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και η συνοχή της κοινωνίας. Αν η Ελλάδα δεν δείξει πνεύμα θυσίας και αποφασιστικότητα, δύσκολα θα θυσιάσει κάποιος άλλος στρατιώτες για την ακεραιότητά μας.
📬🖊️ Επιστολές αναγνωστών
Η επιστήμη και η τεχνολογία ως επιταχυντές της παραγωγικότητας
Κύριε Στούπα
Καθώς βαδίζουμε στα μέσα της δεκαετίας του 2020 βλέπω παντού στην καθημερινή μας ζωή την αλματώδη εξάπλωση της τεχνολογίας, των ψηφιακών εφαρμογών, της AI και των αυτοματισμών που η τελευταία επιφέρει.
Πριν από 20 χρόνια η εκτέλεση τραπεζικών εργασιών μέσω κινητού τηλεφώνου ήταν μάλλον «φουτουριστική εικόνα», σήμερα κοινή καθημερινή πραγματικότητα.
Πριν από 10-15 χρόνια η χρήση εφαρμογών AI σε καθημερινό επίπεδο φάνταζε εξωπραγματική.
Πριν 25-30 χρόνια η παραγωγή αυτοκινήτων που δεν απαιτούν οδηγό ήταν κάτι που βλέπαμε σε ταινίες του Hollywood. Σήμερα η παραγωγή αυτού του είδους των οχημάτων βασισμένων στην AI έχει ήδη ξεκινήσει σε μικρή κλίμακα στην Άπω Ανατολή (με αρχικό προσανατολισμό στα οχήματα επαγγελματικής χρήσης).
Όλα αυτά είναι θαυμαστά και προκαλούν την ικανοποίηση του κάθε υγιώς σκεπτόμενου ανθρώπου.
Και να μην ξεχνάμε ότι πάντα η επιστημονική έρευνα, η τεχνολογική εξέλιξη και η καινοτομία εκκινούν από την Δύση, όπου βρίσκεται συγκεντρωμένο το πολύτιμο άυλο κεφάλαιο γνώσης και θεσμικής συγκρότησης, στοιχεία που επιτρέπουν την αλματώδη εξέλιξη της έρευνας.
Επιτρέψτε μου όμως έναν προβληματισμό για τις πρακτικές προεκτάσεις και επιδράσεις της σημερινής επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης στην οικονομία και την κοινωνία.
Εάν ένας άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1935 και «ξύπναγε» το 1965 θα νόμιζε ότι ζούσε «σε άλλο κόσμο».
Η εξάπλωση της ηλεκτρικής τεχνολογίας (πλυντήριο, ψυγείο, ηλεκτρικός φούρνος, συστήματα ηλεκτροδότησης και ύδρευσης) , η κατακόρυφη επέκταση χρήσης των αυτοκινήτων και μάλιστα ριζικά διαφορετικών, η εξάπλωση της αεροπορίας, η τηλεόραση, η εξέλιξη της ιατρικής και των εμβολίων. Στην ουσία πρόκειται για «έναν άλλο κόσμο».
Εάν ένας άλλος άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1965 και «ξύπναγε το 1995» θα νόμιζε ότι βρίσκεται σε «εξωγήινο κόσμο».
Η εκρηκτική εξέλιξη της πληροφορικής, ο προσωπικός υπολογιστής για οικιακή ή εργασιακή χρήση μεμονωμένων χρηστών, τα φορητά laptop , η ψηφιοποίηση πλήθους καθημερινών εργασιών, η εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας, η δημιουργία άυλων δικτύων με κομβικό σταθμό εξέλιξης το internet, η αποστολή και η λήψη μηνυμάτων μέσω ψηφιακού δικτύου, όλα αυτά θα έκαναν τον άνθρωπο αυτού του εξωπραγματικού παραδείγματος να αναρωτηθεί «που βρίσκεται και τι κόσμος είναι αυτός». Κοιμήθηκε σε έναν αναλογικό κόσμο και «ξύπνησε» σε έναν ψηφιακό.
Εάν τέλος ένας άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1995 και «ξύπναγε» το 2025 τι θα έλεγε.
Ποια είναι η ριζική επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη και καινοτομία που θα τον οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι «κοιμήθηκε» στον ψηφιακό κόσμο και «ξύπνησε» σε κάτι ανώτερο, πιο εξελιγμένο.
Ποιο είναι το «νέο internet», η «νέα κινητή τηλεφωνία», η νέα επαναστατική επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία που μετέβαλε δραστικά τον κόσμο, την οικονομία, την παραγωγικότητα, το επίπεδο διαβίωσης μεταξύ 1995 και 2025.
Θα έβλεπε έναν (δυτικό) κόσμο, ο οποίος κινείται επί δεκαετίες στη λογικής της βελτιστοποίησης. Θα έβλεπε μία επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη αλματώδη μεν, χωρίς αντίκρυσμα δε, χωρίς απτή πρακτική εφαρμογή στην οικονομική ανάπτυξη, στη συνεχή επέκταση των μεσοστρωμάτων (πυρήνων της δυτικής δημοκρατικής καπιταλιστικής κοινωνίας), θα έβλεπε έναν (δυτικό) κόσμο εθισμένο στη μέσω δημοσίων και ιδιωτικών χρεών κατανάλωση και απόλαυση βελτιστοποιημένων αγαθών και υπηρεσιών.
Με δύο λόγια θα έβλεπε έναν δυτικό κόσμο χαμηλής παραγωγικότητας, μηδενικών ριζικών καινοτομιών και (θα έβλεπε) την πλήρη απουσία αυτό που προσωπικά ονομάζω «επιστημονικών και τεχνολογικών επιταχυντών της παραγωγικότητας». Επιταχυντές ήταν οι ηλεκτρικές συσκευές, τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, η πληροφορική, η τηλεφωνία, το internet και πολλά άλλα που τα τελευταία 150-200 χρόνια εκτόξευσαν το δυτικό πολιτισμό και την δυτική κοινωνία στο υψηλότερο σημείο που κατέκτησε ποτέ ο άνθρωπος. Δίπλα στην βελτιστοποίηση υπήρχε πάντα το ριζικά καινοτόμο, το "επαναστατικό".
Τα τελευταία 30 χρόνια, παρά την πραγματικά αλματώδη επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη, έχω την αίσθηση ότι κινούμαστε στην οδό της βελτιστοποίησης με πενιχρά απτά πρακτικά αποτελέσματα στην οικονομική ανάπτυξη.
Θα ήθελα την άποψη σας για αυτόν τον προβληματισμό.
Σας ευχαριστώ
Διονύσης Μούσουρας
ΥΓ. Με τη φράση «μηδενικές ριζικές καινοτομίες» δεν εννοώ την απουσία επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων και εξελίξεων. Κάθε άλλο, το αντίθετο ισχύει. Εννοώ την πλήρη απουσία ριζικών καινοτομιών που θα λειτουργούσαν ως δραστικοί επιταχυντές της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας με αποτέλεσμα την συνεχή άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την ανοδική κοινωνική κινητικότητα προς το μέσο και το ανώτερο της κοινωνικής κατανομής.
Απάντηση: Κύριε Μούσουρα,
Πράγματι, η τεχνολογική πρόοδος της τελευταίας τριακονταετίας μοιάζει περισσότερο με βελτιστοποίηση παρά με ριζική τομή. Το internet, το κινητό τηλέφωνο, ο προσωπικός υπολογιστής άλλαξαν τον κόσμο εκ θεμελίων. Αντίθετα, η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα social media και τα «έξυπνα» κινητά, όσο εντυπωσιακά, δεν έχουν ακόμη παράξει την έκρηξη παραγωγικότητας που έφεραν οι προηγούμενες εφευρέσεις.
Δίνω έμφαση στη λέξη ακόμη… Η πεποίθηση είναι πως τα επόμενα χρόνια θα δούμε ανατροπές αλλιώς κινδυνεύουμε να βρεθούμε σε στασιμότητα με «έξυπνα» παιχνίδια.
