Για τη γεωστρατηγική σημασία της δημιουργίας των δύο νέων θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Αιγαίο μιλάει σε συνέντευξή του στο Liberal, ο καθηγητής Γεωλογίας, Αβραάμ Ζεληλίδης.
Θέτοντας κρίσιμα ερωτήματα για το νέο γεωπολιτικό τοπίο που διαμορφώνεται μέσω του περιβαλλοντικού πλαισίου προστασίας, ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη συσχέτιση των θαλάσσιων πάρκων με τις έρευνες υδρογονανθράκων και στις προκλήσεις που υπάρχουν ξεκαθαρίζοντας ότι απαιτείται η δημόσια διαβούλευση με τους εμπλεκομένους φορείς.
Παράλληλα, αναφερόμενος στον τουρκικό παράγοντα, τονίζει πως θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι όταν η Άγκυρα ανακοινώσει την ίδρυση των δικών της θαλάσσιων πάρκων, που θα είναι μέσα σε ελληνική ΑΟΖ.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Με την εξαγγελία του πρωθυπουργού για τη δημιουργία δύο νέων Θαλάσσιων Πάρκων σε Ιόνιο και Νότιο Αιγαίο, η χώρα αποκτά από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Ποια είναι η σημασία της απόφασης, ειδικά σε μια περίοδο εντεινόμενου ανταγωνισμού στη Μεσόγειο; Αποτελεί έναν τρόπο εδραίωσης κυριαρχικών δικαιωμάτων σε θαλάσσιες ζώνες;
Καταρχάς θα ήθελα να αναφερθώ στο μήνυμα του Πρωθυπουργού σχετικά με τα θαλάσσια πάρκα. Όπως είπε: «Τα πάρκα αυτά θα είναι από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Θα μας επιτρέψουν να επιτύχουμε τον στόχο της προστασίας του 30% των χωρικών υδάτων μας έως το 2030, πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο».
Σε σχέση με το Αιγαίο, προφανώς και έχει γεωστρατηγική σημασία καθώς θεσμοθετείς εκεί όπου έχεις κυριαρχικά δικαιώματα, με τα οποία η Τουρκία διαφωνεί.
Σε σχέση με το θαλάσσιο πάρκο στο Ιόνιο (Κυπαρρισιακός κόλπος) όμως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό ορίστηκε σε μέρος του οικοπέδου 10 όπου η Helleniq Energy «έψαχνε» για κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Συνεπώς, το ερώτημα που γεννάται είναι αν στόχος ήταν η διακοπή των ερευνών και όχι η προστασία της θαλάσσιας ζωής. Η περιοχή που περιλαμβάνεται στο θαλάσσιο πάρκο είναι το δυτικό και πιο ρηχό του μπλοκ 10 και εκεί όπου με την παραμόρφωση των πετρωμάτων αναμενότανε η συγκέντρωση των υδρογονανθράκων. Συνεπώς, μάλλον το μπλοκ 10 ακυρώνεται στην πράξη που ενώ περιμέναμε μέσα στο 2025 τον προγραμματισμό της γεώτρησης αυτή δεν φαίνεται να προχωράει. Επίσης, γνωρίζουμε ότι η Helleniq Energy επένδυσε στην έρευνα και προφανώς το κράτος θα πρέπει να τους αποζημιώσει για την απαλλοτρίωση μέρος του μπλοκ τους.
Γιατί επιλέχθηκαν αυτές και όχι άλλες περιοχές;
Προφανώς ως αποτελέσματα μελετών για αυξημένη θαλάσσια διαβίωση. Ωστόσο, καλό θα ήταν να έχουμε τα δεδομένα για να εκτιμήσουμε την αναγκαιότητα αλλά και την οριοθέτηση των πάρκων.
Εάν δεν γίνουν γνωστοί οι λόγοι των επιλογών τότε τουλάχιστον για το Ιόνιο η δικιά μου εκτίμηση είναι η διακοπή των ερευνών για υδρογονάνθρακες.
Η Τουρκία έχει ιστορικά αντιδράσει σε οποιαδήποτε κίνηση αφορά την επέκταση της ελληνικής διοικητικής παρουσίας στο Αιγαίο. Πώς μπορεί να ερμηνευτεί από την Άγκυρα η οριοθέτηση του Θαλάσσιου Πάρκου Νοτίου Αιγαίου; Μπορεί να ενταχθεί στην ευρύτερη τουρκική αφήγηση περί «γκρίζων ζωνών»;
Η Τουρκία θεωρεί ότι πλαγίως προσπαθούμε να κατοχυρώσουμε μεγαλύτερες περιοχές ελέγχου και για το λόγο αυτό αντιδράει, και μιλάει για γκρίζες ζώνες.
Θα πρέπει όμως να είμαστε προετοιμασμένοι για το τι θα κάνουμε όταν ανακοινώσουν οι Τούρκοι την ίδρυση των δικών τους θαλάσσιων πάρκων, που προφανώς θα είναι μέσα στη δικιά μας ΑΟΖ.
Με δεδομένο ότι οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές συνοδεύονται από ρυθμίσεις και περιορισμούς στις δραστηριότητες (όπως αλιεία ή ναυσιπλοΐα), μήπως δημιουργείται de facto ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο, υπό την αιγίδα του διεθνούς περιβαλλοντικού δικαίου;
Ναι, πιστεύω ότι δημιουργείται ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο, που δεν ξέρω αν πράγματι μας βοηθήσει στην προστασία της θαλάσσιας ζωής ή θα προσθέσει επιπλέον εμπόδια στους ψαράδες μας.
Δεν έχει ακόμα ανακοινωθεί ποιοι θα είναι οι περιορισμοί και ποια τα επιδιωκόμενα οφέλη. Δεν ξέρουμε ποια θα είναι αρχή προστασίας - παρακολούθησης των πάρκων και ποιες οι επιπτώσεις καταπάτησης. Δηλαδή, ένα τουρκικό καράβι πάει για ψάρεμα, ποιος θα τους επιβάλλει ποινή και ποια μπορεί να είναι αυτή;
Πώς πιστεύετε ότι η δημιουργία των Θαλάσσιων Πάρκων —ειδικά στην πολυνησιακή περιοχή του Νοτίου Αιγαίου— επηρεάζει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ελλάδας σε διεθνή φόρα και μελλοντικές διαβουλεύσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας;
Νομίζω αυτό έπρεπε να κάνει πρωτίστως η Ελλάδα, δηλαδή να διεκδικήσει την ΑΟΖ με την Τουρκία, και πριν από αυτό ας ορίσουμε πρώτα την ΑΟΖ με την Κύπρο και την Αίγυπτο. Αφού δεν έχει συμβεί αυτό ως τώρα, είναι ένας έμμεσος τρόπος χάραξης- περιφρούρησης δικαιωμάτων της.
Η εκτίμηση μου είναι ότι το πάρκο στο Αιγαίο δεν θα ιδρυθεί. Συμπερασματικά, καλοί είναι οι σχεδιασμοί αλλά πρώτα απαιτείται η δημόσια διαβούλευση με τους εμπλεκομένους – θιγόμενους φορείς ώστε να μην αναστέλλονται άλλες δράσεις στον βωμό του τάχα «θέλω να προστατεύσω την θαλάσσια ζωή».
