Η παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα αναδιατάσσεται με ταχύτητα. Παρά τις αλλαγές κατεύθυνσης στην ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνεχίζουν να κερδίζουν έδαφος έναντι των ορυκτών καυσίμων, σύμφωνα με τη νέα έκθεση World Energy Outlook 2025 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ). Η γενική εικόνα της έκθεσης είναι ότι η μετάβαση προς ένα πιο «καθαρό» ενεργειακό μίγμα δεν σταμάτησε – αντιθέτως επιταχύνεται.
Στην καρδιά αυτής της μετάβασης βρίσκεται η ηλιακή ενέργεια. Τα φωτοβολταϊκά συστήματα εμφανίζονται ως ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος κλάδος σε σχέση με όλες τις άλλες πηγές, με τον ΔΟΕ να υπογραμμίζει ότι οι ΑΠΕ είναι η μοναδική «οικογένεια» τεχνολογιών που αυξάνει το μερίδιό της σε όλα τα σενάρια που εξετάζονται. Η στροφή αυτή δεν αφορά μόνο περιβαλλοντικούς στόχους, αλλά και την αναζήτηση ενεργειακής ασφάλειας και ανταγωνιστικών τιμών σε ένα περιβάλλον συχνών γεωπολιτικών αναταράξεων.
Η φετινή έκθεση του ΔΟΕ δομείται γύρω από τρία βασικά σενάρια για την πορεία του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος. Το πρώτο αποτυπώνει τις υφιστάμενες πολιτικές, όπως εφαρμόζονται σήμερα. Το δεύτερο περιγράφει μια διαδρομή προς την κλιματική ουδετερότητα, με τις χώρες να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών. Το τρίτο, ενδιάμεσο σενάριο, ενσωματώνει πολιτικές και δεσμεύσεις που έχουν ήδη ανακοινωθεί, αλλά δεν έχουν ακόμη πλήρως υλοποιηθεί.
Σε αυτό το ενδιάμεσο σενάριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζονται με δυναμικότητα ΑΠΕ έως το 2035 περίπου 35% χαμηλότερη σε σχέση με τις περσινές προβλέψεις. Οι αλλαγές στην πολιτική κατεύθυνση και οι προσαρμογές στο ρυθμιστικό πλαίσιο δημιουργούν ένα περιβάλλον μεγαλύτερης αβεβαιότητας για τις επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες. Ωστόσο, το «φρενάρισμα» σε επίπεδο ΗΠΑ δεν φαίνεται να μεταφράζεται σε παγκόσμια κάμψη. Σε διεθνές επίπεδο, η ανάπτυξη των ΑΠΕ παραμένει ισχυρή, με τις συνολικές προοπτικές να εξακολουθούν να δείχνουν σταθερή άνοδο.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την εικόνα διαδραματίζει η Κίνα. Η χώρα διατηρεί την πρωτοκαθεδρία τόσο ως μεγαλύτερη αγορά εγκατάστασης έργων ΑΠΕ, όσο και ως βασικός προμηθευτής εξοπλισμού – από φωτοβολταϊκά πάνελ έως ανεμογεννήτριες και μπαταρίες. Ο ΔΟΕ εκτιμά ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία η Κίνα θα αντιστοιχεί στο 45% έως 60% των νέων εγκατεστημένων ισχύων παγκοσμίως. Η βιομηχανική της βάση και η επιθετική επενδυτική στρατηγική σε καθαρές τεχνολογίες της δίνουν ρόλο «μοχλού» στην ενεργειακή μετάβαση.
Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για άνθρακα εκτιμάται ότι θα φτάσει στο ανώτατο σημείο της πολύ σύντομα, για να υποχωρήσει στη συνέχεια, ενώ η κατανάλωση πετρελαίου αναμένεται να σταθεροποιηθεί γύρω στο 2030. Αντίθετα, για το φυσικό αέριο προβλέπεται νέα άνοδος κατά τη δεκαετία του 2030, εξέλιξη που συνδέεται τόσο με την προσαρμογή των τιμών σε χαμηλότερα επίπεδα όσο και με τη διαφοροποίηση των ενεργειακών στρατηγικών, ειδικά στις ΗΠΑ.
Στο πιο «συντηρητικό» σενάριο, που λαμβάνει υπόψη μόνο τις ήδη εφαρμοζόμενες πολιτικές, η κατανάλωση άνθρακα εμφανίζεται να μειώνεται πριν από το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. Ωστόσο, για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, η εικόνα είναι διαφορετική. Η ζήτηση για τα δύο αυτά καύσιμα προβλέπεται να συνεχίσει να αυξάνεται τουλάχιστον έως το 2050. Αυτό αποδεικνύει ότι η πλήρης απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα παραμένει ακόμη μακρινός ορίζοντας, παρά τη δυναμική των ΑΠΕ.
Για τους επενδυτές, τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι διπλής ανάγνωσης. Από τη μία πλευρά, η σταθερή ανοδική πορεία των ανανεώσιμων πηγών δημιουργεί ένα τεράστιο πεδίο νέων επενδυτικών ευκαιριών – από την παραγωγή εξοπλισμού έως τα δίκτυα, την αποθήκευση ενέργειας και τις ψηφιακές εφαρμογές διαχείρισης. Από την άλλη, η παράλληλη επιβίωση και προσαρμογή του συστήματος ορυκτών καυσίμων σημαίνει ότι η μετάβαση θα είναι σύνθετη, με περιόδους έντονης μεταβλητότητας σε τιμές, κόστη και ρυθμιστικό πλαίσιο.
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα του ΔΟΕ είναι σαφές. Η πορεία προς ένα πιο «πράσινο» ενεργειακό μοντέλο έχει αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά, ακόμη κι αν η ταχύτητα και η διαδρομή διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Για οικονομίες όπως η ευρωπαϊκή –και φυσικά για χώρες όπως η Ελλάδα– το στοίχημα είναι πώς θα αξιοποιηθεί το νέο κύμα επενδύσεων σε ΑΠΕ, χωρίς να υποτιμηθούν οι προκλήσεις που γεννά μια μετάβαση η οποία βρίσκεται ακόμη σε πλήρη εξέλιξη.
